ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی

مواجهه با کلاهبرداری اینترنتی تجربه ای ناخوشایند است، اما جای نگرانی نیست. با آگاهی از رویه ها و مراجع قانونی، می توانید به سرعت و به درستی شکایت خود را ثبت و پیگیری کنید. این مقاله به شما کمک می کند تا مراحل ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی را گام به گام، از جمع آوری مدارک تا پیگیری قضایی، درک کرده و حق خود را مطالبه کنید.

فضای مجازی با فرصت ها و امکانات بی پایان خود، به بخش جدایی ناپذیری از زندگی روزمره ما تبدیل شده است. از خریدهای آنلاین و پرداخت قبوض گرفته تا فعالیت در شبکه های اجتماعی و جستجوی اطلاعات، همگی در بستر اینترنت انجام می شوند. اما همگام با این پیشرفت ها، متأسفانه شاهد افزایش چشمگیر جرایم سایبری، به ویژه کلاهبرداری های اینترنتی نیز هستیم. سودجویان با استفاده از روش های فریبنده و پیچیده، به دنبال سوءاستفاده از اعتماد و ناآگاهی کاربران هستند.

در چنین شرایطی، آگاهی از حقوق شهروندی و نحوه صحیح و سریع اقدام پس از مواجهه با کلاهبرداری، از اهمیت حیاتی برخوردار است. بسیاری از قربانیان به دلیل عدم اطلاع از مراجع صالح و فرآیندهای قانونی، از پیگیری شکایت خود منصرف می شوند یا زمان ارزشمندی را از دست می دهند. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، به شما کمک می کند تا با دیدی روشن و گام هایی مؤثر، شکایت خود را ثبت کرده و تا حصول نتیجه پیگیری کنید. از تعریف انواع کلاهبرداری اینترنتی گرفته تا نحوه ثبت شکایت در پلیس فتا، دادسرا، و حتی سامانه دادستانی کل کشور، تمامی ابعاد موضوع به صورت دقیق و مرحله به مرحله تشریح خواهد شد.

۱. کلاهبرداری اینترنتی چیست؟ (تعریف حقوقی و انواع شایع)

کلاهبرداری اینترنتی، شکلی از کلاهبرداری است که در آن مجرم با استفاده از ابزارها و بستر اینترنت، قربانی را فریب داده و مال یا منفعت او را به ناحق تصاحب می کند. این جرم، مانند کلاهبرداری سنتی، شامل فریب دادن افراد با وعده های دروغین یا نمایش اطلاعات نادرست است، با این تفاوت که تمامی مراحل آن در فضای مجازی اتفاق می افتد و همین امر شناسایی و دستگیری مجرمین را پیچیده تر می کند.

۱.۱. تعریف حقوقی کلاهبرداری اینترنتی

بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، کلاهبرداری اینترنتی دارای عناصر مشخصی است. قانون جرایم رایانه ای (مصوب سال ۱۳۸۸)، قانون تجارت الکترونیکی (مصوب سال ۱۳۸۲) و قانون مجازات اسلامی، مبنای تعریف و تعیین مجازات برای این نوع جرایم هستند.

ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای (که در ماده ۷۴۱ قانون مجازات اسلامی نیز آمده است) بیان می کند:

هر کس به طور غیرمجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل محو، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند، علاوه بر رد مال به صاحب آن، به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

همچنین، ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیکی نیز بر این جرم تاکید دارد:

هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی با سوءاستفاده و یا استفاده غیرمجاز از داده پیام ها، برنامه ها و سیستم های رایانه ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود، محو، توقف داده پیام، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل ماخوذه محکوم می شود.

عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری اینترنتی شامل موارد زیر است:

• فریب و اغفال: مجرم با استفاده از شیوه های متقلبانه، قربانی را به اشتباه می اندازد.
• بردن مال: نتیجه فریب، تصاحب غیرقانونی مال، وجه، منفعت یا امتیازات مالی قربانی است.
• استفاده از ابزار رایانه ای/مخابراتی: جرم در بستر سامانه های الکترونیکی رخ می دهد.

۱.۲. انواع رایج کلاهبرداری های اینترنتی

مجرمین سایبری هر روز با روش های جدید و پیچیده تری اقدام به کلاهبرداری می کنند. شناخت این روش ها می تواند به پیشگیری از قربانی شدن کمک کند:

• فیشینگ (Phishing): ایجاد صفحات جعلی درگاه های بانکی، وب سایت های خرید یا نهادهای دولتی برای سرقت اطلاعات حساب بانکی و رمزهای عبور کاربران. قربانی با ورود به این صفحات، اطلاعات خود را در اختیار کلاهبردار قرار می دهد.
• کلاهبرداری فروشگاه های اینترنتی و پیج های جعلی: ایجاد فروشگاه های آنلاین یا صفحات فریبنده در شبکه های اجتماعی (مانند اینستاگرام، تلگرام) با وعده فروش کالا یا خدمات با قیمت های پایین. پس از دریافت وجه، کالا هرگز ارسال نمی شود یا کالایی بی کیفیت و متفاوت ارسال می گردد.
• کلاهبرداری مثلثی (Triangular Fraud): در این روش پیچیده، کلاهبردار از یک فروشنده واقعی کالا را خریداری کرده و همزمان یک آگهی مشابه با همان کالا را منتشر می کند. خریدار ثانویه (قربانی) مبلغ را به حساب فروشنده اصلی واریز می کند، اما کالا توسط کلاهبردار دریافت شده و خریدار ثانویه متضرر می شود. این روش اغلب برای پولشویی نیز استفاده می شود.
• کلاهبرداری از طریق آگهی های استخدام جعلی: انتشار آگهی های کار در منزل، استخدام با درآمدهای بالا یا سرمایه گذاری با سودهای نجومی که در نهایت منجر به درخواست اطلاعات حساب بانکی یا واریز وجه به بهانه های واهی می شود. این اطلاعات اغلب برای مقاصد غیرقانونی مانند پولشویی یا باز کردن حساب های جعلی مورد سوءاستفاده قرار می گیرد.
• مزاحمت، باج خواهی و اخاذی در فضای مجازی: تهدید به انتشار اطلاعات شخصی، تصاویر یا فیلم های خصوصی در ازای دریافت وجه یا امتیاز.
• اسکیمینگ (Skimming) کارت های بانکی: کپی برداری غیرمجاز از اطلاعات کارت بانکی (با استفاده از دستگاه های اسکیمر بر روی دستگاه های کارت خوان) و سپس برداشت غیرقانونی از حساب.
• کلاهبرداری از طریق پیامک های جعلی: ارسال پیامک های فریبنده با مضامین مختلف (مانند برنده شدن در قرعه کشی، ابلاغیه قضایی جعلی، قطع یارانه) که شامل لینک های آلوده یا درخواست واریز وجه هستند.

۲. گام های ضروری بلافاصله پس از مواجهه با کلاهبرداری اینترنتی

اقدامات سریع و صحیح پس از تشخیص کلاهبرداری اینترنتی، می تواند نقش بسزایی در موفقیت فرآیند ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی و بازگرداندن اموال از دست رفته داشته باشد. هر لحظه تاخیر، فرصت بیشتری به مجرم برای محو شواهد می دهد.

۲.۱. جمع آوری و مستندسازی تمامی شواهد

مهمترین گام اولیه، جمع آوری تمامی اطلاعات و شواهدی است که به کلاهبرداری مربوط می شود. این مدارک، اساس و پایه پرونده شما در مراجع قضایی خواهد بود.

• اسکرین شات از مکالمات: از تمامی گفتگوهای انجام شده در پیام رسان ها (واتساپ، تلگرام، ایتا، بله، روبیکا و…)، شبکه های اجتماعی (اینستاگرام، فیس بوک و…)، ایمیل ها یا پیامک ها، اسکرین شات تهیه کنید. مطمئن شوید که تاریخ و زمان و همچنین نام کاربری یا شماره تماس طرف مقابل در اسکرین شات ها مشخص باشد.
• تصاویر صفحات جعلی یا وب سایت های متخلف: در صورت مواجهه با درگاه بانکی جعلی (فیشینگ) یا فروشگاه اینترنتی تقلبی، بلافاصله از صفحه اسکرین شات گرفته و آدرس URL وب سایت را نیز ذخیره کنید.
• رسیدهای پرداخت: تمامی رسیدهای واریز وجه، تراکنش های بانکی یا حواله های مالی که به حساب کلاهبردار انجام داده اید را به صورت دیجیتال و کاغذی (در صورت امکان) نگهداری کنید.
• اطلاعات حساب بانکی مقصد: شماره کارت، شماره حساب، شماره شبا و نام کامل صاحب حسابی که وجه را به آن واریز کرده اید. این اطلاعات از طریق رسید بانکی یا استعلام از بانک مبدأ قابل دستیابی است.
• پرینت گردش حساب: اگر کلاهبرداری به صورت برداشت غیرمجاز از حساب شما بوده (مثلاً اسکیمینگ)، پرینت گردش حساب بانکی خود را از بانک دریافت کنید که جزئیات تراکنش های مشکوک در آن مشخص باشد.
• سایر مدارک مرتبط: هرگونه تصویر کالا، فایل صوتی یا تصویری، اسناد یا قراردادهای جعلی و هر اطلاعات دیگری که به روشن شدن ابعاد کلاهبرداری کمک می کند.

۲.۲. اقدامات فوری بانکی

پس از جمع آوری شواهد اولیه، اقدامات بانکی را بدون فوت وقت انجام دهید:

• مسدود کردن کارت های بانکی مرتبط: اگر اطلاعات کارت بانکی شما (شماره کارت، رمز دوم) فاش شده است، بلافاصله از طریق تماس با بانک، اینترنت بانک یا مراجعه حضوری، تمامی کارت های بانکی مرتبط را مسدود کنید تا از برداشت های بیشتر جلوگیری شود.
• اعلام کلاهبرداری به بانک مبدأ: در صورتی که وجه را به حساب کلاهبردار واریز کرده اید، هرچه سریع تر با بانک خود تماس گرفته و وقوع کلاهبرداری را اطلاع دهید. در برخی موارد، اگر تراکنش هنوز تسویه نشده باشد، بانک می تواند اقدام به توقف یا برگشت وجه کند.

۲.۳. عدم پاک کردن هرگونه اطلاعات

مهمترین نکته این است که به هیچ وجه هیچ یک از اطلاعات، مکالمات، تصاویر یا فایل های مرتبط با کلاهبرداری را پاک نکنید. حتی اگر به نظر بی اهمیت برسند، ممکن است در مراحل بعدی پیگیری قضایی، به عنوان مدرک اثباتی حیاتی باشند.

۳. مراجع صالح برای ثبت و پیگیری شکایت کلاهبرداری اینترنتی

برای پیگیری شکایت کلاهبرداری اینترنتی، لازم است با مراجع قانونی ذیصلاح آشنا باشید. هر یک از این نهادها، نقش مشخصی در فرآیند کشف جرم، تحقیقات و رسیدگی قضایی دارند.

۳.۱. پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات)

پلیس فتا، بازوی اجرایی قوه قضائیه در حوزه جرایم سایبری است. این نهاد، مرجع اولیه برای کشف جرم، جمع آوری اطلاعات و انجام تحقیقات فنی در مورد کلاهبرداری های اینترنتی است. متخصصان پلیس فتا با بهره گیری از دانش فنی و ابزارهای پیشرفته، ردپای مجرمین را در فضای مجازی پیگیری کرده و هویت آنها را شناسایی می کنند.

۳.۲. دادسرای جرایم رایانه ای

دادسرای جرایم رایانه ای، یک مرجع قضایی تخصصی است که مسئولیت رسیدگی به جرایم سایبری را بر عهده دارد. پس از ثبت شکایت، پرونده ابتدا به این دادسرا ارجاع می شود. بازپرس و دادیار در این دادسرا، تحقیقات مقدماتی را انجام داده و با کمک پلیس فتا، مستندات و شواهد را بررسی می کنند. در صورت اثبات وقوع جرم، پرونده برای صدور حکم نهایی به دادگاه کیفری ارجاع خواهد شد.

۳.۳. دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دروازه ورود به سیستم قضایی کشور هستند. تمامی شکوائیه ها، لوایح و درخواست های حقوقی و قضایی، از طریق این دفاتر ثبت و به مراجع مربوطه ارسال می شوند. ثبت نام در سامانه ثنا و سپس ثبت شکواییه کلاهبرداری اینترنتی، از طریق این دفاتر امکان پذیر است.

۳.۴. سامانه دادستانی کل کشور

سامانه دادستانی کل کشور (بخش ثبت گزارش مردمی کلاهبرداری)، یک راهکار تکمیلی برای گزارش کلاهبرداری های پرتکرار، به ویژه با مبالغ خرد است. هدف این سامانه، جمع آوری اطلاعات و شناسایی الگوهای کلاهبرداری برای مقابله گسترده تر با مجرمین است. ثبت گزارش در این سامانه، جایگزین شکایت کیفری رسمی نیست، اما به مراجع قضایی در جهت برنامه ریزی و اتخاذ سیاست های پیشگیرانه کمک می کند.

۴. نحوه ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی از طریق پلیس فتا (Online و تلفنی)

پلیس فتا امکانات مختلفی را برای ثبت گزارش کلاهبرداری اینترنتی فراهم کرده است که شامل روش های آنلاین و تلفنی می شود. این روش ها می توانند به عنوان گام های اولیه یا تکمیلی در فرآیند شکایت مورد استفاده قرار گیرند.

۴.۱. ثبت گزارش مردمی آنلاین در وب سایت پلیس فتا

پلیس فتا سامانه ای را برای ثبت گزارش های مردمی در نظر گرفته است که به آدرس csirc.cyberpolice.ir قابل دسترسی است. این روش بیشتر جنبه گزارش و اطلاع رسانی دارد و ممکن است برای پیگیری قضایی رسمی، نیاز به اقدامات مکمل باشد.

مراحل ثبت گزارش آنلاین:

1. ورود به سامانه: به وب سایت csirc.cyberpolice.ir مراجعه کنید.
2. ثبت نام و ورود: در صورت نداشتن حساب کاربری، ابتدا ثبت نام کنید. این مرحله نیاز به کد ملی و شماره تلفن همراه فعال دارد. پس از وارد کردن اطلاعات، یک کد شناسایی برای شما ارسال می شود که با آن می توانید وارد حساب کاربری خود شوید.
3. انتخاب نوع تخلف: پس از ورود، گزینه های مختلفی برای انتخاب نوع تخلف مشاهده خواهید کرد، مانند «وب سایت»، «شبکه های اجتماعی»، «نرم افزار و بازی» و «پیامک و پست الکترونیکی». گزینه مرتبط با کلاهبرداری را انتخاب کنید.
4. تکمیل فرم گزارش: در فرم پیش رو، اطلاعات درخواستی مانند استان، شهر، نوع شبکه اجتماعی یا وب سایت، نوع تخلف و شرح دقیق ماجرا را وارد کنید. هرچه جزئیات بیشتری ارائه دهید، کمک بیشتری به پلیس فتا در انجام تحقیقات می کنید.
5. بارگذاری مستندات: در این مرحله، می توانید تمامی اسکرین شات ها، رسیدهای پرداخت و سایر مدارکی که قبلاً جمع آوری کرده اید را به عنوان پیوست گزارش خود بارگذاری کنید.
6. ارسال گزارش: پس از تکمیل تمامی بخش ها، گزارش خود را ارسال کنید.

نکته مهم: این روش در درجه اول برای جمع آوری اطلاعات و کمک به تحقیقات پلیس فتا طراحی شده است. برای پیگیری رسمی و حقوقی پرونده و مطالبه خسارت، معمولاً نیاز به ثبت شکایت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و سامانه ثنا خواهید داشت.

همچنین، می توانید از طریق سایت اصلی پلیس فتا به آدرس cyberpolice.ir نیز گزارش خود را ثبت کنید. در صفحه اصلی، به بخش «خدمات الکترونیکی» و سپس گزینه «ثبت گزارش مردمی» مراجعه کنید. این اقدام شما را به سامانه مرکز فوریت های سایبری هدایت می کند.

۴.۲. تماس با مرکز فوریت های سایبری پلیس فتا

در صورتی که نیاز به مشاوره اولیه فوری دارید یا می خواهید گزارش خود را به صورت تلفنی اعلام کنید، می توانید با شماره فوریت های سایبری پلیس فتا تماس بگیرید.

• شماره تماس: ۰۹۶۳۸۰ (پاسخگویی ۲۴ ساعته)
• کاربرد: این خط برای ارائه مشاوره اولیه، راهنمایی در لحظه و ثبت گزارش های فوری مردمی در مورد کلاهبرداری اینترنتی، اخلال در حساب بانکی یا مزاحمت های آنلاین است. کارشناسان پلیس فتا می توانند شما را در مورد اقدامات بعدی راهنمایی کنند.

نکته مهم: با اینکه تماس تلفنی می تواند راهنمایی های لازم را ارائه دهد، برای ثبت شکایت رسمی و پیگیری حقوقی در دادسرا، معمولاً نیاز به اقدامات حضوری یا از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. اما این تماس می تواند به شما کمک کند تا در لحظات اولیه، اقدامات لازم را انجام دهید و از فاش شدن اطلاعات بیشتر جلوگیری کنید.

۵. مراحل رسمی ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی از طریق قوه قضائیه

برای پیگیری حقوقی و قضایی کلاهبرداری اینترنتی و مطالبه حقوق خود، لازم است مراحل رسمی ثبت شکایت را از طریق قوه قضائیه طی کنید. این فرآیند با ثبت نام در سامانه ثنا آغاز شده و به ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی می رسد.

۵.۱. ثبت نام در سامانه ثنا (Sana.Adliran.ir)

سامانه ثنا (سامانه ثبت نام الکترونیکی قضایی) بستری اساسی برای تمامی مراحل قضایی در کشور است. بدون ثبت نام در این سامانه، امکان ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی و پیگیری آن وجود ندارد. تمامی ابلاغیه های قضایی (مانند احضاریه، قرارها و آرای دادگاه) به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه به شما اطلاع رسانی می شود.

راهنمای گام به گام ثبت نام در ثنا:

1. مراجعه به وب سایت: به آدرس sana.adliran.ir مراجعه کنید.
2. انتخاب گزینه ثبت نام برخط: گزینه مربوط به «ثبت نام برخط شخص حقیقی» را انتخاب کنید.
3. ورود اطلاعات هویتی: اطلاعاتی مانند کد ملی، تاریخ تولد و شماره سریال شناسنامه خود را به دقت وارد کنید.
4. تایید شرایط و مقررات: پس از مطالعه، شرایط و مقررات استفاده از سامانه را تأیید کنید.
5. تکمیل مشخصات شناسنامه ای و تماسی: مشخصات فردی، اطلاعات تماس (شماره تلفن همراه فعال و ایمیل) و آدرس محل سکونت یا کار را به طور کامل وارد کنید. همچنین، میزان تحصیلات و شغل خود را مشخص نمایید.
6. ثبت اولیه اطلاعات: روی گزینه «ثبت اولیه اطلاعات» کلیک کنید.
7. احراز هویت الکترونیکی: کدی برای شما ارسال می شود. با وارد کردن آن و دنبال کردن مراحل، می توانید احراز هویت الکترونیکی خود را انجام دهید. در برخی موارد، ممکن است نیاز به مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای احراز هویت نهایی باشد.

پس از تکمیل ثبت نام در سامانه ثنا، یک نام کاربری (کد ملی) و رمز عبور (شخصی) دریافت خواهید کرد که برای ورود به سامانه و پیگیری پرونده های قضایی شما ضروری است.

۵.۲. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از ثبت نام در سامانه ثنا، گام بعدی ثبت رسمی شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است.

1. اخذ نوبت: برای صرفه جویی در زمان، می توانید از سامانه نوبت دهی دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به آدرس nobat.kdke.ir نوبت بگیرید. در این سامانه، استان، شهر و نوع شکایت (کیفری) را انتخاب کرده و نزدیکترین دفتر را برای خود تعیین کنید.
2. تکمیل و ثبت شکواییه: با در دست داشتن تمامی مدارک و مستندات جمع آوری شده (که در بخش ۸ به تفصیل بیان شده است) و همچنین اطلاعات هویتی، به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. کارشناس دفتر به شما کمک می کند تا شکواییه خود را به درستی تنظیم و ثبت کنید.

نکات کلیدی در نگارش شکواییه:

• شرح دقیق ماجرا: با جزئیات کامل و به ترتیب زمانی، اتفاقی که منجر به کلاهبرداری شده را شرح دهید. به تاریخ ها، ساعت ها، مبالغ واریزی و نحوه فریب خوردن اشاره کنید.
• ذکر جزئیات کلاهبردار: هرگونه اطلاعاتی که از کلاهبردار دارید (نام کاربری، شماره تماس، آدرس وب سایت، شماره کارت و…) را به وضوح قید کنید.
• ضمیمه کردن مدارک: تمامی اسکرین شات ها، رسیدها، پرینت ها و سایر مستندات را که قبلاً آماده کرده اید، به شکواییه ضمیمه کنید.
• پرداخت هزینه های دادرسی: برای ثبت شکواییه و آغاز فرآیند قضایی، لازم است هزینه های مربوط به دادرسی را پرداخت کنید.

۵.۳. مراجعه حضوری به نزدیک ترین مرکز پلیس فتا (در صورت نیاز و ارجاع)

پس از ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرونده شما به دادسرای مربوطه (اغلب دادسرای جرایم رایانه ای) ارجاع داده می شود. در بسیاری از موارد، دادسرا برای انجام تحقیقات تخصصی، پرونده را به پلیس فتا ارجاع می دهد. در این مرحله، ممکن است از شما خواسته شود تا به صورت حضوری به یکی از مراکز پلیس فتا مراجعه کنید:

• تکمیل فرم شکایت فیزیکی: در صورت درخواست پلیس، فرم های فیزیکی مربوط به شکایت را تکمیل کنید.
• ارائه مستندات به افسر پرونده: تمامی مستندات و شواهد خود را به افسر مربوطه ارائه دهید.
• انجام مصاحبه اولیه: افسر پرونده با شما گفتگویی انجام می دهد تا جزئیات ماجرا را بهتر درک کند و سؤالات لازم را بپرسد. همکاری کامل شما در این مرحله برای پیشبرد پرونده بسیار حیاتی است.

۶. فرآیند پیگیری شکایت کلاهبرداری اینترنتی در مراجع قضایی

پس از ثبت شکایت و ارائه مستندات، پرونده شما وارد فاز پیگیری قضایی می شود. این فرآیند از دادسرا آغاز شده و در صورت لزوم به دادگاه کیفری ارجاع می یابد.

۶.۱. ارجاع پرونده به دادسرای جرایم رایانه ای

پس از ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرونده شما به دادسرای جرایم رایانه ای محل وقوع جرم یا محل سکونت شاکی ارجاع می شود.

• نقش بازپرس و دادیار: در دادسرا، بازپرس یا دادیار مسئول انجام تحقیقات مقدماتی پرونده هستند. آنها با بررسی شواهد و مدارک، اقدام به جمع آوری اطلاعات لازم برای کشف حقیقت و شناسایی مجرم می کنند.
• همکاری پلیس فتا: در طول تحقیقات، دادسرا از پلیس فتا می خواهد تا با انجام بررسی های فنی و تخصصی (مانند ردیابی تراکنش ها، بررسی سرورها، IP آدرس ها و اطلاعات مربوط به شبکه های اجتماعی)، به شناسایی کلاهبردار و جمع آوری مستندات بیشتر کمک کند.
• اهمیت حضور شاکی: در جلسات بازپرسی، ممکن است از شما خواسته شود تا برای ارائه توضیحات تکمیلی، پاسخ به سوالات یا ارائه مدارک جدید، در دادسرا حاضر شوید. حضور به موقع و همکاری کامل در این جلسات برای پیشبرد پرونده بسیار مهم است.
• صدور قرار نهایی در دادسرا: در صورت کافی بودن دلایل و اثبات وقوع جرم، دادسرا قرار «جلب به دادرسی» صادر می کند و پرونده برای صدور حکم نهایی به دادگاه کیفری ارسال می شود. در غیر این صورت، قرار «منع تعقیب» صادر خواهد شد.

۶.۲. ارجاع پرونده به دادگاه کیفری (در صورت اثبات جرم)

اگر دادسرا به این نتیجه برسد که جرم کلاهبرداری اینترنتی اتفاق افتاده و متهم قابل شناسایی است، پرونده به دادگاه کیفری ارجاع می شود تا رأی نهایی صادر گردد.

• صدور قرار جلب به دادرسی: این قرار به معنای تشخیص کافی بودن دلایل برای محاکمه متهم است.
• صدور رأی نهایی: دادگاه کیفری با بررسی تمامی مستندات، اظهارات شاکی و متهم (در صورت حضور)، و نتایج تحقیقات پلیس فتا و دادسرا، رأی نهایی را صادر می کند. این رأی می تواند شامل مجازات کلاهبردار (حبس، جزای نقدی) و همچنین حکم «رد مال» به شاکی باشد. رد مال به معنای بازگرداندن پولی است که کلاهبردار به ناحق از شما تصاحب کرده است.

۶.۳. پیگیری وضعیت پرونده از طریق سامانه ثنا

مهمترین ابزار شما برای پیگیری وضعیت پرونده، سامانه ثنا است. تمامی مراحل و تصمیمات قضایی از طریق این سامانه به شما ابلاغ می شود:

• مشاهده ابلاغیه ها: می توانید تمامی ابلاغیه ها، احضاریه ها، قرارهای صادره و آرای دادگاه را به صورت الکترونیکی در سامانه ثنا مشاهده کنید.
• نحوه اعتراض به آرا: در صورتی که به رأی یا قرار صادر شده اعتراض دارید، می توانید از طریق همین سامانه یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، اعتراض خود را ثبت کنید.

۷. ثبت گزارش کلاهبرداری های پرتکرار در سامانه دادستانی کل کشور (راهکاری تکمیلی)

علاوه بر مراحل رسمی ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی در پلیس فتا و دادسرا، قوه قضائیه راهکاری تکمیلی برای جمع آوری اطلاعات و مقابله با کلاهبرداری های خرد و پرتکرار را نیز فراهم کرده است که از طریق سامانه دادستانی کل کشور انجام می شود.

۷.۱. معرفی سامانه

دادستانی کل کشور صفحه ای آنلاین برای ثبت گزارش مردمی کلاهبرداری های پرتکرار در فضای مجازی راه اندازی کرده است. این سامانه از طریق وب سایت رسمی دادستانی کل کشور قابل دسترس است.

۷.۲. هدف و کاربرد

هدف اصلی از این سامانه، گردآوری داده های مردمی، شناسایی الگوهای متداول کلاهبرداری و یافتن راهکارهای مقابله با مجرمان سایبری است. این صفحه به طور خاص برای جرایمی طراحی شده که مبالغ آنها کم است و به دلیل هزینه و زمان دادرسی، کمتر به دادسرا گزارش می شوند. با ثبت این اطلاعات، الگوهای کلاهبرداری شناسایی شده و راهکارهای مقابله با آنها بررسی می شود.

برای مثال، کلاهبرداری های از طریق پیامک های جعلی یا فروشگاه های اینترنتی کوچک که مبالغ کمی را از تعداد زیادی از افراد دریافت می کنند، می توانند از طریق این سامانه گزارش شوند تا دادستانی بتواند با تحلیل این داده ها، به مقابله گسترده تر با این پدیده ها بپردازد.

۷.۳. تفاوت با شکایت کیفری رسمی

بسیار مهم است که بدانید ثبت گزارش در این سامانه جایگزین شکایت رسمی کیفری نیست و به معنای پیگیری فردی پرونده شما نمی باشد. این سامانه بیشتر جنبه اطلاعاتی و آماری دارد و برای برنامه ریزی های کلان در زمینه مبارزه با جرایم سایبری مورد استفاده قرار می گیرد. اگر قصد پیگیری قضایی، بازگرداندن مال و مجازات کلاهبردار را دارید، باید حتماً از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و سامانه ثنا اقدام به ثبت شکایت رسمی کنید.

۷.۴. نحوه ثبت گزارش

برای ثبت گزارش در این سامانه، شما باید مشخصات گزارش دهنده و جزئیات کلاهبرداری را وارد کنید. این اطلاعات شامل:

• مشخصات گزارش دهنده: نام، نام خانوادگی، کد ملی، شماره تماس.
• مشخصات کلاهبرداری: نوع کلاهبرداری (مثلاً پیامک جعلی، فروشگاه اینترنتی، شبکه های اجتماعی)، تاریخ و زمان وقوع، مبلغ کلاهبرداری، اطلاعاتی از کلاهبردار (مانند شماره حساب، شماره تماس، نام کاربری) و شرح مختصری از اتفاق.

با انجام این مراحل، گزارش شما به صورت آنلاین ثبت شده و به کارشناسان مربوطه در دادستانی کل کشور ارسال خواهد شد. این اقدام، هرچند به صورت مستقیم به پرونده شما رسیدگی نمی کند، اما به تقویت بنیه اطلاعاتی کشور در مبارزه با جرایم سایبری کمک می کند.

۸. چک لیست کامل مدارک لازم برای ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی

آماده سازی دقیق و کامل مدارک، یکی از مهمترین مراحل ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی است. این چک لیست به شما کمک می کند تا هیچ مدرکی را از قلم نیندازید و فرآیند شکایت با سرعت و اثربخشی بیشتری پیش برود.

مدارک هویتی:

• کارت ملی: اصل و کپی.
• شناسنامه: اصل و کپی.

مدارک بانکی:

• رسیدهای واریز وجه یا تراکنش های بانکی:
  • پرینت از اپلیکیشن بانکی یا اینترنت بانک (اسکرین شات از صفحه تراکنش).
  • رسید کاغذی واریز وجه (در صورت واریز از طریق عابربانک یا شعبه).
• اطلاعات حساب بانکی مقصد (کلاهبردار):
  • شماره کارت.
  • شماره حساب.
  • شماره شبا (در صورت وجود).
  • نام و نام خانوادگی صاحب حساب (در صورت اطلاع، از طریق رسید یا استعلام از بانک مبدأ).
• پرینت گردش حساب: در صورتی که برداشت غیرمجاز از حساب شما صورت گرفته است، پرینت گردش حساب خود را از بانک دریافت کنید. این پرینت باید شامل جزئیات تراکنش های مشکوک باشد.
• نامه از بانک: در صورت مسدود کردن کارت یا حساب، نامه ای از بانک که این اقدام را تایید می کند.

مستندات ارتباطی:

• اسکرین شات از گفتگوها:
  • گفتگوها در شبکه های اجتماعی (اینستاگرام، تلگرام، واتساپ، ایتا، بله، روبیکا و…).
  • گفتگوها در پلتفرم های خرید و فروش آنلاین (شیپور، دیوار و…).
  • اطمینان حاصل کنید که تاریخ، زمان و نام کاربری/شماره تماس طرفین در اسکرین شات ها مشخص باشد.
• اسکرین شات از ایمیل ها یا پیامک های ارسالی:
  • ایمیل ها و پیامک های حاوی وعده های کلاهبرداری، فیشینگ یا هرگونه ارتباط مرتبط.
• سابقه تماس ها: در صورت وجود تماس تلفنی، سوابق تماس ها (با تاریخ و مدت زمان) از اپراتور مربوطه.

مستندات مربوط به کلاهبرداری:

• آدرس دقیق وب سایت جعلی یا لینک پروفایل/پیج کلاهبردار:
  • آدرس URL کامل وب سایت های فیشینگ یا فروشگاه های اینترنتی جعلی.
  • لینک مستقیم پروفایل یا پیج متخلف در شبکه های اجتماعی.
• تصاویر کالا یا خدمات وعده داده شده: اگر کلاهبرداری مربوط به فروش کالا بوده، تصاویر کالا یا توضیحات مربوط به خدماتی که وعده داده شده بود.
• هرگونه فایل صوتی یا تصویری: فایل های صوتی ضبط شده از مکالمات یا فیلم های مرتبط با کلاهبرداری (در صورت قانونی بودن ضبط).
• اسناد و مدارک جعلی: هرگونه قرارداد، فاکتور، سند یا کارت شناسایی جعلی که توسط کلاهبردار ارائه شده است.

سایر:

• گزارش اولیه پلیس فتا: در صورت مراجعه اولیه به پلیس فتا و ثبت گزارش مردمی، شماره پیگیری یا نسخه چاپی آن.
• نامه عدم تحویل کالا: اگر از طریق پست یا پیک قرار بود کالا دریافت شود و نشده است.

تمامی این مدارک باید به صورت مرتب و سازمان یافته، همراه با شرح دقیق و واضح ماجرا، در زمان مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ارائه شوند. تهیه نسخه های پشتیبان دیجیتال و کاغذی از تمامی مستندات نیز توصیه می شود.

۹. سوالات متداول (FAQ)

آیا ثبت شکایت در پلیس فتا هزینه دارد؟

ثبت شکایت در پلیس فتا در مرحله اولیه و از طریق وب سایت یا مراجعه حضوری برای ثبت گزارش مردمی، معمولاً هزینه ای ندارد و رایگان است. اما اگر پرونده برای پیگیری قضایی رسمی به دادسرا ارجاع داده شود، ممکن است هزینه هایی مانند دادرسی، ابطال تمبر و در صورت استفاده از وکیل، حق الوکاله وکیل جرایم اینترنتی وجود داشته باشد.

مدت زمان رسیدگی به شکایت کلاهبرداری اینترنتی چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به شکایت کلاهبرداری اینترنتی بسیار متغیر است و به عوامل مختلفی بستگی دارد. پیچیدگی پرونده، میزان و وضوح مستندات ارائه شده، سرعت عمل در جمع آوری شواهد، هویت کلاهبردار (آیا شناسایی شده است یا نیاز به ردیابی دارد؟) و حجم پرونده های موجود در دادسرا و پلیس فتا، همگی بر این زمان تاثیرگذارند. معمولاً این فرآیند می تواند از چند هفته تا چندین ماه و حتی بیشتر به طول انجامد. هرچه اطلاعات شما دقیق تر و کامل تر باشد، روند رسیدگی سریع تر خواهد بود.

آیا می توانم بدون مراجعه حضوری شکایت کنم؟

بله، تا حدودی می توانید بدون مراجعه حضوری نیز شکایت خود را آغاز کنید. ثبت نام در سامانه ثنا و سپس تنظیم و ثبت شکواییه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (که البته نیاز به یک بار مراجعه حضوری به دفتر یا احراز هویت الکترونیکی دقیق دارد) امکان پذیر است. همچنین، ثبت گزارش مردمی در وب سایت پلیس فتا و سامانه دادستانی کل کشور به صورت آنلاین انجام می شود. با این حال، در برخی موارد، به ویژه پرونده های پیچیده، برای ارائه توضیحات تکمیلی یا ارائه مدارک فیزیکی، ممکن است نیاز به حضور شما در پلیس فتا یا دادسرا باشد.

برای شکایت از کلاهبرداری در اینستاگرام یا تلگرام چه باید کرد؟

برای شکایت از کلاهبرداری در شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام یا تلگرام، ابتدا تمامی مکالمات، تصاویر صفحات، پروفایل کلاهبردار، رسیدهای واریز وجه و هرگونه شواهد مرتبط را با دقت اسکرین شات گرفته و مستندسازی کنید. سپس، مانند سایر کلاهبرداری های اینترنتی، از طریق ثبت نام در سامانه ثنا و مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، شکواییه خود را ثبت کنید. پرونده به دادسرای جرایم رایانه ای و سپس پلیس فتا ارجاع می شود تا با بررسی شواهد دیجیتالی، کلاهبردار شناسایی و تحت تعقیب قرار گیرد.

نقش وکیل در پرونده های کلاهبرداری اینترنتی چیست؟

حضور وکیل متخصص در جرایم رایانه ای می تواند فرآیند ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی و پیگیری آن را به طور قابل توجهی تسریع و تسهیل کند. وکیل با دانش حقوقی خود می تواند شکواییه را به صورت صحیح و مستدل تنظیم کند، شما را در جمع آوری مدارک راهنمایی نماید، در جلسات بازپرسی و دادگاه شما را همراهی کرده و از حقوق شما دفاع کند. این امر به خصوص در پرونده های پیچیده که نیاز به تخصص حقوقی و فنی دارند، بسیار مؤثر است و می تواند شانس موفقیت شما را در بازگرداندن اموال از دست رفته افزایش دهد.

اگر کلاهبردار خارج از کشور باشد، امکان پیگیری وجود دارد؟

پیگیری کلاهبرداری اینترنتی زمانی که کلاهبردار در خارج از کشور قرار دارد، بسیار دشوارتر و پیچیده تر است. در این موارد، پیگیری از طریق قوانین بین المللی و همکاری پلیس های اینترپل و سایر نهادهای قضایی بین المللی امکان پذیر است. اما این فرآیند زمان بر، هزینه بر و نیازمند هماهنگی های حقوقی پیچیده بین المللی است و موفقیت آن به عوامل متعددی بستگی دارد. با این حال، باید شکایت اولیه را در مراجع داخلی ثبت کنید تا ابعاد جرم مشخص شود.

چگونه از کلاهبرداری اینترنتی پیشگیری کنیم؟

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. برای محافظت از خود در برابر کلاهبرداری اینترنتی، نکات امنیتی زیر را رعایت کنید:

• بررسی نماد اعتماد الکترونیکی: هنگام خرید از فروشگاه های اینترنتی، همیشه از وجود «نماد اعتماد الکترونیکی» (ای نماد) در پایین صفحه وب سایت اطمینان حاصل کنید و با کلیک بر روی آن، از معتبر بودن گواهی اطمینان یابید.
• عدم اعتماد به پیشنهادهای وسوسه انگیز: به پیشنهادهای شغلی با درآمدهای نجومی، سودهای بالا در سرمایه گذاری یا قرعه کشی های غیرمنتظره که از شما درخواست واریز وجه یا اطلاعات شخصی می کنند، اعتماد نکنید.
• استفاده از رمزهای قوی: برای تمامی حساب های آنلاین خود از رمزهای عبور قوی و منحصربه فرد استفاده کنید و آنها را به صورت دوره ای تغییر دهید.
• عدم کلیک روی لینک های ناشناس: به هیچ وجه بر روی لینک های موجود در پیامک ها، ایمیل ها یا پیام های شبکه های اجتماعی که از منابع ناشناس ارسال شده اند، کلیک نکنید.
• به روزرسانی آنتی ویروس و سیستم عامل: نرم افزارهای امنیتی (آنتی ویروس) و سیستم عامل دستگاه های خود را همیشه به روز نگه دارید تا در برابر جدیدترین تهدیدات محافظت شوید.
• استفاده از احراز هویت دو مرحله ای: برای تمامی حساب های مهم خود (ایمیل، شبکه های اجتماعی، بانکی) احراز هویت دو مرحله ای (Two-Factor Authentication) را فعال کنید.
• عدم ارائه اطلاعات شخصی و بانکی: هرگز اطلاعات حساس بانکی (شماره کارت، رمز دوم، CVV2) یا شخصی (کد ملی، تاریخ تولد) را به صورت تلفنی یا پیامکی در اختیار افراد ناشناس قرار ندهید. هیچ نهاد دولتی یا بانکی از شما رمز دوم یا اطلاعات کامل بانکی را درخواست نمی کند.

در دنیای امروز که فضای مجازی بخش جدایی ناپذیری از زندگی ماست، کلاهبرداری های اینترنتی نیز به یک چالش جدی تبدیل شده اند. با این حال، قربانی شدن به معنای پایان راه نیست. همانطور که در این مقاله به تفصیل شرح داده شد، با آگاهی از رویه ها و مراجع قانونی موجود، می توانید حق خود را پیگیری کرده و به دست آورید.

اقدام به موقع و صحیح، جمع آوری دقیق مدارک و شواهد، و آشنایی با گام های ثبت شکایت در پلیس فتا، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دادسرای جرایم رایانه ای، همگی ابزارهایی هستند که به شما کمک می کنند تا در این مسیر موفق باشید. به یاد داشته باشید که قربانیان تنها نیستند و نهادهای قانونی کشور، پشتیبان آنها در احقاق حقوقشان هستند.

همواره هوشیاری و مسئولیت پذیری در استفاده از فضای مجازی، بهترین راه برای پیشگیری از مواجهه با چنین مشکلاتی است. با به کارگیری نکات امنیتی و عدم اعتماد به وعده های فریبنده، می توانیم محیطی امن تر برای خود و دیگران در دنیای دیجیتال بسازیم. امید است این راهنمای جامع، چراغ راهی برای شما در مسیر ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی و استیفای حقوق از دست رفته تان باشد.