مجازات تکمیلی و تبعی چیست

مجازات تکمیلی و تبعی دو نوع از مجازات های مهم در قانون مجازات اسلامی ایران هستند که هدفشان تکمیل یا تبعیت از مجازات اصلی است. مجازات تکمیلی توسط قاضی تعیین می شود تا مجرم را از حقوق و فعالیت های خاصی محروم کند، در حالی که مجازات تبعی به صورت خودبه خودی و پس از محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی، مجرم را از برخی حقوق اجتماعی محروم می سازد. شناخت دقیق این دو نوع مجازات برای هر فردی که با نظام حقوقی سروکار دارد، به خصوص در پرونده های کیفری، اهمیت حیاتی دارد. این مجازات ها پیامدهای قانونی گسترده ای برای محکومین در پی دارند که فراتر از مجازات اصلی است و می تواند زندگی اجتماعی و شغلی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. درک تفاوت ها و شرایط اعمال آن ها به افراد کمک می کند تا از حقوق و مسئولیت های خود آگاهی کامل داشته باشند و در صورت لزوم، تصمیمات حقوقی آگاهانه ای بگیرند.

انواع مجازات در قانون مجازات اسلامی: یک نگاه کلی

در نظام حقوقی ایران، مجازات ها به طور کلی به سه دسته اصلی، تکمیلی و تبعی تقسیم می شوند که هر کدام نقش و کارکرد خاص خود را دارند. این تقسیم بندی به قانون گذار اجازه می دهد تا ابزارهای متنوعی برای مقابله با جرایم و اصلاح مجرمان در اختیار داشته باشد و نظام عدالت کیفری را انعطاف پذیرتر کند. در این دسته بندی، مجازات اصلی به عنوان پایه و اساس سایر مجازات ها عمل می کند، مجازات تکمیلی به تشخیص قاضی برای افزایش بازدارندگی و متناسب سازی حکم صادر می شود، و مجازات تبعی نیز به عنوان پیامدی خودکار و قانونی، حقوق اجتماعی مجرم را محدود می سازد.

مجازات اصلی، همان جزایی است که قانون به طور مستقیم برای یک جرم خاص تعیین کرده است و مبنای صدور حکم دادگاه قرار می گیرد. این مجازات بدون نیاز به تصمیم گیری اضافی، مستقیماً به مجرم تحمیل می شود و هدف اولیه آن، اجرای عدالت و تنبیه متناسب با جرم ارتکابی است.

مجازات تکمیلی، مجازاتی است که دادگاه، علاوه بر مجازات اصلی و با تشخیص قاضی، برای تکمیل آن و متناسب با جرم و ویژگی های مجرم، در حکم خود ذکر می کند. این مجازات جنبه بازدارندگی و اصلاحی داشته و به قاضی امکان می دهد تا با توجه به شرایط خاص هر پرونده و شخصیت مجرم، حکم جامع تری صادر کند.

مجازات تبعی، برخلاف دو نوع دیگر، مجازاتی است که به صورت خودبه خودی و به محض قطعیت یافتن حکم کیفری در جرایم عمدی، قانوناً بر مجرم تحمیل می شود. این مجازات نیازی به قید صریح در حکم دادگاه ندارد و معمولاً شامل محرومیت از برخی حقوق اجتماعی است که فرد پس از تحمل مجازات اصلی نیز با آن مواجه خواهد بود.

مجازات اصلی چیست؟ (پایه و اساس مجازات ها)

مجازات اصلی، اساس و ستون فقرات نظام عدالت کیفری را تشکیل می دهد. این نوع مجازات به طور صریح و مستقیم در قوانین برای هر جرم معین شده است و سایر مجازات ها نظیر تکمیلی و تبعی، به نحوی به آن وابسته هستند. در واقع، مجازات اصلی، جزایی است که به طور مستقیم هدف قانون گذار برای پاسخ به یک عمل مجرمانه است و سایر مجازات ها در تکمیل یا به تبعیت از آن اعمال می شوند.

تعریف مجازات اصلی

مجازات اصلی، مجازاتی است که به طور خاص و مشخص در قانون برای هر جرم تعیین شده است. این مجازات، مستقل از سایر مجازات ها بوده و مستقیماً به خاطر ارتکاب جرم به مجرم تحمیل می گردد. ماده ۱۴ قانون مجازات اسلامی به طور ضمنی به این تقسیم بندی اشاره دارد و مجازات های اصلی را در چهار دسته کلی شامل حد، قصاص، دیه و تعزیر تعریف می کند. هدف از تعیین مجازات اصلی، برقراری عدالت، جلوگیری از تکرار جرم و تنبیه فرد مجرم است.

انواع مجازات اصلی

قانون مجازات اسلامی، مجازات های اصلی را به چهار دسته کلی تقسیم کرده است که هر یک ویژگی ها و شرایط خاص خود را دارند:

حد

حد، مجازاتی است که نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مقدس اسلام تعیین شده و ثابت است. قاضی در تعیین یا تغییر آن اختیاری ندارد. این مجازات برای جرایمی مانند زنا، شرب خمر، سرقت حدی و محاربه در نظر گرفته شده است.

قصاص

قصاص، مجازاتی است که برای جنایات عمدی بر نفس (قتل عمد)، اعضا و منافع تعیین می شود. این مجازات بر پایه اصل مماثلت (برابری) استوار است، به این معنا که بزهکار به همان میزانی که به بزه دیده آسیب رسانده، مجازات می شود، مگر اینکه اولیای دم یا خود بزه دیده (در قصاص عضو) از حق قصاص خود صرف نظر کنند و به دیه رضایت دهند.

دیه

دیه، یک مجازات مالی است که در شرع مقدس برای جبران جنایات غیرعمدی بر نفس، اعضا و منافع، و یا جنایات عمدی در مواردی که به هر دلیلی قصاص قابل اجرا نیست، تعیین شده است. میزان دیه نیز در بسیاری از موارد مشخص و مقدر است، اما در برخی حالات خاص، قاضی می تواند با رعایت قواعد شرعی، میزان آن را تعیین کند.

تعزیر

تعزیر، مجازاتی است که میزان و نوع آن برخلاف حد، ثابت نبوده و به موجب قانون برای ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می گردد. در مجازات های تعزیری، قاضی با توجه به شرایط جرم، شخصیت مجرم و سایر عوامل، در انتخاب نوع و میزان مجازات از درجه یک تا هشت، اختیار دارد. این مجازات ها شامل حبس، جزای نقدی، شلاق و سایر موارد قانونی است.

شناخت دقیق این چهار نوع مجازات اصلی ضروری است، زیرا آن ها نه تنها به طور مستقیم بر سرنوشت مجرمین تأثیر می گذارند، بلکه مبنای اعمال مجازات های تکمیلی و تبعی نیز محسوب می شوند. بدون وجود یک مجازات اصلی، امکان اعمال دو نوع دیگر مجازات وجود نخواهد داشت.

مجازات تکمیلی چیست؟ (مکمل و اختیاری قاضی)

مجازات تکمیلی یکی از ابزارهای مهم در دست قاضی برای اعمال عدالت و افزایش بازدارندگی مجازات است. این مجازات ها به تنهایی قابلیت اعمال ندارند و همواره مکمل مجازات اصلی محسوب می شوند. هدف از تعیین مجازات تکمیلی، تطبیق بیشتر حکم دادگاه با شرایط خاص جرم ارتکابی و ویژگی های فردی مجرم است تا از این طریق، ضمن تنبیه متناسب، زمینه اصلاح و بازپروری مجرم نیز فراهم گردد.

تعریف دقیق مجازات تکمیلی

مجازات تکمیلی، مجازاتی است که توسط دادگاه و با تشخیص قاضی، برای تکمیل مجازات اصلی و متناسب با جرم ارتکابی و خصوصیات مجرم تعیین می شود. این مجازات باید به صراحت در حکم دادگاه قید گردد. ویژگی اصلی مجازات تکمیلی، اختیاری بودن آن برای قاضی است؛ بدین معنا که قاضی می تواند با توجه به صلاح دید خود و رعایت شرایط قانونی، یک یا چند مورد از این مجازات ها را در کنار مجازات اصلی اعمال کند.

مستند قانونی: ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی

اساس قانونی مجازات های تکمیلی در ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ بیان شده است. این ماده به دادگاه اجازه می دهد تا در کنار مجازات های حد، قصاص یا مجازات تعزیری درجه یک تا شش، مجرم را به یک یا چند مورد از مجازات های تکمیلی محکوم نماید. تأکید این ماده بر رعایت شرایط مقرر در این قانون، متناسب با عمل ارتکابی و خصوصیات مجرم است که نشان دهنده لزوم رعایت اصل تناسب و شخصی سازی مجازات است.

شرایط اعمال مجازات تکمیلی

برای اینکه قاضی بتواند مجازات تکمیلی را اعمال کند، باید شرایط خاصی محقق شود:

• محکومیت به حد، قصاص یا مجازات تعزیری درجه ۱ تا ۶: مجازات تکمیلی تنها در صورتی قابل اعمال است که مجرم به یکی از این دسته بندی های مجازاتی محکوم شده باشد.
• رعایت تناسب با جرم ارتکابی و خصوصیات مجرم: قاضی باید مجازات تکمیلی را با توجه به شدت جرم، انگیزه مجرم، سوابق کیفری وی و سایر ویژگی های شخصیتی او انتخاب کند تا مجازات به جا و مؤثر باشد.
• نیاز به تصریح در حکم دادگاه: برخلاف مجازات تبعی، مجازات تکمیلی به صورت خودبه خودی اعمال نمی شود و باید به طور صریح و دقیق در متن حکم دادگاه قید گردد.

مصادیق مجازات های تکمیلی

ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی، موارد متعددی را به عنوان مصادیق مجازات های تکمیلی برشمرده است که دادگاه می تواند بسته به مورد، یک یا چند فقره از آن ها را انتخاب کند. این مصادیق شامل موارد زیر است:

• اقامت اجباری در محل معین
• منع از اقامت در محل یا محل های معین
• منع از اشتغال به شغل، حرفه یا کار معین
• انفصال از خدمات دولتی و عمومی
• منع از رانندگی با وسایل نقلیه موتوری و یا تصدی وسایل موتوری
• منع از داشتن دسته چک و یا اصدار اسناد تجارتی
• منع از حمل سلاح
• منع از خروج اتباع ایران از کشور
• اخراج بیگانگان از کشور
• الزام به خدمات عمومی
• منع از عضویت در احزاب، گروه ها و دستجات سیاسی یا اجتماعی
• توقیف وسایل ارتکاب جرم یا رسانه یا مؤسسه دخیل در ارتکاب جرم
• الزام به یادگیری حرفه، شغل یا کار معین
• الزام به تحصیل
• انتشار حکم محکومیت قطعی

مدت زمان مجازات تکمیلی

بر اساس تبصره ۱ ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی، مدت زمان مجازات تکمیلی بیش از دو سال نمی باشد، مگر در مواردی که قانون به نحو دیگری مقرر کرده باشد. این محدودیت زمانی، قاضی را ملزم می کند تا در تعیین مدت مجازات، سقف قانونی را رعایت کند و از اعمال مجازات های نامحدود یا بسیار طولانی جلوگیری شود.

نکته مهم: تداخل مجازات

تبصره ۲ ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی نکته مهمی را بیان می کند: اگر مجازات تکمیلی و مجازات اصلی از یک نوع باشد، فقط مجازات اصلی مورد حکم قرار می گیرد. این تبصره برای جلوگیری از تکرار مجازات و اعمال بی مورد مجازات تکمیلی، در نظر گرفته شده است.

پیامدهای عدم رعایت مجازات تکمیلی

ماده ۲۴ قانون مجازات اسلامی به منظور تضمین اجرای مجازات های تکمیلی، پیامدهایی را برای عدم رعایت آن ها توسط محکوم علیه تعیین کرده است:

• تخلف اول: در صورت تخلف محکوم از اجرای مجازات تکمیلی، دادگاه صادرکننده حکم، می تواند تا یک سوم به مدت مجازات تکمیلی بیفزاید.
• تکرار تخلف: در صورت تکرار تخلف، دادگاه صادرکننده حکم، بقیه مدت مجازات تکمیلی را به حبس یا جزای نقدی درجه هفت یا هشت تبدیل می کند.

رعایت مجازات تکمیلی برای محکومان الزامی است و عدم تمکین از آن می تواند به افزایش مدت مجازات یا تبدیل آن به حبس و جزای نقدی منجر شود، که نشان دهنده جدیت قانون در اجرای این تدابیر است.

امکان لغو یا کاهش مجازات تکمیلی

قانون گذار با هدف تشویق به اصلاح مجرم، راهکارهایی برای لغو یا کاهش مدت زمان مجازات تکمیلی نیز در نظر گرفته است. بر اساس مقررات، پس از گذشت نیمی از مدت مجازات تکمیلی، در صورتی که قاضی اجرای احکام احراز کند که محکوم اصلاح شده و احتمال تکرار جرم وجود ندارد، می تواند پیشنهاد لغو یا کاهش مدت مجازات تکمیلی را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه نیز با بررسی شرایط، می تواند نسبت به لغو کامل یا کاهش زمان مجازات اقدام کند.

مجازات تبعی چیست؟ (نتیجه خودبه خودی حکم قطعی)

مجازات تبعی برخلاف مجازات تکمیلی، نیازی به ذکر صریح در حکم دادگاه ندارد و به صورت خودبه خودی و به تبع محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی، مجرم را از برخی حقوق اجتماعی محروم می کند. این نوع مجازات، پیامدی ناگزیر از ارتکاب جرایم خاص و صدور حکم قطعی بوده و هدف آن، سلب صلاحیت اجتماعی از افراد مجرم برای مدتی معین است تا از این طریق، اعتماد عمومی به جامعه بازگردانده شود و از تکرار جرم در برخی مشاغل و مناصب حساس جلوگیری گردد.

تعریف دقیق مجازات تبعی

مجازات تبعی، مجازاتی است که به صورت خودبه خودی و به تبع محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی، بدون نیاز به تصریح در حکم دادگاه، مجرم را برای مدت زمان مشخصی از یک سری حقوق اجتماعی محروم می سازد. این محرومیت پس از اجرای حکم اصلی یا شمول مرور زمان بر آن، آغاز می شود و جنبه بازدارندگی و سلب صلاحیت اجتماعی دارد.

مستند قانونی: ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی

اساس قانونی مجازات های تبعی در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ تبیین شده است. این ماده به وضوح بیان می کند که محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی، پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، در مدت زمان مقرر در این ماده، محکوم را از حقوق اجتماعی محروم می کند. این ماده نقش حیاتی در تعیین حدود و ثغور مجازات های تبعی و مدت زمان اعمال آن ها دارد.

شرایط اعمال مجازات تبعی

برای اعمال مجازات تبعی، سه شرط اساسی باید محقق شود:

• ارتکاب جرایم عمدی: مجازات تبعی تنها برای محکومیت در جرایم عمدی اعمال می شود و شامل جرایم غیرعمدی نمی گردد.
• محکومیت قطعی کیفری: حکم صادره علیه مجرم باید به مرحله قطعیت رسیده باشد؛ یعنی تمامی مراحل تجدیدنظر و اعتراض به آن طی شده و امکان تغییر آن وجود نداشته باشد.
• پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان: محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی، بلافاصله پس از صدور حکم آغاز نمی شود، بلکه پس از اجرای کامل مجازات اصلی تعیین شده در حکم (مانند حبس یا شلاق) و یا در صورت شمول مرور زمان بر آن، اعمال می گردد.

مدت زمان مجازات تبعی

مدت زمان مجازات تبعی در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی به تفکیک نوع و شدت مجازات اصلی تعیین شده است:

• هفت سال: در محکومیت به مجازات های سالب حیات (مانند اعدام) و حبس ابد، از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی.
• سه سال: در محکومیت به قطع عضو، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد، نفی بلد (تبعید) و حبس تا درجه چهار.
• دو سال: در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنی علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه پنج.

مصادیق محرومیت از حقوق اجتماعی

ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی به طور مفصل، مصادیق حقوق اجتماعی را که محکوم از آن ها محروم می شود، برشمرده است. این محرومیت ها شامل طیف وسیعی از فعالیت ها و مناصب اجتماعی، سیاسی و شغلی است که به شرح زیر می باشد:

• داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا.
• عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیأت دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور.
• تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری.
• انتخاب شدن یا عضویت در انجمن ها، شوراها، احزاب و جمعیت ها به موجب قانون یا با رأی مردم.
• عضویت در هیأت های منصفه و امناء و شوراهای حل اختلاف.
• اشتغال به عنوان وزیر یا سردبیر رسانه های گروهی.
• استخدام و یا اشتغال در کلیه دستگاه های حکومتی اعم از قوای سه گانه و سازمان ها و شرکت های وابسته به آن ها، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح و سایر نهادهای تحت نظر رهبری، شهرداری ها و مؤسسات مأمور به خدمات عمومی و دستگاه های مستلزم تصریح یا ذکر نام برای مشمول قانون بر آن ها.
• اشتغال به عنوان وکیل دادگستری و تصدی دفاتر ثبت اسناد رسمی، ازدواج و طلاق و دفتریاری.
• انتخاب شدن به سمت قیم، امین، متولی، ناظر یا متصدی موقوفات عام.
• انتخاب شدن به سمت داوری یا کارشناسی در مراجع رسمی.
• استفاده از نشان های دولتی و عناوین افتخاری.
• تأسیس، اداره یا عضویت در هیأت مدیره شرکت های دولتی، تعاونی و خصوصی یا ثبت نام تجارتی یا مؤسسه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و علمی.

هدف از اعمال مجازات تبعی و محرومیت از حقوق اجتماعی، بازگرداندن اعتماد عمومی و جلوگیری از حضور افراد دارای سابقه کیفری در مناصب حساس و اثرگذار است که نیازمند امانت و صداقت بالا هستند.

اثر گذشت شاکی یا مدعی خصوصی

یکی از نکات مهم در خصوص مجازات تبعی، تأثیر گذشت شاکی یا مدعی خصوصی بر آن است. بر اساس تبصره ۲ ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، در مورد جرایم قابل گذشت، در صورتی که پس از صدور حکم قطعی، با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، اجرای مجازات متوقف شود، اثر تبعی آن نیز رفع می گردد. این مقرره نشان دهنده آن است که در جرایم قابل گذشت، اراده شاکی می تواند علاوه بر توقف اجرای مجازات اصلی، به رفع محرومیت های اجتماعی نیز منجر شود.

تفاوت های کلیدی بین مجازات تکمیلی و تبعی

با وجود اینکه هر دو نوع مجازات تکمیلی و تبعی پس از مجازات اصلی اعمال می شوند، اما تفاوت های ساختاری و ماهوی مهمی با یکدیگر دارند. درک این تفاوت ها برای تحلیل دقیق احکام قضایی و پیامدهای حقوقی آن ها ضروری است. جدول زیر به مقایسه جامع این دو نوع مجازات می پردازد.

ویژگی	مجازات تکمیلی	مجازات تبعی
مستند قانونی اصلی	ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی	ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی
نیاز به ذکر در حکم دادگاه	بله، حتماً باید در حکم دادگاه قید شود.	خیر، به صورت خودبه خودی و به تبع حکم قطعی اعمال می شود.
نقش قاضی	اختیاری (دادگاه می تواند تعیین کند یا نکند) و تشخیصی (قاضی مصادیق را انتخاب می کند).	عدم نقش تشخیصی قاضی (قانون آن را مقرر کرده است).
هدف از اعمال	تکمیل مجازات اصلی، افزایش بازدارندگی، اصلاح و بازپروری مجرم.	محرومیت از حقوق اجتماعی، سلب صلاحیت، بازگرداندن اعتماد عمومی.
نوع جرایم قابل اعمال	جرایم عمدی و غیرعمدی (در صورت محکومیت به حد، قصاص یا تعزیری درجه ۱ تا ۶).	فقط جرایم عمدی (با محکومیت قطعی کیفری).
مدت زمان	حداکثر دو سال (مگر قانون به نحو دیگری مقرر کند).	بر اساس نوع و درجه مجازات اصلی (۷، ۳ یا ۲ سال).
زمان شروع اجرا	معمولاً پس از اتمام مجازات اصلی یا همزمان با آن (با تشخیص قاضی).	پس از اجرای کامل مجازات اصلی یا شمول مرور زمان بر آن.
مصادیق	اقامت اجباری، منع از اقامت، منع از اشتغال، انفصال، منع از رانندگی، منع از دسته چک، منع از حمل سلاح، منع از خروج از کشور، اخراج بیگانگان، الزام به خدمات عمومی، منع از عضویت در احزاب، توقیف وسایل ارتکاب جرم، الزام به یادگیری حرفه، الزام به تحصیل، انتشار حکم محکومیت.	محرومیت از حقوق اجتماعی (داوطلب شدن در انتخابات، تصدی مناصب دولتی، عضویت در شوراها و …).
امکان لغو یا کاهش	بله، با پیشنهاد قاضی اجرای احکام پس از نیمی از مدت، در صورت احراز اصلاح مجرم.	بله، در جرایم قابل گذشت، با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی.
عدم رعایت	دارای پیامدهای قانونی (افزایش مدت، تبدیل به حبس یا جزای نقدی).	به طور خودبه خودی اعمال می شود و عدم رعایت موضوعیت ندارد.

نتیجه گیری

مجازات های تکمیلی و تبعی، دو رکن اساسی و متمایز در نظام حقوق کیفری ایران هستند که در کنار مجازات اصلی، به اجرای عدالت و تحقق اهداف اصلاحی و بازدارندگی کمک می کنند. درک صحیح تفاوت های بنیادین این دو نوع مجازات که در این مقاله به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت، برای هر فردی، از عموم مردم گرفته تا متخصصین حقوق، ضروری است. مجازات تکمیلی، با ماهیت اختیاری و تشخیصی قاضی، ابزاری انعطاف پذیر برای تکمیل مجازات اصلی و شخصی سازی حکم متناسب با شرایط جرم و مجرم فراهم می آورد. این مجازات باید صراحتاً در حکم دادگاه قید شود و می تواند شامل محدودیت های گسترده ای در فعالیت های فردی و اجتماعی باشد. از سوی دیگر، مجازات تبعی، یک پیامد قانونی و خودکار است که به محض قطعیت حکم کیفری در جرایم عمدی، بدون نیاز به ذکر در رأی دادگاه، به صورت محرومیت از حقوق اجتماعی اعمال می شود. مدت زمان و مصادیق این محرومیت ها نیز به وضوح در قانون مشخص شده است.

شناخت دقیق مواد قانونی مرتبط، شرایط اعمال هر یک و پیامدهای عدم رعایت آن ها، به افراد کمک می کند تا از حقوق و تکالیف خود در مواجهه با قوانین کیفری آگاه باشند. با توجه به پیچیدگی های موجود در مسائل حقوقی و تأثیرات بلندمدت این مجازات ها بر زندگی افراد، توصیه می شود در صورت بروز هرگونه ابهام یا نیاز به مشاوره در پرونده های کیفری، حتماً با متخصصین حقوقی و وکلای مجرب مشورت شود تا از تضییع حقوق و تحمیل عواقب ناخواسته جلوگیری به عمل آید.