قانون سکه برای طلاق

در شرایط جدایی و طلاق، مهریه یکی از مهم ترین و پرتکرارترین مسائل حقوقی است که زوجین با آن مواجه می شوند. قوانین مربوط به مهریه، به ویژه مهریه های سکه ای، پیچیدگی ها و ابهامات فراوانی دارند که سردرگمی بسیاری از افراد را به دنبال دارد. این مقاله به بررسی جامع و دقیق قوانین جاری مهریه سکه ای در فرآیند طلاق می پردازد و سعی دارد ابهامات پیرامون قوانین جدید و سقف مهریه را برطرف کند تا مخاطبان با آگاهی کامل تر تصمیمات حقوقی خود را اتخاذ نمایند.

مهریه، تعهدی مالی است که مرد در زمان عقد نکاح به زن می سپارد و به محض جاری شدن صیغه عقد، زن مالک آن می شود و می تواند هرگونه تصرفی که بخواهد در آن بکند. این حق قانونی ریشه در شریعت اسلام و قوانین مدنی ایران دارد و هدف اصلی آن، تأمین پشتوانه مالی برای زن در طول زندگی مشترک و پس از جدایی احتمالی است. با توجه به نوسانات اقتصادی و تغییرات نرخ سکه، درک صحیح از مفاهیم حقوقی مرتبط با مهریه از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از افراد، چه در آستانه ازدواج و چه درگیر پرونده های طلاق، با سوالات متعددی درباره نحوه مطالبه، پرداخت، تقسیط و عواقب عدم پرداخت مهریه روبرو هستند.

مخاطبان هدف این مقاله شامل زوجینی است که درگیر پرونده طلاق هستند، افرادی که قصد ازدواج دارند و می خواهند با قوانین مهریه آشنا شوند، وکلا و مشاوران حقوقی که به دنبال منبعی جامع و به روز هستند، و تمام علاقه مندان به حقوق خانواده که مایل به افزایش آگاهی خود در این زمینه هستند. این افراد اغلب با استرس، سردرگمی و اطلاعات متناقض روبرو هستند و به دنبال پاسخ هایی شفاف و عملی هستند که هم جنبه های قانونی را پوشش دهد و هم به ابعاد مالی و اجتماعی قضیه بپردازد. در ادامه، تمامی جوانب قانون سکه برای طلاق از مفاهیم پایه تا جزئیات مربوط به قوانین جدید و شایعات رایج، به صورت فنی و گام به گام تشریح خواهد شد.

مهریه چیست؟ (مفاهیم پایه)

مهریه یک مفهوم حقوقی و شرعی است که در قانون مدنی ایران جایگاه ویژه ای دارد. بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند. این بدان معناست که حتی پیش از آغاز زندگی مشترک و یا در طول آن، زن حق دارد مهریه خود را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است.

تعریف حقوقی مهریه

مهریه در واقع یک دین و تعهد مالی بر ذمه مرد است که در زمان جاری شدن صیغه عقد نکاح تعیین می شود. این تعهد می تواند به صورت نقدی (وجه رایج)، طلا و سکه، اموال منقول (مانند خودرو) یا غیرمنقول (مانند ملک) باشد. تعیین مهریه، رکن اصلی عقد ازدواج دائم نیست، اما عرف و شرع بر تعیین آن تأکید دارند. در صورتی که مهریه در عقد دائم تعیین نشود، اصطلاحاً «مهرالمثل» یا «مهرالمتعه» جایگزین آن می شود که توسط دادگاه و بر اساس شرایط اجتماعی و جایگاه زن تعیین خواهد شد.

مالکیت زن بر مهریه از زمان عقد

اهمیت این نکته در آن است که مالکیت زن بر مهریه، از لحظه انعقاد عقد نکاح و امضای سند ازدواج، قطعی است. یعنی زن برای مطالبه مهریه نیازی به تمکین خاصی ندارد و حتی در صورت عدم تمکین، می تواند مهریه خود را به صورت کامل مطالبه کند. این حق حتی در صورت عدم برقراری رابطه زناشویی نیز وجود دارد، با این تفاوت که در صورت عدم نزدیکی، زن تنها مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود.

ماهیت مهریه

رایج ترین نوع مهریه در جامعه ایرانی، سکه طلا (معمولاً سکه تمام بهار آزادی) است. اما همانطور که ذکر شد، مهریه می تواند شامل هر مالی باشد که ارزش اقتصادی و قابلیت تملک داشته باشد. انتخاب نوع مهریه کاملاً به توافق زوجین بستگی دارد و در سند ازدواج به صورت دقیق قید می شود. در صورتی که مهریه وجه رایج باشد، ارزش آن متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، محاسبه و پرداخت خواهد شد.

اهمیت ذکر مهریه در سند ازدواج

ثبت دقیق مهریه در سند رسمی ازدواج، از بروز اختلافات و مشکلات آتی جلوگیری می کند. این سند، قوی ترین دلیل برای اثبات میزان و نوع مهریه است و مبنای اصلی اقدامات قانونی برای مطالبه و اجرای آن خواهد بود. بدون سند رسمی، اثبات مهریه در مراجع قضایی دشوارتر و زمان برتر خواهد بود.

انواع مهریه و تفاوت های حقوقی آن

مهریه، بر اساس نحوه و شرایط پرداخت، به دو نوع اصلی تقسیم می شود: مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه. درک تفاوت این دو نوع برای هر دو طرف عقد نکاح بسیار حیاتی است، چرا که روند مطالبه و آثار حقوقی آن ها کاملاً متفاوت است.

مهریه عندالمطالبه

مهریه عندالمطالبه به معنای آن است که زن می تواند در هر زمانی که اراده کند، مطالبه مهریه خود را بنماید و مرد مکلف به پرداخت فوری آن است. این مطالبه می تواند در دوران زندگی مشترک، در حین فرآیند طلاق یا حتی پس از آن صورت گیرد.

• معنا و مفهوم آن: در این نوع مهریه، تعهد مرد به پرداخت، مطلق و بدون قید و شرط است. یعنی زن نیازی به اثبات توانایی مالی مرد ندارد و صرف مطالبه او، مرد را متعهد به پرداخت می سازد.
• حق زن برای مطالبه در هر زمان: زن این حق را دارد که بلافاصله پس از عقد و یا در هر مرحله ای از زندگی مشترک، چه قصد ادامه زندگی داشته باشد و چه قصد جدایی، مهریه خود را درخواست کند.
• تعهد مرد به پرداخت: مرد موظف است مهریه عندالمطالبه را فوراً پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت و عدم ارائه دادخواست اعسار، ممکن است با عواقب قانونی از جمله توقیف اموال و حتی جلب مواجه شود.
• آثار عدم تمکین در صورت مطالبه مهریه: یکی از مهم ترین حقوق زن در مهریه عندالمطالبه، حق حبس است. به این معنی که زن می تواند تا زمانی که مهریه به او پرداخت نشده، از تمکین خاص و عام خودداری کند، به شرطی که قبلاً تمکین نکرده باشد. با این حال، حق حبس، نفقه زن را از بین نمی برد.

مهریه عندالاستطاعه

مهریه عندالاستطاعه نوع دیگری از مهریه است که پرداخت آن مشروط به توانایی مالی مرد است. این قید باید به صورت صریح در سند ازدواج قید شده باشد.

• معنا و مفهوم آن: در این حالت، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را وصول کند که اثبات نماید مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. تعهد مرد به پرداخت وجود دارد، اما اجرای آن مشروط به استطاعت اوست.
• چگونگی اثبات توانایی مالی مرد: بار اثبات توانایی مالی مرد در مهریه عندالاستطاعه بر عهده زن (زوجه) است. زن باید با معرفی اموال، دارایی ها، شغل، درآمد و گردش مالی مرد، تمکن او را به دادگاه اثبات کند. این کار معمولاً از طریق استعلام از مراجع مختلف (بانک، اداره ثبت اسناد، اداره مالیات، شرکت های بیمه و …) صورت می گیرد.
• تفاوت های کلیدی در روند مطالبه و اجرا:
  • در مهریه عندالمطالبه، مرد باید اعسار خود را ثابت کند؛ اما در مهریه عندالاستطاعه، زن باید توانایی مالی مرد را ثابت کند.
  • حق حبس (عدم تمکین تا زمان دریافت مهریه) در مهریه عندالاستطاعه وجود ندارد، زیرا پرداخت مهریه مشروط به استطاعت مرد است و زن نمی تواند به صرف مطالبه، از تمکین خودداری کند.
  • روند رسیدگی در مهریه عندالاستطاعه معمولاً زمان برتر است، چرا که نیاز به تحقیقات گسترده تر برای اثبات تمکن مالی مرد دارد.

در جدول زیر، تفاوت های کلیدی بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه به صورت خلاصه آورده شده است:

ویژگی	مهریه عندالمطالبه	مهریه عندالاستطاعه
شرط پرداخت	به محض مطالبه زن	مشروط به توانایی مالی مرد
بار اثبات	مرد باید اعسار خود را ثابت کند	زن باید تمکن مالی مرد را ثابت کند
حق حبس (عدم تمکین)	دارد (پیش از اولین تمکین)	ندارد
روند مطالبه	معمولاً سریع تر	زمان برتر
نحوه درج در عقدنامه	حالت پیش فرض اگر قید دیگری نباشد	باید صریحاً قید شود

قوانین جاری مهریه در سال ۱۴۰۴ (واقعیت ها نه شایعات!)

درک قوانین جاری مهریه و تمایز آن ها از شایعات و طرح های پیشنهادی، برای زوجین از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از ابهامات به دلیل عدم اطلاع صحیح از وضعیت کنونی قوانین به وجود می آید.

قانون ۱۱۰ سکه (سقف حبس)

مهم ترین قانونی که در سال های اخیر در مورد مهریه اعمال شده، مربوط به محدودیت حبس برای ۱۱۰ سکه اول مهریه است. این قانون اغلب به اشتباه به عنوان سقف مهریه تفسیر می شود، در حالی که تنها سقف برای اعمال مجازات حبس است.

• توضیح کامل ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده: بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد، در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج (توانایی مالی) ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است. این ماده به روشنی بیان می کند که تنها برای ۱۱۰ سکه اول مهریه، مرد می تواند به دلیل عدم پرداخت، با مجازات حبس مواجه شود.
• محدودیت حبس برای ۱۱۰ سکه اول مهریه: اگر مهریه ۱۱۰ سکه یا کمتر باشد، در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، مرد می تواند بازداشت شود. اما این حبس به عنوان یک اهرم فشار برای پرداخت مهریه است و به محض پرداخت یا اثبات ناتوانی مالی (اعسار)، رفع خواهد شد.
• آخرین رویه های قضایی در مورد جلب و بازداشت: با توجه به بخشنامه ها و رویه های جدید قوه قضائیه، حتی برای ۱۱۰ سکه اول نیز صدور حکم جلب به سادگی گذشته نیست و دادگاه ها تلاش می کنند تا با بررسی دقیق تر تمکن مالی مرد، از حبس غیرضروری جلوگیری کنند. هدف این است که از حبس بدهکاران مالی، به ویژه در شرایط اقتصادی کنونی، کاسته شود. بنابراین، اگرچه حبس ۱۱۰ سکه هنوز قانونی است، اما روند اجرایی آن با سخت گیری بیشتری همراه شده است.

مهریه بیش از ۱۱۰ سکه

اگر مهریه تعیین شده بیشتر از ۱۱۰ سکه باشد، قوانین متفاوتی برای مازاد بر این میزان اعمال می شود.

• نحوه مطالبه مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه: برای مطالبه مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید به دادگاه خانواده مراجعه کند و دادخواست مطالبه مهریه ارائه دهد.
• لزوم اثبات تمکن مالی زوج توسط زوجه: برخلاف ۱۱۰ سکه اول که بار اثبات اعسار بر عهده مرد است، برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، این زن است که باید توانایی مالی مرد را برای پرداخت سکه های اضافی اثبات کند. این شامل معرفی اموال، درآمد و دارایی های مرد می شود.
• عدم شمول حبس برای مازاد: برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، مجازات حبس وجود ندارد. حتی اگر مرد توانایی پرداخت این میزان را داشته باشد اما از پرداخت خودداری کند، زن می تواند تنها از طریق توقیف اموال او مهریه خود را وصول کند و امکان جلب و بازداشت مرد وجود نخواهد داشت.

نحوه محاسبه ارزش سکه

یکی از موضوعات مهم و محل اختلاف در پرونده های مهریه، نحوه محاسبه ارزش سکه است.

• بر اساس نرخ رسمی بانک مرکزی: طبق قانون، ارزش سکه مهریه در زمان مطالبه، بر اساس نرخ رسمی اعلام شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران محاسبه می شود. این نرخ، مبنای قانونی برای پرداخت است و ممکن است با نرخ بازار آزاد تفاوت هایی داشته باشد. هدف از این قانون، جلوگیری از بروز اختلافات ناشی از نوسانات شدید بازار آزاد و تأمین یک مبنای قانونی و رسمی برای پرداخت است.
• اهمیت زمان مطالبه در تعیین نرخ: زمانی که زن مهریه خود را مطالبه می کند، تاریخ ثبت دادخواست یا اجراییه، مبنای تعیین نرخ سکه برای محاسبه مهریه خواهد بود. به عنوان مثال، اگر زنی در تاریخ ۱۷ شهریور ۱۴۰۴ دادخواست مهریه خود را ثبت کند، نرخ سکه در این تاریخ توسط بانک مرکزی ملاک قرار می گیرد. این موضوع برای هر دو طرف اهمیت دارد، زیرا نوسانات قیمت سکه می تواند تأثیر چشمگیری بر میزان نهایی بدهی داشته باشد.

تقسیط مهریه و دادخواست اعسار

در بسیاری از موارد، مردان توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه را ندارند. در چنین شرایطی، قانون راهکارهایی برای تقسیط مهریه از طریق دادخواست اعسار پیش بینی کرده است.

دادخواست اعسار چیست؟

دادخواست اعسار، راهی قانونی است برای مردانی که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارند و می خواهند این دین را به صورت اقساطی بپردازند. واژه «اعسار» در اصطلاح حقوقی به معنای ناتوانی مالی و عدم توانایی پرداخت بدهی است.

• هدف و کاربرد آن: هدف اصلی دادخواست اعسار، جلوگیری از حبس مرد به دلیل بدهی مهریه و همچنین فراهم آوردن امکان پرداخت مهریه به صورت عادلانه و متناسب با توان مالی اوست.
• شرایط و مدارک لازم برای ارائه دادخواست: مرد متقاضی اعسار باید مدارکی را به دادگاه ارائه دهد که نشان دهنده عدم توانایی مالی اوست. این مدارک شامل موارد زیر می شود:
  • لیست کامل اموال و دارایی های منقول و غیرمنقول (شامل حساب های بانکی، سهام، خودرو، ملک و غیره)
  • لیست کامل بدهی ها و تعهدات مالی دیگر
  • مدارک مربوط به شغل و درآمد (مانند فیش حقوقی، جواز کسب، اظهارنامه مالیاتی)
  • معرفی حداقل دو شاهد مطلع از وضعیت مالی مرد که شهادت کتبی و شفاهی آن ها مورد تأیید دادگاه قرار گیرد.
  • دادخواست اعسار باید ظرف مدت یک ماه پس از ابلاغ اجراییه مهریه به دادگاه تقدیم شود.
• نقش قاضی در بررسی توانایی مالی زوج: قاضی دادگاه خانواده پس از دریافت دادخواست اعسار و بررسی مدارک، شهادت شهود، استعلام از مراجع مربوطه و بررسی جامع وضعیت مالی مرد، در مورد اعسار او تصمیم گیری می کند. قاضی میزان پیش پرداخت و اقساط ماهانه را با توجه به تمامی جوانب مالی و معیشتی مرد (شغل، درآمد، هزینه های زندگی، تعداد افراد تحت تکفل و غیره) تعیین خواهد کرد.

نحوه تقسیط مهریه

پس از پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه بر اساس توانایی مالی مرد، مهریه را تقسیط می کند.

• تعیین پیش پرداخت (پیش قسط): معمولاً دادگاه مبلغی را به عنوان پیش پرداخت (یکجا) تعیین می کند که مرد باید آن را در مدت زمان مشخصی پرداخت نماید. این پیش پرداخت می تواند شامل تعدادی سکه یا معادل نقدی آن باشد.
• تعیین اقساط ماهانه: علاوه بر پیش پرداخت، دادگاه اقساط ماهانه را نیز تعیین می کند. این اقساط می تواند به صورت تعداد مشخصی سکه در هر ماه یا مبلغ نقدی معادل آن باشد. میزان اقساط متغیر است و به عوامل مختلفی بستگی دارد.
• چگونگی تأثیر توان مالی و شغل مرد بر میزان اقساط: میزان حقوق، نوع شغل (آزاد یا کارمند)، وجود اموال و دارایی های دیگر، و تعداد افراد تحت تکفل مرد (فرزندان، والدین) همگی در تعیین میزان اقساط و پیش پرداخت توسط قاضی مؤثر هستند. هرچه توان مالی مرد کمتر و تعهدات او بیشتر باشد، اقساط نیز کمتر خواهد بود.

عواقب عدم پرداخت اقساط

عدم پایبندی به حکم دادگاه و عدم پرداخت اقساط مهریه، عواقب حقوقی جدی برای مرد به همراه دارد.

• حق جلب زوج: در صورتی که مرد از پرداخت اقساط مهریه سر باز زند و مثلاً سه قسط متوالی را پرداخت نکند، زن می تواند از دادگاه درخواست صدور حکم جلب مرد را بنماید. در این صورت، مرد بازداشت خواهد شد تا اقساط معوقه را پرداخت کند یا راهکاری قانونی برای پرداخت ارائه دهد.
• توقیف اموال در صورت عدم پرداخت: علاوه بر جلب، زن حق دارد برای وصول اقساط معوقه، درخواست توقیف اموال مرد را بنماید. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، خودرو، ملک و هر دارایی دیگری باشد که جزء مستثنیات دین نباشد.

دادخواست اعسار، راهی قانونی و حیاتی برای مردانی است که توان پرداخت یکجای مهریه را ندارند و می خواهند دین خود را به صورت اقساطی و متناسب با وضعیت مالی خود بپردازند تا از حبس های احتمالی جلوگیری شود.

روش های مطالبه مهریه

برای مطالبه مهریه، زن می تواند از دو مسیر اصلی اقدام کند: از طریق اداره ثبت یا از طریق دادگاه خانواده. هر کدام از این روش ها مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب روش مناسب بستگی به شرایط پرونده و دارایی های مرد دارد.

از طریق اجرای ثبت

این روش، معمولاً سریع تر از اقدام از طریق دادگاه است، به ویژه اگر مرد دارای اموال مشخص و قابل توقیف باشد.

• مزایا و معایب:
  • مزایا: سرعت بالاتر در رسیدگی و اجرای حکم، عدم نیاز به تشکیل جلسات متعدد دادگاهی، امکان توقیف سریع اموال.
  • معایب: هزینه های دادرسی اولیه در اداره ثبت ممکن است بیشتر باشد، در صورت عدم معرفی مال توسط زن، اداره ثبت نمی تواند تحقیقات گسترده ای برای کشف اموال انجام دهد.
• روند کار:
  1. مراجعه به دفترخانه: زوجه با در دست داشتن سند ازدواج به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده مراجعه و درخواست صدور اجراییه مهریه را می نماید.
  2. صدور اجراییه: دفترخانه پس از بررسی، اجراییه ای مبنی بر مطالبه مهریه صادر و به مرد ابلاغ می کند.
  3. مهلت ۱۰ روزه: مرد ۱۰ روز فرصت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیب پرداخت آن را بدهد.
  4. معرفی اموال و توقیف: در صورت عدم پرداخت مرد، زن می تواند اموال او را به اداره اجرای ثبت معرفی کرده و درخواست توقیف آن ها را بنماید. این اموال می تواند شامل حساب بانکی، خودرو، ملک و غیره باشد، به شرط آنکه جزء مستثنیات دین نباشند.
• چه زمانی این روش مناسب تر است؟ این روش زمانی مناسب تر است که زن از وجود اموال مشخص و قابل توقیف به نام مرد مطلع باشد و بخواهد هرچه سریع تر به نتیجه برسد.

از طریق دادگاه خانواده

اگر مرد فاقد اموال مشخص باشد یا زن از دارایی های او اطلاعی نداشته باشد، مراجعه به دادگاه خانواده گزینه مناسب تری است.

• روند کار:
  1. تقدیم دادخواست: زوجه باید دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه خانواده تقدیم کند.
  2. جلسات دادرسی: دادگاه جلسات رسیدگی تشکیل می دهد و طرفین می توانند دلایل و مدارک خود را ارائه دهند.
  3. صدور حکم: پس از بررسی، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند.
  4. اجرای حکم: در صورت عدم پرداخت مرد، پرونده به واحد اجرای احکام دادگستری ارسال می شود و زن می تواند درخواست توقیف اموال را بنماید.
• تفاوت های اصلی با اجرای ثبت: در دادگاه، امکان تحقیقات وسیع تر برای کشف اموال مرد وجود دارد و قاضی می تواند استعلام های لازم را از مراجع ذی ربط (مانند اداره ثبت اسناد، بانک مرکزی، نیروی انتظامی) به عمل آورد. همچنین، در دادگاه امکان طرح دادخواست اعسار توسط مرد و تقسیط مهریه وجود دارد.
• چه زمانی این روش ارجحیت دارد؟ این روش زمانی ارجحیت دارد که زن از اموال مرد اطلاعی ندارد، یا مرد فاقد اموال مشخص است و انتظار می رود دادگاه مهریه را تقسیط کند، یا پیچیدگی های حقوقی خاصی در پرونده وجود دارد.

توقیف اموال و حقوق

یکی از مهم ترین ابزارهای قانونی برای وصول مهریه، توقیف اموال و حقوق مرد است.

• نحوه توقیف اموال منقول و غیرمنقول: زن می تواند با معرفی اموال منقول (مانند خودرو، موجودی حساب بانکی) و غیرمنقول (مانند ملک) مرد، درخواست توقیف آن ها را بنماید. پس از توقیف، این اموال می توانند از طریق مزایده به فروش رفته و از محل آن، مهریه زن پرداخت شود.
• توقیف حقوق و مزایای کارمندان: در صورتی که مرد کارمند باشد و اموال دیگری برای توقیف نداشته باشد، می توان یک سوم از حقوق ماهانه او را (در صورتی که متأهل باشد یک چهارم) تا زمان تسویه کامل مهریه توقیف کرد. این کسر حقوق به صورت ماهیانه به زن پرداخت می شود.
• مستثنیات دین: طبق قانون، برخی از اموال مرد جزو مستثنیات دین محسوب می شوند و قابل توقیف نیستند. این اموال برای تأمین حداقل معیشت مرد و افراد تحت تکفل او ضروری هستند. مهم ترین مستثنیات دین عبارتند از:
  • منزل مسکونی که عرفاً در شأن بدهکار و خانواده اوست.
  • اثاثیه مورد نیاز زندگی (مانند وسایل خانه ضروری).
  • ابزار و وسایل کار و کسب (مانند خودرویی که تنها وسیله امرار معاش است).
  • مبلغی برای هزینه های درمانی ضروری.
  • نفقه زن و فرزندان تحت تکفل.

  تشخیص اینکه کدام اموال جزو مستثنیات دین هستند، بر عهده قاضی است و با توجه به شرایط خاص هر فرد تعیین می شود.

شایعات و واقعیت ها در مورد قوانین جدید مهریه (شفاف سازی کامل)

در سال های اخیر، به دلیل افزایش قیمت سکه و مشکلات اقتصادی، شایعات و اخبار متعددی درباره قوانین جدید مهریه مطرح شده است. بسیاری از این اخبار صرفاً طرح های پیشنهادی هستند و هنوز به قانون تبدیل نشده اند. درک واقعیت از شایعه برای جلوگیری از سردرگمی ضروری است.

قانون ۱۴ سکه

اخباری مبنی بر تصویب قانون ۱۴ سکه به عنوان سقف مهریه، یکی از پربحث ترین شایعات بوده است. مهم است که این موضوع به درستی شفاف سازی شود.

• توضیح دقیق: این طرح یک پیشنهاد است و تاکنون به صورت قانون نهایی و لازم الاجرا درنیامده است. این طرح با هدف کاهش پرونده های مهریه و حبس زدایی، کاهش جنبه کیفری مهریه را از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه پیشنهاد می دهد. یعنی اگر این طرح تصویب شود، تنها برای ۱۴ سکه اول، مرد با مجازات حبس مواجه خواهد شد و برای مازاد بر آن، حبس اعمال نمی شود، مگر اینکه زن تمکن مالی مرد را اثبات کند و تنها از طریق توقیف اموال مهریه را وصول کند. این بدان معنا نیست که سقف مهریه ۱۴ سکه است و زن نمی تواند بیش از این مقدار مهریه داشته باشد، بلکه صرفاً جنبه کیفری آن محدود می شود.
• اثرات احتمالی در صورت تصویب: در صورت تصویب، ممکن است طرح هایی برای مالیات بر مهریه بالای ۱۴ سکه نیز مطرح شود. اما تأکید مجدد می شود که در حال حاضر، این موضوع فقط یک طرح پیشنهادی است و برای مهریه هایی که در عقد تعیین نشده اند، یا صرفاً کاهش جنبه کیفری را پیشنهاد می کند و هنوز تصویب نهایی نشده و سقف کلی مهریه نیست.

قانون ۵ سکه

طرح دیگری که در مجلس مطرح شده، مربوط به کاهش سقف مهریه قابل حبس به ۵ سکه است.

• هدف از طرح: هدف اصلی این طرح نیز، کاهش جمعیت کیفری زندان ها و ممانعت از حبس مردان به دلیل بدهی مهریه است، به ویژه در شرایطی که مردان به دلیل مشکلات اقتصادی، توان پرداخت ندارند.
• وضعیت فعلی: این طرح نیز مانند طرح ۱۴ سکه در دست بررسی کمیسیون قضایی مجلس است و هنوز به تصویب نهایی نرسیده است. بنابراین، در حال حاضر، ملاک همان قانون ۱۱۰ سکه است و نباید بر اساس شایعات تصمیم گیری کرد.

مالیات بر مهریه

بحث مالیات بر مهریه نیز یکی دیگر از موضوعاتی است که در افکار عمومی مطرح شده است.

• توضیح: این موضوع نیز در قالب طرح ها و پیشنهاداتی مطرح شده است که بر اساس آن، برای مهریه های با میزان بالا (مثلاً بیش از ۱۴ سکه)، مالیات تعلق گیرد.
• وضعیت فعلی و آینده: تا نیمه نخست سال ۱۴۰۴، مالیات بر مهریه اجرایی نشده است. هرگونه تغییر در این زمینه نیازمند تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان و ابلاغ رسمی است. بنابراین، تا اطلاع ثانوی، مهریه مشمول مالیات نمی شود.

آگاهی از واقعیت ها و تمایز آن ها از شایعات، برای هر فردی که با موضوع مهریه سروکار دارد، حیاتی است؛ زیرا تصمیمات حقوقی باید بر پایه قوانین جاری و نه اخبار تأییدنشده اتخاذ شوند.

سناریوهای خاص و پرسش های متداول

در کنار قوانین کلی، برخی سناریوهای خاص و سوالات رایج نیز وجود دارند که پاسخ به آن ها می تواند ابهامات زیادی را برطرف کند.

مهریه در صورت درخواست طلاق از طرف مرد یا زن

نحوه پرداخت مهریه بسته به اینکه درخواست طلاق از سوی مرد باشد یا زن، تفاوت هایی دارد:

• درخواست طلاق از طرف مرد: اگر مرد درخواست طلاق دهد، موظف به پرداخت تمام مهریه زن است. حتی اگر زن تمکین نکرده باشد، مرد باید تمام مهریه را بپردازد و پس از آن می تواند طلاق دهد. البته امکان تقسیط مهریه برای مرد وجود دارد، اما اصل دین به قوت خود باقی است.
• درخواست طلاق از طرف زن: اگر زن درخواست طلاق دهد، بسته به نوع طلاق، ممکن است نیاز به بخشش قسمتی از مهریه خود داشته باشد. به عنوان مثال، در طلاق خلع، زن در قبال بخشش بخشی از مهریه (یا تمام آن) یا حتی مالی معادل، از مرد طلاق می گیرد. اما در طلاق توافقی، میزان بخشش مهریه کاملاً به توافق زوجین بستگی دارد.

مهریه زن باکره

در صورتی که عقد نکاح صورت گرفته باشد اما هنوز نزدیکی و رابطه زناشویی برقرار نشده باشد، وضعیت مهریه متفاوت است.

• شرایط پرداخت نصف مهریه: اگر پیش از نزدیکی، عقد فسخ شود یا طلاق صورت گیرد، زن باکره تنها مستحق دریافت نصف مهریه تعیین شده در عقدنامه خواهد بود. این قانون با هدف حمایت از مرد در شرایطی است که زندگی مشترک عملاً آغاز نشده است.
• نحوه اثبات بکارت: اثبات بکارت معمولاً از طریق مراجعه به پزشکی قانونی و ارائه گواهی رسمی صورت می گیرد.

مهریه بعد از فوت زوج یا زوجه

یکی از سوالات مهم، وضعیت مهریه در صورت فوت یکی از زوجین است.

• مطالبه مهریه از ترکه متوفی (فوت زوج): اگر مرد (زوج) فوت کند، مهریه زن از جمله دیون ممتاز او محسوب می شود. به این معنی که زن می تواند مهریه خود را از اموال و دارایی های به جا مانده از مرد (ترکه) مطالبه کند و این مطالبه بر سایر دیون، اولویت دارد. ورثه مرد نمی توانند پیش از پرداخت مهریه، ترکه را تقسیم کنند.
• آیا ورثه مهریه را به ارث می برند؟ (فوت زوجه): اگر زن (زوجه) فوت کند، مهریه او که یک حق مالی است، به ورثه قانونی او (پدر، مادر، فرزندان، همسر) به نسبت سهم الارث هر یک به ارث می رسد و آن ها می توانند مهریه را از مرد مطالبه کنند.

مهریه و ازدواج مجدد زوجه

بسیاری این سوال را مطرح می کنند که آیا ازدواج مجدد زن، تعهد مرد را در پرداخت مهریه قبلی از بین می برد؟

خیر، ازدواج مجدد زوجه تأثیری بر تعهد مرد در پرداخت مهریه قبلی ندارد. مهریه دینی است که به محض عقد بر عهده مرد قرار گرفته و ازدواج مجدد زن، آن دین را از بین نمی برد. بنابراین، حتی اگر زن پس از طلاق با شخص دیگری ازدواج کند، همچنان حق مطالبه مهریه از همسر سابق خود را دارد و مرد مکلف به پرداخت آن است.

راهکارهای اثبات پرداخت مهریه

برای مردانی که مهریه را پرداخت می کنند، داشتن مدارک معتبر برای اثبات پرداخت بسیار حیاتی است.

• رسید رسمی: بهترین راهکار، دریافت رسید رسمی از زن است که در آن صراحتاً مبلغ یا تعداد سکه پرداختی به عنوان مهریه قید شده باشد. این رسید باید با امضای زن و ترجیحاً اثر انگشت او همراه باشد.
• اقرارنامه محضری: اگر پرداخت به صورت دفعات متعدد انجام می شود، می توان با مراجعه به دفتر اسناد رسمی و تنظیم اقرارنامه، پرداخت مهریه را به صورت رسمی ثبت کرد. این سند از هرگونه انکار و ابهام در آینده جلوگیری می کند.
• فیش بانکی: در صورت پرداخت وجه نقد یا معادل سکه از طریق انتقال بانکی، فیش واریزی می تواند به عنوان مدرک اثبات پرداخت مورد استفاده قرار گیرد، به شرطی که در توضیحات واریز، به عنوان پرداخت مهریه قید شده باشد.

چه زمانی مهریه به زن تعلق نمی گیرد؟

در برخی شرایط خاص، ممکن است مهریه به زن تعلق نگیرد یا میزان آن کاهش یابد:

• باطل بودن عقد: اگر عقد نکاح از ابتدا به دلیل عدم رعایت شرایط قانونی (مثلاً یکی از طرفین دارای موانع نکاح باشد) باطل باشد، مهریه به زن تعلق نمی گیرد.
• عدم تمکین و ناشزه بودن: اگر زن بدون دلیل موجه از تمکین خاص و عام خودداری کند و ناشزه شناخته شود، حق دریافت نفقه را از دست می دهد، اما حق دریافت مهریه (حتی به صورت اقساطی) همچنان برای او باقی است و فقط در طلاق خلع ممکن است قسمتی از مهریه را ببخشد.
• گذشت و ابراء: اگر زن با اراده خود مهریه را ببخشد (ابراء دین)، دیگر حق مطالبه آن را نخواهد داشت. بازگشت از ابراء دین در صورت استفاده از کلمه ابراء امکان پذیر نیست، اما در صورت استفاده از کلمه بذل یا هبه، ممکن است زن بتواند رجوع کند.

توصیه های عملی برای زوجین و نکات کلیدی

در مواجهه با مسائل حقوقی مربوط به مهریه و طلاق، آگاهی، صبر و مشاوره تخصصی از اهمیت بالایی برخوردار است.

اهمیت مشاوره حقوقی پیش از هر اقدام

قبل از هرگونه اقدام حقوقی، چه برای مطالبه مهریه و چه برای دفاع در برابر آن، مشورت با یک وکیل متخصص خانواده ضروری است. یک وکیل مجرب می تواند با بررسی دقیق شرایط پرونده، بهترین راهکار را ارائه دهد و از اتخاذ تصمیمات اشتباه که ممکن است عواقب جبران ناپذیری داشته باشند، جلوگیری کند. پیچیدگی های قوانین و رویه های قضایی، لزوم این مشاوره را دوچندان می کند.

جمع آوری و نگهداری اسناد و مدارک

داشتن مدارک کامل و منظم، نقش کلیدی در موفقیت پرونده های مهریه دارد. زوجین باید تمامی اسناد مربوط به ازدواج، قراردادها، فیش های واریزی، پیامک ها یا هرگونه مدرکی که می تواند در اثبات ادعاهای آن ها مؤثر باشد، را جمع آوری و به دقت نگهداری کنند. این مدارک شامل سند ازدواج، شناسنامه، کارت ملی، مدارک اثبات مالکیت (برای زن جهت اثبات تمکن مالی مرد)، فیش های حقوقی (برای مرد جهت اثبات اعسار) و … می شود.

صبر و پرهیز از تصمیمات احساسی

مسائل مربوط به طلاق و مهریه اغلب با بار عاطفی و هیجانات شدید همراه است. اما اتخاذ تصمیمات عجولانه و احساسی، می تواند به ضرر هر دو طرف تمام شود. صبر و حفظ آرامش در این فرآیند، به زوجین کمک می کند تا با دید بازتر و منطقی تر، بهترین راه حل را بیابند. در بسیاری از موارد، طولانی شدن فرآیند به نفع هر دو طرف است تا بتوانند راه حل های مسالمت آمیز و خارج از دادگاه را نیز بررسی کنند.

امکان توافق و سازش خارج از دادگاه

گرچه دادگاه مرجع رسمی برای رسیدگی به اختلافات است، اما در بسیاری از موارد، توافق و سازش خارج از دادگاه، بهترین گزینه برای هر دو طرف است. توافق می تواند در مورد میزان مهریه، نحوه پرداخت، حضانت فرزندان و سایر مسائل مربوط به طلاق باشد. این راهکار نه تنها زمان و هزینه های دادرسی را کاهش می دهد، بلکه می تواند به حفظ روابط انسانی و کاهش تنش ها نیز کمک کند. توافقات خارج از دادگاه باید به صورت مکتوب و رسمی (مثلاً در قالب یک صورتجلسه یا توافقنامه محضری) ثبت شوند تا دارای اعتبار قانونی باشند.

برای حفظ حقوق خود و اتخاذ بهترین تصمیمات در پرونده های مهریه، همواره با وکیلی متخصص مشورت کنید و از اتخاذ تصمیمات عجولانه پرهیز نمایید.

نتیجه گیری

مبحث قانون سکه برای طلاق، ابعاد گسترده و پیچیده ای دارد که شامل مفاهیم پایه مهریه، انواع آن (عندالمطالبه و عندالاستطاعه)، قوانین مربوط به ۱۱۰ سکه، فرآیند تقسیط از طریق دادخواست اعسار و روش های مطالبه آن از طریق اجرای ثبت و دادگاه خانواده می شود. همچنین، بررسی دقیق شایعات رایج در مورد قوانین جدید از جمله ۱۴ سکه و ۵ سکه و همچنین موضوع مالیات بر مهریه، نشان داد که بسیاری از این موارد در حال حاضر صرفاً طرح های پیشنهادی هستند و هنوز به قانون لازم الاجرا تبدیل نشده اند.

در حال حاضر، ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده همچنان مبنای اصلی رسیدگی به پرونده های مهریه است که بر اساس آن، برای ۱۱۰ سکه اول امکان حبس زوج وجود دارد (با رویه های جدید که حبس زدایی را در اولویت قرار داده اند) و برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، تنها تمکن مالی زوج ملاک پرداخت است و حبس اعمال نمی شود. نرخ محاسبه سکه نیز بر اساس نرخ رسمی بانک مرکزی در زمان مطالبه تعیین می گردد.

توصیه های عملی همچون مشاوره با وکیل متخصص، جمع آوری دقیق مدارک، صبر و پرهیز از تصمیمات احساسی، و بررسی امکان توافق خارج از دادگاه، می تواند به زوجین در مدیریت این چالش های حقوقی کمک شایانی کند. آگاهی از قوانین جاری و تمایز آن ها از شایعات، کلید اصلی اتخاذ تصمیمات صحیح و حفظ حقوق هر دو طرف در فرآیند طلاق است.

سوالات متداول

آیا در قانون جدید مهریه زندان دارد؟

طبق قوانین فعلی و بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، برای ۱۱۰ سکه اول مهریه، در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، امکان حبس زوج وجود دارد. با این حال، رویه های قضایی جدید، بر حبس زدایی تأکید دارند و صدور حکم جلب با سخت گیری بیشتری صورت می گیرد. برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، مجازات حبس وجود ندارد و وصول آن صرفاً از طریق توقیف اموال ممکن است.

قانون جدید مهریه ۱۴ سکه تصویب شد؟

خیر، قانون جدید مهریه ۱۴ سکه تا نیمه نخست سال ۱۴۰۴ به صورت رسمی تصویب نشده است. این موضوع صرفاً یک طرح پیشنهادی در مجلس است که هدف آن محدود کردن جنبه کیفری مهریه به ۱۴ سکه است، نه اینکه سقف مهریه کلیه زوجین ۱۴ سکه باشد. بنابراین، پاسخ به این سوال منفی است و قوانین فعلی ۱۱۰ سکه همچنان ملاک عمل هستند.

قانون جدید مهریه از کی اجرا می شود؟

هر قانونی پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی، تأیید شورای نگهبان و ابلاغ رسمی، جنبه اجرایی پیدا می کند. از آنجا که طرح هایی مانند ۱۴ سکه هنوز در مراحل بررسی هستند، تاریخ دقیقی برای اجرای احتمالی آن ها وجود ندارد. تا زمان اعلام رسمی و ابلاغ قانون جدید، همان قوانین پیشین معتبر و لازم الاجرا خواهند بود.

سقف مهریه ۱۴۰۴ چقدر است؟

در حال حاضر، هیچ سقف مشخصی برای مهریه در قانون تعیین نشده است و زوجین می توانند هر مقداری را به عنوان مهریه تعیین و در سند ازدواج ثبت کنند. آنچه به عنوان سقف مطرح می شود، مربوط به جنبه کیفری و حبس مهریه است که برای ۱۱۰ سکه اول اعمال می شود، نه کل میزان مهریه. بنابراین، تعیین مهریه بیش از ۱۱۰ سکه از نظر قانونی بلامانع است، اما ضمانت اجرایی کیفری برای مازاد بر این میزان وجود ندارد.

اگر مرد درخواست طلاق کند، کل مهریه را باید بپردازد؟

بله، اگر مرد درخواست طلاق دهد، موظف است تمام مهریه زن را (حتی اگر زن تمکین نکرده باشد) پرداخت کند. البته این به معنای پرداخت یکجای همه مهریه نیست و مرد می تواند با ارائه دادخواست اعسار، مهریه را به صورت اقساطی پرداخت نماید.

اگر زن خیانت کند، مهریه به او تعلق می گیرد؟

جرم خیانت (رابطه نامشروع) از نظر قانونی و شرعی، ارتباطی با حق مطالبه مهریه ندارد. مهریه به محض جاری شدن عقد نکاح، حق زن می شود و خیانت زن، این حق را از او سلب نمی کند. زن حتی در صورت خیانت، همچنان می تواند مهریه خود را مطالبه کند. مجازات خیانت در دادگاه های کیفری به صورت جداگانه بررسی و حکم داده می شود.

آیا می توان مهریه را به جای سکه، مال دیگری تعیین کرد؟

بله، مهریه می تواند شامل هر مالی باشد که ارزش اقتصادی و قابلیت تملک داشته باشد؛ مانند وجه نقد، ملک، خودرو، یا حتی آموزش هنری و معنوی. انتخاب نوع مهریه کاملاً به توافق زوجین بستگی دارد و باید به صورت دقیق در سند ازدواج قید شود.

تفاوت مهریه سکه بهار آزادی و سکه طلا چیست؟

سکه بهار آزادی، اصطلاحی رایج برای سکه های طلا با وزن استاندارد (معمولاً تمام بهار آزادی، نیم بهار آزادی و ربع بهار آزادی) است که توسط بانک مرکزی ضرب و عرضه می شوند. سکه طلا یک اصطلاح کلی تر است که می تواند شامل هرگونه سکه طلا (قدیمی، خارجی، و غیره) باشد. در ایران، وقتی مهریه سکه تعیین می شود، منظور معمولاً سکه تمام بهار آزادی است، مگر اینکه به طور خاص نوع دیگری قید شود. نرخ رسمی بانک مرکزی نیز برای سکه بهار آزادی اعلام می شود.

اگر مرد اموالی نداشته باشد، زن چگونه می تواند مهریه خود را دریافت کند؟

اگر مرد هیچ مالی برای توقیف نداشته باشد و اعسار او نیز توسط دادگاه پذیرفته شود، مهریه به صورت اقساطی و متناسب با توان مالی او (مثلاً از محل حقوق ماهانه یا هرگونه درآمد آینده) تعیین می شود. در این شرایط، زن باید صبر کند تا مرد توانایی پرداخت پیدا کند. اگر مرد هیچ گاه توانایی پرداخت پیدا نکند و یا اموالی به دست نیاورد، عملاً وصول مهریه دشوار خواهد بود.

چه اموالی جزو مستثنیات دین محسوب می شوند؟

مستثنیات دین شامل اموالی است که برای تأمین حداقل معیشت بدهکار و افراد تحت تکفل او ضروری هستند و قابل توقیف نیستند. این موارد عبارتند از: منزل مسکونی متناسب با شأن، اثاثیه ضروری منزل، ابزار و وسایل کسب و کار، هزینه خوراک و پوشاک، و مبلغی برای هزینه های درمانی. تشخیص مصادیق دقیق بر عهده قاضی است.

آیا می توان مهریه را بخشید و آیا امکان رجوع از بخشش مهریه وجود دارد؟

بله، زن می تواند مهریه خود را ببخشد. اگر بخشش مهریه به صورت ابراء دین باشد (یعنی زن بگوید مهریه ام را به شما ابراء کردم)، دیگر امکان رجوع از آن وجود ندارد. اما اگر به صورت هبه یا بذل باشد (یعنی بگوید مهریه ام را به شما هبه کردم یا بذل کردم)، در شرایط خاصی (مثلاً تا زمانی که مرد مالی را به او نداده باشد)، ممکن است امکان رجوع از بخشش وجود داشته باشد. ثبت رسمی این بخشش در دفتر اسناد رسمی برای اعتبار آن بسیار مهم است.