علت اصلی درگیری حق و باطل چیست

علت اصلی درگیری حق و باطل، نبرد بر سر اراده های انسانی و انتخاب بنیادین میان عبودیت و استکبار است. این جدال، ریشه ای عمیق در فطرت بشر دارد و در طول تاریخ، در قالب تقابل میان ایمان و کفر، تسلیم در برابر اراده الهی و خودبرتربینی تجلی یافته است. هر دو جبهه می کوشند تا اراده انسان را به سوی خود جلب کنند؛ جبهه حق برای تربیت انسان صالح و هدایت به توحید و بندگی، و جبهه باطل برای تهی کردن انسان از گوهر حقیقی و سوق دادن او به دنیاپرستی و اغراض مادی.

تاریخ بشر همواره صحنه جدالی پایدار و عمیق میان دو نیروی متضاد بوده است: حق و باطل. این رویارویی، نه تنها در میدان های نبرد خارجی و کشمکش های اجتماعی، بلکه در اعماق وجود انسان و در هر انتخاب روزمره نیز خود را نشان می دهد. از نزاع نخستین فرزندان آدم تا نبردهای بزرگ پیامبران با طاغوت ها و سپس درگیری های مستمر در طول تاریخ، این سوال همواره ذهن جستجوگران حقیقت را به خود مشغول داشته است که ریشه و علت اصلی این نزاع بنیادین چیست؟ درک این علت اساسی، کلید شناخت مسیر رستگاری و راهیابی به بصیرت لازم برای زندگی در دنیای پیچیده امروز است.

جدال ازلی: چرا حق و باطل همواره در ستیزند؟

درگیری حق و باطل پدیده ای نوظهور نیست، بلکه ریشه ای به قدمت خلقت انسان دارد و در تمامی متون مقدس و روایت های تاریخی به آن اشاره شده است. این جدال نه تنها جهان بیرونی و روابط اجتماعی را در برگرفته، بلکه درونی ترین لایه های وجود انسان را نیز شامل می شود. هر فردی در طول زندگی خود با این کشمکش درونی مواجه است که کدام مسیر را برگزیند: راه حق که به سعادت و کمال می انجامد، یا راه باطل که به تباهی و انحطاط می کشد. اهمیت این درگیری به حدی است که پیامبر اکرم (ص) آن را محوری ترین درگیری عالم نامیده اند و تمامی تحولات تاریخی و اجتماعی را می توان از این منظر تحلیل کرد.

این جدال ازلی در واقع یک آزمون بزرگ الهی برای بشر است. جهانی که خداوند آفریده، بستری برای رشد و تکامل انسان فراهم آورده است. در این مسیر، وجود حق و باطل، امکان انتخاب را به انسان می دهد. اگر تنها یک راه وجود داشت، دیگر انتخابی مطرح نبود و انسان ها به مثابه ربات هایی بی اراده عمل می کردند. اما وجود دو مسیر، آزادی اراده و اختیار را به منصه ظهور می رساند و ارزش انتخاب صحیح را دوچندان می کند.

تعاریف بنیادین: حق و باطل در نگاه اسلام

برای درک علت اصلی درگیری، ابتدا باید تعریفی روشن از «حق» و «باطل» داشته باشیم. این تعاریف، مبنای هرگونه تحلیل و بررسی در این زمینه هستند و از دیدگاه اسلامی، دارای ابعاد عمیق هستی شناختی و معرفتی هستند.

حق: ریشه در حقیقت مطلق

از منظر اسلام، حق ریشه در حقیقت مطلق و هستی پایدار و متعالی خداوند دارد. حق یعنی ثبات، واقعیت، صدق و هر آنچه که مطابق با اراده و فرمان الهی است. توحید، عدل، عبودیت، راستگویی و تمامی فضایل اخلاقی، تجلیات حق در هستی و در زندگی انسان هستند. حق به معنای واقعی کلمه، پایدار و زوال ناپذیر است و اساس خلقت بر آن استوار است. تمامی پیامبران الهی برای استقرار حق و دعوت مردم به سوی آن مبعوث شده اند.

حق از ذات باری تعالی سرچشمه می گیرد و از همین روست که قرآن کریم، خداوند را «الحق» نامیده است. حق همواره با ثبات و استواری همراه است و هیچ گاه دستخوش تغییر و زوال نمی شود. نور و حقیقت، از جمله اوصافی هستند که به حق نسبت داده می شوند و مسیر حق، مسیری روشن و هدایت بخش است که انسان را به سوی کمال و سعادت ابدی رهنمون می سازد. حق، هم به معنای یک مفهوم انتزاعی و هم به معنای وجودی حقیقی است که در تمامی شئون عالم جاری است.

باطل: نمود عدم و انحراف

در مقابل حق، باطل قرار دارد. باطل ریشه در عدم، نیستی، پوچی و انحراف از مسیر حق دارد. شرک، ظلم، استکبار، خودمحوری، دروغ و تمامی رذایل اخلاقی، نمودهای باطل هستند. باطل فاقد اصالت است و به تعبیر شهید مطهری، همچون کف روی آب یا سایه است که بدون وجود حقیقت، نمی تواند وجود داشته باشد. باطل هرچند ممکن است به ظاهر قوی و مقتدر به نظر برسد، اما در نهایت محکوم به زوال و نابودی است؛ چنان که قرآن کریم می فرماید: «جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا» (اسراء/۸۱)؛ «حق آمد و باطل نابود شد؛ همانا باطل نابودشدنی است.»

باطل عارضی و فانی است و نمی تواند به صورت مستقل و پایدار وجود داشته باشد. باطل همواره به حق آویزان می شود و تلاش می کند خود را در لباس حق بپوشاند تا مردم را فریب دهد. اما این پوشش موقتی است و ماهیت ناپایدار و بی اساس باطل، سرانجام آشکار خواهد شد. مانند بیماری که بر تن سالم عارض می شود، باطل نیز انحراف و آفت حق است. هدف باطل، اغوا، گمراهی و سوق دادن انسان ها به تباهی است و نتیجه آن نیز جز شقاوت و بدبختی نیست.

شهید مطهری در تبیین اصالت حق و عارضی بودن باطل می فرماید: «حق اصیل است و باطل غیر اصیل و همیشه بین امر اصیل و غیر اصیل، اختلاف و جنگ است؛ ولی این طور نیست که حق همیشه مغلوب باشد و باطل همیشه غالب. آنچه استمرار داشته و زندگی و تمدن را ادامه داده، حق بوده است و باطل نمایشی بوده که جرقه ای زده بعد خاموش شده و از بین رفته است.»

محور اصلی درگیری: نبرد بر سر اراده های انسانی

بریف محتوایی به وضوح اشاره دارد که علت اصلی درگیری حق و باطل، نبرد بر سر «اراده های انسانی» و انتخاب بنیادین میان «عبودیت و استکبار» است. این نقطه کانونی، تمامی ابعاد دیگر این جدال ازلی را تحت تاثیر قرار می دهد.

استکبار در برابر عبودیت: انتخاب بنیادین

ریشه اصلی درگیری بین حق و باطل در انتخاب بنیادین انسان ها بین تسلیم محض در برابر خداوند (عبودیت) و سرکشی، برتری جویی و خودخواهی (استکبار) نهفته است. اولین تجلی این درگیری را می توان در داستان ابلیس مشاهده کرد. هنگامی که خداوند به فرشتگان و ابلیس فرمان داد تا بر آدم سجده کنند، ابلیس از سر تکبر و خودبزرگ بینی از این فرمان سرپیچی کرد و گفت: «مرا از آتش آفریدی و او را از گل.» این خودبرتربینی و امتناع از پذیرش حقانیت و برتری آنچه خداوند خواسته بود، ریشه تمامی استکبارات بعدی شد. از آن زمان به بعد، هرگاه انسانی به جای تسلیم در برابر حق، مسیر خودخواهی و خودبزرگ بینی را برگزید، در جبهه باطل قرار گرفت.

عبودیت به معنای بندگی خالصانه و بی چون و چرای خداوند است، که آزادی حقیقی انسان را به ارمغان می آورد. این بندگی، نه تنها به معنای اطاعت صرف، بلکه به معنای عشق، معرفت و فنای در اراده الهی است. در مقابل، استکبار به معنای خودمحوری، نافرمانی از اوامر الهی و تلاش برای تحمیل اراده خود بر دیگران است. این خصیصه، روحیه فرعون گونه ای را در انسان ایجاد می کند که نهایتاً به ظلم، فساد و تباهی می انجامد. تاریخ پر است از مستکبرانی که در برابر پیامبران الهی ایستادند و تنها به دلیل خودبزرگ بینی و نپذیرفتن حقیقت، سرنوشت خود و پیروانشان را به هلاکت کشاندند.

هدف نهایی: تسخیر اراده و اختیار انسان

هر دو جبهه حق و باطل در نهایت به دنبال جلب، هدایت یا تسخیر اراده و اختیار انسان ها هستند. جبهه حق می خواهد انسان صالح تربیت کند، او را به توحید و بندگی رهنمون سازد و تمامی ابعاد وجودی او را در مسیر کمال الهی قرار دهد. هدف این جبهه، شکوفایی گوهر حقیقی انسان و رساندن او به مقام خلافت الهی است. از سوی دیگر، جبهه باطل می کوشد انسان را استخفاف کند، از گوهر حقیقی خود تهی سازد، و او را به دنیاپرستی، مادی گرایی و اغراض پست مادی سوق دهد. باطل به دنبال تبدیل انسان به موجودی قابل کنترل و بی اراده است تا بتواند بر او امارت کند و از او در جهت منافع شیطانی خود بهره ببرد. همان طور که در قرآن اشاره شده، فرعون با استخفاف قوم خود، آنها را وادار به اطاعت کرد.

تسخیر اراده انسانی، به معنای کنترل فکر، احساسات و تصمیمات انسان است. جبهه حق از طریق وحی، فطرت، عقل و تعالیم انبیا، انسان را به سوی آزادی واقعی و بندگی خداوند دعوت می کند. این دعوت، بر پایه آگاهی، انتخاب آگاهانه و عشق بنا شده است. اما جبهه باطل از طریق فریب، وسوسه، وعده های دروغین دنیا، ترس و تهدید، سعی در به زنجیر کشیدن اراده انسان دارد. آنها می خواهند انسان را به موجودی مصرف گرا، بی هدف و غافل از حقیقت وجودی خود تبدیل کنند تا مطالبات عظیم فطرت او را خاموش ساخته و به راحتی بر او حکمرانی کنند.

ولایت الله یا ولایت طاغوت: تجلی کفر و ایمان

این انتخاب بنیادین میان عبودیت و استکبار، خود را در قالب ایمان به خدا و کفر به او بروز می دهد؛ یعنی پذیرش «ولایت الله» یا «ولایت طاغوت». ولایت الله به معنای سرپرستی و تدبیر الهی است که انسان را به سوی خیر و سعادت مطلق رهبری می کند. کسانی که تحت ولایت الهی قرار می گیرند، نورانی شده و با فرمان حق حرکت می کنند. در مقابل، ولایت طاغوت به معنای پذیرش سرپرستی و حاکمیت هر آنچه غیر خداست و انسان را به سوی ظلمت و گمراهی می کشاند. ابلیس و طاغوت ها، ولات جور و ظلمت هستند که اراده های خبیث کفار را تحت سلطه خود دارند و آنها را به حرکت در مسیر باطل وامی دارند.

در این میان، نکته ای بسیار حائز اهمیت است: درگیری های درون جبهه باطل، عمدتاً بر سر منافع مادی، قدرت و دنیاست، حتی با پوشش صلح و همکاری. آنها با اینکه همواره تلاش می کنند با یکدیگر متحد شوند، ولی درگیری های مستمری درون جبهه باطل وجود دارد که ریشه در تکالب بر سر دنیا و خودخواهی دارد. این درگیری ها با محوریت ايمان و کفر نیست، بلکه بر سر مطامع مادی و کسب قدرت بیشتر است. اما درگیری حق و باطل، ریشه ای الهی و عقیدتی دارد و بر سر اصل مسیر هدایت بشر است. محور آن، پرستش خدای متعال و ایمان یا کفر به اوست.

تجلیات تاریخی درگیری حق و باطل در طول اعصار

درگیری حق و باطل تنها یک مفهوم انتزاعی نیست، بلکه در طول تاریخ بشریت، همواره در قالب رویدادها، نبردها و تقابل های عینی تجلی یافته است. این تجلیات تاریخی، نمونه های زنده ای از انتخاب بنیادین میان عبودیت و استکبار هستند.

نبردهای آغازین: از قابیل تا انبیا

نخستین درگیری ثبت شده میان حق و باطل به داستان هابیل و قابیل، فرزندان آدم (ع)، بازمی گردد. حسادت و خودخواهی قابیل در برابر تقوا و تسلیم هابیل، او را به قتل برادرش واداشت و این نخستین نمود عملی از نزاع حق و باطل بود. قرآن کریم این ماجرا را چنین روایت می کند: «وَلَمْ یُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّکَ قَالَ إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ» (مائده/۲۷). این داستان نشان می دهد که ریشه درگیری ها می تواند درونی و در عمق نفس انسان باشد و به تبع آن، به عرصه بیرونی کشیده شود.

پس از آن، نبرد انبیاء الهی با طاغوت ها و مستکبران، فصول پرشماری از این درگیری را به تصویر می کشد. هر پیامبری که برای هدایت مردم و استقرار عدل و توحید مبعوث می شد، با مقاومتی شدید از سوی قدرت های باطل زمان خود مواجه می گشت:

• حضرت موسی (ع) در برابر فرعون، هامان و قارون: این مثلث قدرت (فرعون)، شیطنت (هامان) و ثروت (قارون)، نمادی از جبهه باطل است که با استکبار در زمین، با پیامبر خدا به ستیز برخاستند. فرعون با استخفاف و استثمار مردم، چهره کریهی از جبهه باطل را به نمایش گذاشت.
• حضرت نوح (ع)، شعیب (ع)، صالح (ع)، داوود (ع) و لوط (ع): هر یک از این پیامبران نیز در برابر مستکبران، مترفان (خوشگذرانان مغرور)، مفسدان و جباران اقوام خود ایستادند و با انواع کارشکنی ها، تمسخر و تهدید روبرو شدند. داستان قوم شعیب که اشراف متکبر آن، شعیب و یارانش را تهدید به اخراج از شهر یا بازگشت به آیین خود می کردند، نمونه بارزی از این تقابل است.
• حضرت محمد (ص) در برابر کفار، مشرکین و منافقین: پیامبر اسلام نیز از همان ابتدای دعوت علنی خود، با مخالفت های شدید از سوی کفار و مشرکین مکه و سپس منافقین مدینه روبرو شد. نبردهای سرنوشت ساز بدر، احد و احزاب، نمونه هایی از این درگیری ها هستند که در آنها جبهه حق با رهبری پیامبر (ص) و یاران باوفایش در برابر باطل ایستادند.

استمرار نبرد در عصر ائمه (ع) و شکل گیری جبهه های سه گانه

پس از پیامبر اکرم (ص)، این درگیری نه تنها پایان نپذیرفت، بلکه در عصر ائمه اطهار (ع) به اشکال دیگری ادامه یافت. مظلومیت اهل بیت (ع) و ستیز آنان با حاکمان جور و ستم، نشان دهنده استمرار نبرد حق و باطل است. واقعه کربلا که اوج تقابل نور و ظلمت بود، به روشنی نشان می دهد که جبهه باطل با همه امکانات خود در برابر امام حق ایستاد. این نبردها در باطن، نبرد اراده ها بود؛ اراده الهی و مطیع امام در یک سو، و اراده شیطانی و مطیع ولات جور در سوی دیگر.

آیت الله میرباقری در تحلیل این درگیری های تاریخی، به شکل گیری سه جبهه اصلی اشاره می کند: مؤمنین، کفار/مشرکین و منافقین. مؤمنین کسانی هستند که با همه وجود در کنار حق و ولایت الهی قرار می گیرند. کفار و مشرکین علناً در مقابل حق می ایستند و منافقین نیز در باطن بر علیه حق هستند و در ظاهر خود را همراه نشان می دهند. این سه جبهه در طول تاریخ، بازیگران اصلی درگیری جامع حق و باطل بوده اند و صف بندی میان آنها تا عصر ظهور حضرت مهدی (عج) ادامه خواهد یافت.

ابعاد درگیری: از درون تا برون

درگیری حق و باطل تنها به صحنه های نبرد نظامی یا جدال های اجتماعی محدود نمی شود؛ بلکه ابعادی گسترده تر دارد که از درونی ترین لایه های وجود انسان آغاز شده و به بیرونی ترین عرصه های حیات جمعی کشیده می شود.

جهاد اکبر: نبرد در قلب و ذهن انسان

مهم ترین و بنیادی ترین بُعد این درگیری، درگیری درونی یا جهاد اکبر است. این کشمکش مداوم در وجود هر انسان، بین عقل و نفس اماره، خواسته های الهی و تمایلات شیطانی جریان دارد. هر فردی در لحظه لحظه زندگی خود، در برابر انتخاب هایی قرار می گیرد که او را به سوی حق یا باطل سوق می دهند. وسوسه های نفسانی، خودخواهی ها، حسادت ها و غرور، همگی جلوه های باطل در درون انسان هستند که می کوشند او را از مسیر عبودیت و بندگی منحرف کنند. پذیرش یا رد این وسوسه ها، تجلی نبرد حق و باطل در روان و تصمیمات فردی است.

جهاد اکبر، نبردی است که انسان باید با شیطان درون و نفس سرکش خود انجام دهد. این مبارزه از جهاد بیرونی دشوارتر است، زیرا دشمن درونی همواره در کنار انسان حضور دارد و شناخت و غلبه بر آن نیازمند بصیرت و مجاهدت دائمی است. اگر انسان در این جهاد پیروز شود و نفس خود را مهار کند، راه برای پذیرش حق در زندگی بیرونی او نیز هموار می شود. تمامی تعالیم اخلاقی و عرفانی اسلام، به منظور یاری رساندن به انسان در این جهاد بزرگ تبیین شده اند تا او بتواند گوهر حقیقی خود را از آلودگی های باطل پاک نگاه دارد.

جهاد اصغر: بروز در عرصه های اجتماعی

درگیری بیرونی یا جهاد اصغر، بروز نبرد حق و باطل در عرصه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی است. این بُعد از درگیری، زمانی رخ می دهد که جبهه های حق و باطل، برای تسخیر ابزارها، امکانات و نظام های اجتماعی به تقابل می پردازند. جبهه حق می کوشد تا جامعه ای بر اساس توحید، عدل و عبودیت بسازد و جبهه باطل سعی می کند نظام های اجتماعی را بر پایه استکبار، ظلم و مادی گرایی پی ریزی کند.

نمونه های جهاد اصغر در طول تاریخ بسیارند: نبردهای پیامبران با ستمگران، قیام های عدالت خواهانه، مبارزات فرهنگی علیه تهاجم فکری باطل، و تلاش برای استقرار اقتصاد عادلانه در برابر نظام های مبتنی بر استثمار. در هر یک از این عرصه ها، جبهه حق با تمامی توان خود می کوشد تا نور الهی را بسط دهد و جبهه باطل نیز با تمامی امکانات خود، به دنبال خاموش کردن این نور است. آیت الله میرباقری تأکید می کند که این درگیری جامع، فقط نظامی نیست و اختیارها در هر عرصه ای که وارد می شوند، با هم درگیرند. از کوچک ترین اراده های فردی تا محوری ترین اراده های یک تمدن، این صف بندی میان حق و باطل جریان دارد.

جهاد اصغر، مکمل جهاد اکبر است؛ جامعه ای که افراد آن در جهاد اکبر موفق بوده اند، توانایی بیشتری برای ایجاد جامعه ای حق مدار و ایستادگی در برابر جبهه باطل در جهاد اصغر را خواهند داشت. برعکس، اگر افراد درونی خود را تسخیر باطل کنند، در جامعه نیز زمینه برای غلبه باطل فراهم خواهد شد.

چرایی پیروزی های موقت باطل

گاهی اوقات در طول تاریخ شاهد موفقیت های ظاهری و موقت جبهه باطل بوده ایم که ممکن است پرسش هایی را در ذهن ایجاد کند. این پیروزی ها دلایلی دارد که شناخت آنها به درک عمیق تر فلسفه درگیری حق و باطل کمک می کند:

1. استفاده بی حدوحصر از امکانات مادی و ابزارهای سلطه جویی: جبهه باطل معمولاً قید و بندی برای دستیابی به اهداف خود ندارد و از تمامی امکانات مادی، ثروت ها و قدرت های نظامی و اقتصادی به صورت حداکثری بهره می برد. آنها به اخلاق و ارزش های الهی پایبند نیستند، بنابراین برایشان هر وسیله ای برای رسیدن به هدف مجاز است.
2. بهره گیری از تمامی روش ها (مشروع و نامشروع، فریب و نیرنگ): باطل برای رسیدن به اهداف خود از هیچ دروغ، فریب و نیرنگی فروگذار نمی کند. آنها با وعده های پوچ، ایجاد شبهه، تحریف حقایق و وارونه جلوه دادن واقعیت ها، سعی در گمراه کردن مردم دارند. شیطان های انس و جن به یکدیگر سخنان آراسته و فریبنده القا می کنند تا انسان ها را از مسیر حق منحرف سازند.
3. وحدت و انسجام ظاهری میان اهل باطل (بر مبنای منافع مشترک): هرچند در باطن، جبهه باطل همواره در حال تکالب و نزاع بر سر دنیاست، اما برای مقابله با حق، می توانند به وحدت و انسجام ظاهری برسند. این اتحاد بر پایه منافع مشترک و نه بر اساس حقیقت و معنویت شکل می گیرد و به همین دلیل پایدار نیست.
4. آمیختگی باطل با حق و ظاهر شدن در پوشش حق (لبس الحق بالباطل): یکی از خطرناک ترین شیوه های باطل، مخلوط کردن خود با حق است. باطل خود را در لباس حق می پوشاند تا بتواند قلوب مردم را تسخیر کند و فریب دهد. امام علی (ع) می فرمایند: «اگر باطل از آمیزش با حق خالص شود، بر حق جویان مخفی نخواهد ماند.» این آمیختگی باعث می شود که تشخیص حق از باطل دشوار شود و نیاز به بصیرت عمیق داشته باشد.
5. به خدمت گرفتن و تحریف مظاهر حق و حقیقت: گاهی باطل حتی از مفاهیم و مظاهر مقدس و حقانی نیز برای پیشبرد اهداف خود سوءاستفاده می کند. آنها ممکن است شعارهای حق طلبانه سر دهند، یا از نمادهای دینی برای مشروعیت بخشیدن به اعمال باطل خود بهره ببرند و حقیقت را تحریف کنند.

این دلایل نشان می دهند که پیروزی های باطل موقت و سطحی است و ریشه ای در حقیقت ندارد. آنها مانند کف روی آب هستند که هرچند چشمگیر به نظر می رسند، اما به زودی محو می شوند و تنها حقیقت باقی می ماند.

حکمت الهی از وجود این جدال ابدی

وجود درگیری حق و باطل در عالم، بی تردید حکمتی عمیق و غایتی الهی دارد. این جدال صرفاً یک کشمکش بی هدف نیست، بلکه بستری برای تحقق اراده الهی و کمال انسان فراهم می آورد:

1. پالایش و خالص سازی جبهه حق: یکی از مهم ترین حکمت ها، جداسازی مؤمنین واقعی از مدعیان و رسیدن به خلوص در جبهه حق است. در کوران نبرد، کسانی که ایمانشان سست است یا نیت های غیرالهی دارند، از صف مجاهدان راه حق جدا می شوند و تنها مؤمنان خالص و ثابت قدم باقی می مانند. آیت الله میرباقری در این باره می گوید که در این نبرد است که جبهه ایمان به خلوص خودش می رسد و از جبهه باطل جدا می شود. این پالایش، جبهه حق را برای پذیرش مسئولیت های بزرگ تر و نهایی تر آماده می سازد.
2. بستر تکامل انسان: درگیری حق و باطل، فرصتی بی بدیل برای انتخاب، رشد معنوی، جهاد و تقرب به خداوند فراهم می کند. اگر باطلی وجود نداشت، انتخابی نیز در کار نبود و انسان در مسیر تکامل خود با چالش های جدی روبرو نمی شد. این کشمکش، انسان را به تفکر، شناخت و عمل وامی دارد و زمینه ساز بروز استعدادها و فضایل درونی او می گردد. انسان در مقابله با باطل است که می تواند عزم و اراده خود را تقویت کرده و به مدارج عالی معنوی دست یابد.
3. اثبات حقانیت حق: در نهایت، پیروزی حتمی حق، حقانیت و برتری ذاتی آن را به اثبات می رساند. همان طور که در ضرب المثل های فارسی آمده است: «ماهی همیشه پشت ابر نمی ماند» و «در نهایت حق به حق دار می رسد». این پیروزی نهایی، نه تنها برای اهل ایمان اطمینان بخش است، بلکه برای کسانی که در تردید بوده اند، دلیل و برهان قاطعی بر حقانیت مسیر الهی خواهد بود. این غلبه، نشان می دهد که پایداری بر حق، ثمره و نتیجه شیرین دارد.

سرانجام نهایی: پیروزی حتمی حق بر باطل

با وجود تمامی موفقیت های موقت باطل و شدائد و سختی هایی که در مسیر حق وجود دارد، وعده الهی بر پیروزی حتمی و نهایی حق بر باطل است. این سرانجام روشن، در قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) به کرات بیان شده و نقطه امیدواری تمامی حق جویان است.

وعده های قرآنی و نوید عصر ظهور

قرآن کریم در آیات متعددی به صراحت از پیروزی حق و نابودی باطل سخن می گوید. یکی از مشهورترین این آیات، همان طور که پیش تر نیز ذکر شد، آیه ۸۱ سوره اسراء است: «وَقُلْ جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقاً» (اسراء/۸۱)؛ «و بگو: حق آمد و باطل از میان رفت؛ یقیناً باطل نابودشدنی است.» این آیه، یک قانون کلی الهی را بیان می کند که همواره جاری بوده و در نهایت به پیروزی کامل حق منجر خواهد شد.

آیات دیگری نیز این وعده الهی را تأیید می کنند: «بَلْ نَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَى الْبَاطِلِ فَیَدْمَغُهُ فَإِذَا هُوَ زَاهِقٌ» (انبیاء/۱۸)؛ «بلکه حق را بر باطل فرو می افکنیم، پس آن را در هم می شکند و باطل ناگهان محو می شود.» و همچنین «إِنَّا لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ یَقُومُ الأَشْهَادُ» (غافر/۵۱)؛ «ما قطعاً پیامبران خود و کسانی را که ایمان آورده اند، در زندگی دنیا و در روزی که گواهان برمی خیزند، یاری می کنیم.»

نقطه اوج این پیروزی حتمی، همان عصر ظهور حضرت مهدی (عج) است. در روایات و تفاسیر شیعی، بسیاری از آیات مربوط به پیروزی حق و وراثت زمین توسط صالحان، به قیام امام زمان (عج) و استقرار حکومت عدل جهانی ایشان تفسیر شده است. در آن زمان، بساط باطل به طور کامل برچیده می شود و تمامی مظاهر ظلم و فساد از بین خواهد رفت. این واقعه بزرگ، تحقق کامل وعده های الهی و پایان بخشیدن به جدال طولانی حق و باطل است.

غلبه کامل ایمان و استقرار عدل جهانی

با ظهور حضرت مهدی (عج)، نتایج این پیروزی بزرگ به شرح زیر محقق خواهد شد:

• غلبه کامل ایمان: در آن دوران، ایمان به خداوند متعال و تعالیم حقیقی اسلام بر تمامی کفر و شرک غلبه خواهد کرد و سراسر زمین از نور توحید و معنویت پر خواهد شد.
• رفع ظلم و فساد: تمامی مظاهر ظلم، ستم، فساد و تباهی از جامعه بشری رخت برخواهد بست و صلح و آرامش حقیقی جایگزین جنگ و نزاع خواهد شد.
• وراثت زمین توسط صالحان: زمین به دست بندگان صالح و متقی خدا خواهد افتاد. قرآن می فرماید: «وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ» (انبیاء/۱۰۵)؛ «و در زبور پس از ذکر [تورات] نوشتیم که زمین را بندگان صالح من به ارث می برند.»
• استقرار حاکمیت الهی: حکومت عدل و الهی در سراسر جهان استقرار خواهد یافت و بشر وارد مرحله جدیدی از تاریخ خود خواهد شد که در آن تنها اراده الهی حاکم است و انسان ها در مسیر کمال و سعادت حقیقی خود حرکت می کنند.

این وعده قطعی الهی، نه تنها تسکین بخش قلوب مؤمنان است، بلکه آنها را به پایداری و استقامت در مسیر حق ترغیب می کند و به آنها نوید می دهد که هر تلاشی در راه حق، هرچند سخت و دشوار باشد، در نهایت به پیروزی و رستگاری ختم خواهد شد.

نتیجه گیری: بصیرت برای زندگی در مسیر حق

درگیری حق و باطل، پدیده ای ازلی و ابدی است که ریشه در انتخاب بنیادین انسان میان عبودیت و استکبار دارد و محور اصلی آن، تسخیر اراده های انسانی است. این جدال نه تنها در عرصه های بیرونی و اجتماعی، بلکه در درونی ترین لایه های وجود هر فرد نیز جریان دارد و بستری برای تکامل و پالایش انسان فراهم می آورد. با وجود موفقیت های ظاهری و موقت باطل، حکمت الهی بر آن استوار است که در نهایت، حق پیروز و باطل نابود شود و عصر ظهور حضرت مهدی (عج)، نقطه اوج این پیروزی حتمی است.

درک عمیق علت اصلی درگیری حق و باطل، بصیرتی حیاتی برای زندگی در دنیای پیچیده و پرفتنه امروز به ارمغان می آورد. این بصیرت به ما کمک می کند تا در غوغای دنیا، حق را از باطل تشخیص دهیم و در مسیر صحیح گام برداریم. هر فردی در این جهاد بزرگ، نقش خود را ایفا می کند؛ چه با مبارزه با نفس اماره در جهاد اکبر، و چه با پایداری در مسیر حق و مقابله با مظاهر باطل در جهاد اصغر. پایداری بر حق و تبعیت از ولایت الهی، تنها راه رسیدن به سعادت و رستگاری در این نبرد ازلی است. با شناخت این حقیقت بنیادین، می توانیم زندگی خود را آگاهانه تر و هدفمندتر، در مسیر الهی و به سوی کمال هدایت کنیم.