ایران در 1402 چند میلیارد دلار درآمد نفتی داشت؟ / قیمت نفت در 1403 چقدر می شود؟ / ناترازی انرژی در ایران چطور برطرف می شود؟

به گزارش مجله gcorg ،یک کارشناس انرژی می گوید: «در سال 1403 سناریوهای تعیین کننده قیمت نفت عوض خواهند شد و بخشی از تغییر سناریوها به پیروزی یا عدم پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری مرتبط خواهد بود. اگر ترامپ به قدرت برسد، از سناریوی کاهش تولید و تهدید و گسترش جنگ هم عبور می کنیم و به سناریوی تقاضا می رسیم.»

فرارو در خبری نوشت:عبدالله باباخانی فعال و تحلیلگر حوزه انرژی به تحلیل جامعی از آن چه در سال 1402 گذشت و آن چه در سال 1403 رخ خواهد داد، پرداخت.

باباخانی در بخش های مختلف این گفتگو به لزوم توجه به انرژی های سبز و پاک تاکید کرده و جای این موضوع را در برنامه ریزی های کلان کشور خالی دیده است:

ایران در 1402 چند میلیارد دلار درآمد نفتی داشت؟

عبدالله باباخانی گفت: «میانگین قیمت جهانی نفت در سال 1402 با احتساب همه نوسانات حدود 81.5 دلار بود، البته در سال میلادی 83 دلار بود. نفت ایران، به دلیل تحریم و هزینه های جانبی که دارد در محدوده 62 تا 65 دلار فروخته شد. میزان نفتی که ایران صادر کرده است بر مبنای آمار ورودی چین (که 90 درصد نفت ایران را می خرد) و البته بر اساس آمار گمرک کشور خودمان تا پایان اسفندماه میانگین روزانه حدود 1.2 میلیون بشکه بوده است. اما عددی فروشی که در گمرک ایران ثبت می شود عددی است که هنگام صادرات نفت و میعانات در منطقه بعنوان قیمت رسمی ثبت می شود (میانگین 81.5 دلار) و الزاما مساوی با عدد فروشی که دست ایران تحت تحریم قرار میگیرد، نیست. عددی که فروش رفته عددی نزدیک به 65 دلار است که چیزی حدود 15 تا 16 دلار کمتر از عدد اعلامی گمرک است که می تواند به عنوان درامد نفتی 1402 ثبت شود. امسال درآمد نفتی، بخشی از درآمد حاصل از فروش نفت و میعاناتی بوده که در دریا داشتیم و بخشی نیز به تولیدات ما مرتبط می شود و نباید فراموش کنیم که 200 الی 300 هزار بشکه تولیدی اضافی که داشتیم، بخش بزرگی صرف م صرف داخلی شده چرا که پالایشگاه های ما فرسوده و خودروهای ما پر مصرف تر شده اند؛ بنابراین مجبور شدیم نفت بیشتری را تبدیل به فراورده کنیم. اگرچه با ان نسبت نفتی که به عنوان خوراک به پالایشگاه ها داده می شود، نمی توانیم فراورده در خروجی پالایشگاه ها بگیریم، به همین خاطر پالایشگاه های ما از لحاظ درآمدی در وضعیت خوبی نیستند.»

وی افزود: «اگر اعداد ذکر شده را در هم ضرب کنیم در سال 1402، در محدوده بین 28 تا 29 میلیارد دلار و در خوش بینانه ترین حالت 30 میلیاد دلار و در بدترین حالت 27 میلیارد دلار درامد فروش نفت و میعانات گازی را کسب کرده ایم. این عدد پس از کسر کردن دور زدن تحریم و انتقال وجه محاسبه شده است.»

چرا در 1402 قیمت نفت رکورد نزد؟

این فعال حوزه انرژی گفت: «در سال 1402 سه عامل مهم بر قیمت نفت در جهان تاثیر گذاشت. عامل اول کاهش تولید و تهدید کشورهای تولید کننده نفت بود. عامل دوم جنگ و اثرات روانی آن و عامل سوم سناریوی تقاضا بود که هر یک به شکل مجزا و در ترکیب با هم بر قیمت نفت اثر گذاشتند. در رابطه با عامل نخست، کشورهای تولید کننده شامل اوپک و اوپک پلاس، حدود 5 میلیون و 125 هزار بشکه را طی سال 1402 از تولید خود کم کردند، اما نتوانستند بر قیمت نفت اثر گذار باشند. حتی شوک هایی که وارد کردند حداکثر یک هفته طول می کشید و در نتیجه مشخص شد که از این پس بازار سوخت های فسیلی تابعی از تهدید کاهش تولید و نگرانی از بابت تعداد کشورهای تولید کننده نخواهد بود. در مورد عامل دوم که مهم بود و میتوانست بر قیمت نفت تاثیرگذار باشد، می توانیم به ناآرامی هایی اشاره کنیم که در کشورهای تولید کننده نفت شاهد بودیم. جنگ اوکراین و روسیه وارد دومین سال خود شد. این جنگ حدود 6 الی 7 ماه بر بازار نفت تاثیر داشت، اما اکنون شدت آن بسیار کم شده است.»

وی افزود: «جنگ در غزه و درگیری های دریای سرخ را نیز داشتیم که هر یک از این درگیری ها اگر 10 الی 15 سال پیش رخ می داد شاید به نفت 180 تا 200 دلار هم میرسید، اما جنگ اسراییل علیه غزه و درگیری های باب المندب و دریای سرخ که مهمتر از جنگ اسراییل برای بازار انرژی بود، تاثیر چندانی بر قیمت نفت نداشت و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و اذربایجان در همان روزهای نخست اعلام کردند که از سلاح نفت به عنوان سلاح جنگی استفاده نخواهند کرد. تا امروز نیز به تعهد خود پایبند بوده اند. اما درباره عامل سوم، یعنی «سناریو تقاضا»، این سناریو به شکلی قدرت خود را به بازار دیکته کرد، که دو سناریوی دیگر تاثیر زیادی در بازار نداشته باشند. پشتیبانی سناریو تقاضا، انرژی های تجدید پذیر، خودروهای برقی و در نتیجه کاهش مصرف انرژی های فسیلی بود. این کاهش مصرف، بر خلاف سخنان سران اوپک و اوپک پلاس بود که هر روز درباره تقاضای زیاد بازار جهانی از سوخت های فسیلی می گفتند. علیرغم کاهش 5 میلیون و 1225 هزار بشکه، اما همچنان نفت در بازار زیاد بود و اگر جنگ اسراییل علیه غزه و درگیری ها در دریای سرخ رخ نمی داد شاید امروز نفت 65 تا 70 دلاری داشتیم. برخی کارشناسان داخلی و خارجی که نقش سناریو تقاضا را دست کم گرفته بودند ارقام بسیار بالاتری را برای نفت در نظر می گرفتند در حالی که سناریو تقاضا هفتاد الی هشتاد درصد از قیمت نفت را مشخص می کند.»

جهان در حوزه انرژی به کدام سمت می رود؟

این تحلیلگر حوزه انرژی گفت: «در سال 1402 در حوزه انرژی های تجدید پذیر، در دنیا، یک غوغای بزرگ ایجاد شد و بیش از همه محاسبات و پیش بینی ها، پیش رفتیم، تا جایی که در جهان، 3 بار شاهد اصلاح آمار تولید بودیم که نسبت به پیش بینی های قبلی جلوتر رفته بود. تا پایان 1402، حدود 3 هزار و هفتصد گیگاوات برق انرژی های تجدیدپذیر داریم و آمار خودروهای برقی در سال 1402 به جایی رسیده که از هر 5 ماشین در جهان که فروخته می شود، یک ماشین برقی است. این ها در حالیست که 45 درصد از تولید نفت جهان، صرف صنعت حمل و نقل می شود؛ بنابراین هر چه صنعت حمل و نقل به سمت خودروهای برق رفته و برق به سمت انرژی های تجدید پذیر برود شاهد کاهش مصرف سوخت های فسیلی خواهیم بود. اخیرا بی وای دی (BYD) خودرو تمام برقی خود را با مسافت 380 کیلومتر برای تیپ یک با قیمت 9700 دلار و 480 کیلومتر برای تیپ 2 با قیمت 10 هزار دلاری رونمایی کرد. در مراسم رونمایی رسمی این خودرو، این قیمت ها یک اعلان جنگ علیه خودروهایی با سوخت های فسیلی تعبیر شد.»

وی افزود: «در خودروهای احتراقی، اگر یک لیتر بنزین را با قیمت 1000 تومان بخریم، فقط 250 تومان ان تبدیل به انرژی حرکتی میشود و 750 تومان به شکل حرارت از بین می رود در حالیکه در ماشین های برقی 900 تومان تبدیل به انرژی حرکتی می شود و 100 تومان ان هدر می رود. هزینه تعویض روغن و فیلتر در خودروهای برقی وجود ندارد و هزینه تعمیرات مانند موتور نیز حذف گردیده است. پیش بینی می شود تا 6 سال آینده از فروش هر پنچ ماشین، سه ماشین، برقی خواهد بود. در قاره اروپا که به سرعت در حال حرکت به سمت انرژی های سبز است طی سال 2017 تا 2023، وابستگی به تولید برق از انرژِ های فسیلی از 48 درصد به 28 درصد رسیده و اگر اروپا با همین سرعت به کار خود ادامه دهد تا پایان دهه 85 تا 90 درصد از مصرف برق خود را از انرژی های پاک خواهند گرفت. سرعت چین در این زمینه از اروپا هم بیشتر است و با اختلاف نسبت به همه دنیا در حوزه تولید خودرو برقی و انرژی های تجدید پذیر کار می کند و 60 درصد خودروهای برقی فروش رفته جهان در چین ثبت شده است.»

قیمت نفت در 1403 چقدر می شود؟

باباخانی در ادامه گفت: «در سال 1403 سناریوهای تعیین کننده قیمت نفت عوض خواهند شد و بخشی از تغییر سناریوها به پیروزی یا عدم پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری مرتبط خواهد بود. اگر ترامپ به قدرت برسد، از سناریوی کاهش تولید و تهدید و گسترش جنگ هم عبور می کنیم و به سناریوی تقاضا می رسیم. ترامپ با به قدرت رسیدن با دادن امتیازاتی به روسیه، جنگ اوکراین را خاتمه می دهد. از طرفی وضعیت اقتصادی روسیه در حال حاضر بسیار متزلزل شده و اگر هم رشدی دارد به خاطر فروش تولیدات نظامی است. اگر جنگ فروکش کند، رشد اقتصادی روسیه نزدیک صفر می رسد، همچنین بازار اروپا را نیز از دست داده است. بنابرین با رفع تحریم های روسیه با حداکثر تولید نفت و فراورده به سراغ بازارهای آسیا و بویژه چین خواهد رفت. احتمال می رود ایالات متحده نیز تولید خود را به حداکثر برساند و بعید است جنگ اسراییل علیه فلسطین در زمان ریاست جمهوری ترامپ گسترده شود یا به ایران برسد. فلسفه ای که از ترامپ دیدیم این است که می گوید خسارات جنگ تحریمی بیش از خسارات جنگ نظامی است. با آمدن ترامپ درواقع سناریوی تولید و تهدید را کنار می گذاریم و معتقدم که جنگ ها هم کنترل می شود و حتی توافق بین عربستان و اسراییل نیز پیش می رود. در حالی که سناریو تقاضا در اختیار ترامپ نیست و با کاهش بیشتر حجم تقاضا همراه می شود و احتمالا قیمت نفت به سمت 65 تا 75 خواهد رفت.»

وی افزود: «درباره ایران ما با 2 نوع برخورد از طرف امریکایی ها بویژه در 2 دهه اخیر رو به رو بوده ایم، دموکرات ها سعی کرده اند با امتیازات کم و گسترش تحریم ها با پنبه سر ببرند و به ایران فشار وارد کنند. برای نمونه، بایدن فرصت صادرات نفتی حدود یک میلیون بشکه نفت را مجوز داد، راهی که پیشتر در دوران اوباما هم دیده بودیم، اما همزمان تعداد تحریم ها را زیاد کردند. در دوران جمهوری خواه ها با تحریم سخت، اما محدود روبرو بودیم، البته در دوران ترامپ، سیاست سختگیری های شدید را هم دیدیم. اگر ترامپ دوباره به قدرت برسد، نسبت به دور اول فشار بیشتری وارد خواهد کرد چرا که می داند با ایران به سادگی به توافق نمی رسد و دست ایران در حوزه هسته ای پرتر است و به مرحله اورانیوم 60 درصدی رسیده است. همچنین ترامپ می خواهد انتقام شکست خود در انتخابات دور دوم را نیز از ایران بگیرد و در روابط ایران و کشورهای منطقه هم اختلال ایجاد کند. روسیه و چین نیز احتمالا با ترامپ کنار خواهند آمد و نمی توانند دوستان مطمینی برای ما در دوران ریاست جمهوری ترامپ باشند.»

او در ادامه گفت: «بود و نبود ایران در اقتصاد چین تاثیر چندانی ندارد و اگر ترامپ رای بیاورد و سیاست سخت گیرانه علیه ایران احیا شود پیش بینی من این است که ما به نفت 400 الی 500 هزار بشکه با قیمت حدودی 50 دلار می رسیم. به همین دلیل ما باید در وزارتخانه های نفت، نیرو و صنعت کمیته هایی ویژه تامین تجهیزات برای تعمیرات اساسی چهار ساله تشکیل دهیم تا با اثرات حضور وی در کسوت رییس جمهور آمریکا مقابله کنیم. دفعه پیش که ترامپ رییس جمهور شد، انبارهای ما پر از قطعات بود، اما اکنون در سایه قطع روابط و تحریم ها و قرار گرفتن در فهرست سیاه FATF با مشکلاتی جدی مواجهیم؛ بنابراین باید قطعات اساسی و تجهیزات وارداتی هرچه سریعتر تامین شود. سناریوی بهتر این است که به جای ترامپ، بایدن در مقام خود بماند که در این صورت، احتمالا بایدن ما را در همین وضعیتی که داریم نگه می دارد و جنگ اوکراین نیز ادامه پیدا کرده و فرسایشی می شود. درباره جنگ غزه هم احتمال دارد فشارهایی اعمال شود که فلسطین و اسراییل به توافقی دست پیدا کنند. با حضور مجدد بایدن ما بین 700 تا 800 هزار بشکه صادرات نفتی خواهیم داشت که احتمالا با قیمت حدود 60 دلار به فروش می رسد.»

ناترازی انرژی در ایران چطور برطرف می شود؟

این تحلیلگر حوزه انرژی گفت: «در بخش گاز و نیرو شرایط ما چندان خوب نیست و اشتباهات ما در طول چند دهه اخیر ادامه داشته و هنوز هم دارد. امروز 75 درصد از انرژی ما از گاز و حدود 22 درصد از نفت و فراورده های آن تامین می شود. ما حدود 500 هزار کیلومتر خط لوله گاز کشیده ایم که از دید برخی کارشناسان غلط است. طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس، ما به طور میانگین روزانه، نزدیک به 150 میلیون متر مکعب گاز کم داریم که در عدد پیک خود به 350 تا 400 میلیون متر مکعب می رسد که اثرات ان را در کارخانه ها و صنایع می بینیم. ما در بخش انرژی کشور به برنامه های دراز مدت نیاز داریم و با تمرکز همه جانبه روی گاز و نفت با سوپر بحران انرژی مواجه می شویم. ما باید به سمت انرژی های پاک رفته و از سوخت های فسیلی دور شویم. این کار را باید در 3 گروه و همزمان دنبال کنیم. گروه اول این که صنایع را مجبور کنیم که طی برنامه 2 تا 3 ساله برق خود را از انرژی های تجدیدپذیر تامین کنند. گروه دوم، دولت و شرکت های حقوقی مزارع تولید انرژی تجدید پذیر در حجم هزار مگاواتی احداث کنند. گروه سوم و مهمتر از همه این ها مردم هستند. آن ها نیز باید بتوانند پشت بام های خود را تبدیل به نیروگاه های کوچک کنند و انرژی مورد نیازشان را تامین کنند. در نتیجه می توانیم تا دو دهه آینده کشوری داشته باشیم که از وابستگی به انرژی فسیلی به شکل خطرناک امروزی نجات یافته است. همین موضوع می تواند فقر را نیز کاهش دهد، چون مردم هزینه کمتری صرف خرید برق می کنند و برق رایگان خواهند داشت و حتی کمتر گاز مصرف می کنند، ضمنا فروش به شبکه هم خواهند داشت.»

وی افزود: «ما می توانیم از تجارب دیگر کشورها استفاده کنیم، مثلا واردات تجهیزات تامین انرژی های پاک را آزاد کنیم یا پول گمرک این تجهیزات را کاهش دهیم. تولید و فروش برق تجدیدپذیر را برای یک دهه از مالیات معاف کنیم. همه این ها قابل محاسبه است و برای نسل ما و نسل بعد از ما سودده خواهد بود. با آمار درمانی و دستور دادن نمی توان مشکلات بخش انرژی کشور را حل کرد. ما نیاز به اتاق های فکر متعدد، وزارت انرژی و معاونت های مختلف در این حوزه از جمله، انرژی های تجدید پذیر و هسته ای، نفت و گاز داریم تا تولید و مصرف هماهنگ شوند و این چنین به صنعت و سرمایه کشور خسارات وارد نکنیم. ما می توانیم در منطقه چابهار که هم موقعیت خورشیدی عالی دارد و هم کنار دریا است، هیدروژن سبز تولید کنیم و به جای نفت و گاز، برای صدها سال صادرات داشته باشیم. کشور ما سرشار از استعداد و نیروهای کارامد است، اما با مشکلات مدیریتی و سیاسی درگیریم. بعنوان نمونه: ما در کشور 75 پتروشیمی فعال داریم که حدود 10 الی 12 عدد از این پتروشیمی ها زنجیره کامل پایین دستی دارند و سایرین درگیر خام فروشی هستند. بهتر است ما زنجیره ها را کامل کنیم تا درامدهای آن ها را چند برابر کنیم، هم گاز کمتری مصرف میشود، هم سرمایه کمتری میخواهد. چرا باید مجوز ساخت و موافقت اصولی 75 پتروشیمی جدید را بدهیم، در حالی که همان قبلی ها به خاطر مشکل خوراک با هفتاد درصد ظرفیت هم نمی توانند کار کنند.

بابا خانی تاکید کرد: «همچنین برای تولید 46 میلیون تن فولاد کارخانه نصب شده داریم که به خاطر کسری برق و گاز، تنها 34 الی 35 میلیون تن برداشت داریم. آیا بهتر نیست روی سرمایه گذاری های انجام شده متمرکز شویم تا اینکه مجوز ساخت کارخانجات جدید فولاد تا 110 میلیون تن را بدهیم. برق و گاز این گروه جدید از کجا تامین میشود؟ چرا قبلی ها با 65% ظرفیت کار میکنند؟ چرا باید سرمایه های کشور را بخوابانیم؟ چرا اتاق فکر انرژی نداریم در حالی که می توانیم بدلیل شرایط ویژه جغرافیایی ایران در طی یک دهه حدود 40 تا 50 گیگاوات برق تجدید پذیر وارد سیستم کنیم. واقعیت این است که در سال 1402 در بخش انرژی شامل گاز و برق کار خاصی نکردیم، آنچه به تولید اضافه شد، هم قبلا سرمایه گذاری شده بود هم اینکه معادل آن از شبکه بدلیل افت برداشت گاز و یا کهنگی نیروگاه ها از دست داده ایم و یا اینکه بزودی با آن مواجهه میشویم. من سال را سال بد در مدیریت انرژی کشور یافتم. سال 1403 سال ساده ای نیست، بنابرین انتظار زیادی ندارم و برای خواننده ها هم امید کاذب ایجاد نمیکنم، چون یکی از سال های سخت اقتصادی میشود. همین که وضعیت موجود را حفظ کنیم، موفقیت بزرگی است. ببینید با دستور دادن در بخش انرژی هیچ مشکلی حل نمیشود، حتی کاری هم جلو برود ممکن است خساراتش بیشتر از سودش باشد، مانند دستوراتی که برای لوله کشی گاز میداند. خلاصه کلام این که: کشور نیاز به وزارت انرژی دارد و نیاز به اطاق فکرهای متعدد برای برنامه ریزی شرایط موجود و سالیان آینده. اگر اینکار را حالا نکنیم منتظر ابر بحران انرژی باشیم. شاید خیلی قبل از پایان این دهه. امروز وزارت انرژی با مدیر غیر سیاسی و مستقل از هر وزارت خانه ای مهمتر است. با آرزوی بهترین ها برای فردای ایران و تبریک سال نو به همه مردم ایران.»

217