مجازات ایجاد مزاحمت برای بانوان در معابر عمومی

ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال در معابر عمومی و اماکن عمومی، جرم محسوب شده و قانون برای مرتکبین آن مجازات هایی نظیر حبس و شلاق تعیین کرده است. این مقاله با هدف افزایش آگاهی حقوقی، ابعاد مختلف این جرم، از تعریف و ارکان آن گرفته تا راه های اثبات و مراحل پیگیری قانونی را به دقت و به صورت گام به گام بررسی می کند.

امنیت اجتماعی و روانی شهروندان، به ویژه بانوان و اطفال، در فضاهای عمومی از اهمیت بالایی برخوردار است. متأسفانه، جرم ایجاد مزاحمت یکی از چالش های اجتماعی رایج به شمار می رود که می تواند حس آرامش و امنیت را در جامعه خدشه دار کند. این پدیده نه تنها بر زندگی قربانیان تأثیر منفی می گذارد، بلکه می تواند موجب نگرانی خانواده ها و عموم مردم شود. قانون گذار ایرانی با درک این اهمیت، مواد قانونی مشخصی را برای مقابله با این جرم و حمایت از آسیب پذیرترین اقشار جامعه وضع کرده است. آشنایی با این قوانین و فرآیندهای حقوقی مربوط به آن، نه تنها برای قربانیان و خانواده هایشان ضروری است، بلکه به همه شهروندان کمک می کند تا در ترویج فرهنگ احترام و پیشگیری از وقوع چنین جرائمی نقش مؤثری داشته باشند.

۱. مفهوم حقوقی ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال

برای درک دقیق مجازات ایجاد مزاحمت برای بانوان در معابر عمومی، ابتدا باید به تعریف حقوقی و ارکان تشکیل دهنده این جرم پرداخت. این جرم شامل مجموعه ای از رفتارهای ناخواسته و توهین آمیز است که می تواند آسایش و امنیت افراد را در فضاهای عمومی به خطر اندازد.

۱.۱. تعریف جامع مزاحمت

مزاحمت در معابر عمومی برای بانوان و اطفال به هرگونه عمل کلامی، رفتاری یا حتی غیرکلامی اطلاق می شود که موجب آزار، رنجش یا سلب آسایش آنها شود و با شئون و حیثیت فرد مغایرت داشته باشد. این رفتارها می توانند بسیار متنوع باشند و لزوماً به خشونت فیزیکی محدود نمی شوند. مصادیق مزاحمت شامل موارد زیر است:

• متلک پرانی و توهین کلامی: استفاده از الفاظ رکیک، کنایه آمیز، توهین آمیز یا فریاد کشیدن به قصد آزار.
• تعقیب: دنبال کردن فرد در خیابان یا اماکن عمومی به صورت عمدی و با هدف ایجاد رعب و آزار.
• تنه زدن و تماس فیزیکی ناخواسته: هرگونه تماس بدنی غیرضروری و عمدی که موجب آزار شود.
• حرکات نامناسب و ایذایی: انجام رفتارهای غیراخلاقی، اشاره های توهین آمیز، یا حرکات بدنی که با عفت عمومی در تضاد است.
• خیره شدن طولانی و آزاردهنده: نگاه های خیره و مکرر که موجب احساس ناامنی یا ناراحتی فرد شود.
• دست درازی: هرگونه تماس فیزیکی ناخواسته و خارج از عرف با بدن فرد.
• بستن راه: ایجاد مانع در مسیر عبور و مرور فرد به قصد آزار یا محدود کردن آزادی او.

این اعمال، فارغ از انگیزه اصلی مرتکب، در صورتی که به قصد ایجاد آزار و توهین انجام شوند، مشمول تعریف مزاحمت خواهند بود. نکته مهم این است که برای تحقق این جرم، لزوماً نیازی به تأثیر عمیق روانی یا جسمی بر قربانی نیست، بلکه صرف وقوع فعل مجرمانه کفایت می کند.

۱.۲. قربانیان جرم: زنان و اطفال

قانون گذار در ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به طور صریح از اطفال یا زنان به عنوان قربانیان این جرم یاد کرده است. این تقسیم بندی نشان دهنده حمایت ویژه قانون از این دو گروه آسیب پذیر در جامعه است:

• بانوان: شامل زنان در هر سن و موقعیت اجتماعی می شود. فرقی نمی کند که قربانی متأهل باشد یا مجرد، جوان باشد یا سالخورده؛ قانون از همه بانوان در برابر این نوع مزاحمت ها حمایت می کند.
• اطفال: طبق بند الف ماده یک قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۱۳۹۹ و با لحاظ ماده ۱۴۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و تبصره یک ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی، منظور از اطفال افرادی هستند که به سن بلوغ شرعی نرسیده اند. این تعریف شامل هر دو جنس پسر و دختر می شود. بنابراین، اگر کودکی (چه پسر و چه دختر) در معابر عمومی مورد مزاحمت قرار گیرد، جرم ایجاد مزاحمت برای اطفال محقق شده است.

قانون گذار با تأکید بر این دو گروه، قصد داشته است تا امنیت و آرامش را برای افرادی که ممکن است از نظر جسمی یا اجتماعی در موقعیت آسیب پذیرتری قرار داشته باشند، تضمین کند.

۱.۳. مکان وقوع جرم: معابر و اماکن عمومی

یکی از ارکان اصلی جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال، مکان وقوع آن است. این جرم صرفاً در معابر عمومی و اماکن عمومی قابل تحقق است. این دو اصطلاح معنای گسترده ای دارند:

• معابر عمومی: به هر مسیر یا مکانی گفته می شود که برای عبور و مرور عموم مردم اختصاص یافته است. مانند:
  • خیابان ها، کوچه ها و بزرگراه ها
  • پیاده روها
  • میادین
• اماکن عمومی: به هر محلی گفته می شود که عموم مردم به طور آزادانه یا با رعایت مقررات خاص (مثل خرید بلیط) می توانند در آن حضور یابند. مانند:
  • پارک ها، بوستان ها و فضاهای سبز عمومی
  • بازارها، پاساژها و مراکز خرید
  • وسایل نقلیه عمومی (اتوبوس، مترو، تاکسی)
  • ادارات دولتی و بانک ها
  • رستوران ها، کافه ها، سینماها و تئاترها
  • بیمارستان ها و مراکز درمانی

این تعریف شامل اماکن خصوصی نمی شود. به عنوان مثال، اگر مزاحمت در داخل یک منزل شخصی یا محل کار خصوصی رخ دهد، ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی مستقیماً بر آن اعمال نخواهد شد و ممکن است مشمول جرائم دیگری مانند ورود به عنف یا توهین ساده گردد. اما اماکن نیمه عمومی مانند راهروهای آپارتمان ها یا مجتمع های تجاری که عموم مردم در آنها تردد دارند، می توانند در برخی موارد، با تفسیر قضایی، مشمول این ماده قرار گیرند.

۱.۴. عدم نیاز به تأثیر مستقیم بر قربانی

جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال یک جرم مطلق محسوب می شود. این بدان معناست که برای تحقق این جرم، نیازی نیست که قربانی حتماً از مزاحمت صورت گرفته متأثر شده یا به او صدمه ای وارد شده باشد. صرف انجام عمل مزاحمت آمیز از سوی مرتکب، جرم را محقق می کند. به عنوان مثال، اگر فردی متلکی پرتاب کند و قربانی آن را نادیده بگیرد یا حتی متوجه نشود، باز هم جرم واقع شده است. این ویژگی از آن جهت اهمیت دارد که بار اثبات را از دوش قربانی برمی دارد و تأکید قانون بر نفس عمل مجرمانه است نه بر نتیجه ای که از آن حاصل می شود.

جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال، یک جرم مطلق است و برای تحقق آن، نیازی به اثبات تأثیر روانی یا جسمی بر قربانی نیست؛ صرف انجام عمل مزاحمت آمیز کفایت می کند.

۲. ارکان تشکیل دهنده جرم ایجاد مزاحمت (بر اساس ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی)

هر جرم در نظام حقوقی ایران دارای سه رکن اساسی قانونی، مادی و معنوی است که بدون وجود هر یک از آن ها، جرم محقق نمی شود. جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال نیز از این قاعده مستثنی نیست.

۲.۱. رکن قانونی: مواد ۶۱۹ و ۶۲۰ قانون مجازات اسلامی

رکن قانونی جرم، همان ماده یا مواد قانونی است که یک رفتار را جرم انگاری کرده و برای آن مجازات تعیین می کند. در خصوص ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال، مواد زیر از قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مصوب ۱۳۷۵، رکن قانونی را تشکیل می دهند:

ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات):

«هر کس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین نماید به حبس از دو تا شش ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»

این ماده صراحتاً رفتار آزاردهنده در معابر و اماکن عمومی نسبت به اطفال و زنان را جرم دانسته و مجازات آن را تعیین کرده است. علاوه بر این، ماده دیگری نیز به تشدید مجازات در شرایط خاص اشاره دارد:

ماده ۶۲۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات):

«هر گاه جرائم مذکور در مواد (۶۱۷) و (۶۱۹) و (۶۱۸) در نتیجه توطئه قبلی و یا به صورت دسته جمعی واقع شود هر یک از مرتکبین به حداکثر مجازات مقرر محکوم خواهند شد.»

بنابراین، این دو ماده، چارچوب قانونی را برای برخورد با عاملان ایجاد مزاحمت فراهم می آورند.

۲.۲. رکن مادی: رفتار مجرمانه و محل ارتکاب

رکن مادی جرم، به عمل فیزیکی و قابل مشاهده ای گفته می شود که توسط مرتکب انجام می شود و قانون آن را جرم می داند. در جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال، رکن مادی دارای جزئیات زیر است:

• رفتار مجرمانه (فعل مثبت): برای تحقق این جرم، مرتکب باید یک فعل مثبت انجام دهد؛ یعنی عملی را انجام دهد. ترک فعل (انجام ندادن کاری) در این ماده جرم تلقی نمی شود. این رفتار مثبت شامل تعرض، مزاحمت یا توهین با الفاظ و حرکات مخالف شئون است. تعرض به معنای دست درازی، مزاحمت به معنای ایجاد اختلال در آرامش و آزادی فرد و توهین نیز شامل هرگونه گفتار یا حرکت خارج از عرف است که موجب هتک حیثیت شود. مثال هایی از این رفتارهای مجرمانه عبارتند از:
  • دست درازی فیزیکی
  • بستن راه عبور
  • فحاشی یا استفاده از کلمات رکیک
  • انجام حرکات غیراخلاقی
  • تعقیب کردن فرد
• محل ارتکاب: همانطور که قبلاً اشاره شد، جرم مزاحمت باید صرفاً در معابر یا اماکن عمومی اتفاق بیفتد. این شرط، از ویژگی های منحصر به فرد این جرم است. اگر عمل مزاحمت آمیز در مکانی خصوصی یا نیمه عمومی (که تعریف مکان عمومی را نداشته باشد) واقع شود، مشمول این ماده نخواهد بود، هرچند ممکن است طبق سایر مواد قانونی جرم محسوب شود.
• عدم نیاز به نتیجه خاص (جرم مطلق): جرم ایجاد مزاحمت یک جرم مطلق است. این یعنی برای تحقق آن، نیازی به اثبات ورود ضرر یا تأثیر خاصی بر قربانی (مانند ترس، رنجش شدید، یا تغییر رفتار) نیست. صرف انجام فعل مجرمانه کفایت می کند. به عنوان مثال، اگر فردی متلکی بگوید و قربانی آن را نادیده بگیرد، باز هم جرم واقع شده است.

۲.۳. رکن معنوی: قصد مجرمانه (سوء نیت)

رکن معنوی، به نیت و قصد درونی مرتکب در زمان ارتکاب جرم اشاره دارد. جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال از جمله جرائم عمدی است. برای احراز این جرم، وجود سوء نیت عام (قصد انجام عمل مزاحمت آمیز) ضروری است. به این معنا که فرد باید با اراده و آگاهی از ماهیت عمل خود، دست به انجام رفتاری بزند که مصداق مزاحمت یا توهین است. با این حال:

• قصد انجام عمل مزاحمت آمیز: مرتکب باید قصد داشته باشد عملی را انجام دهد که عرفاً و قانوناً مزاحمت آمیز یا توهین آمیز تلقی می شود.
• آگاهی از ماهیت عمل: فرد باید بداند که عملی که انجام می دهد، می تواند موجب آزار یا هتک حیثیت شود.
• عدم نیاز به انگیزه خاص: برای تحقق این جرم، نیازی به اثبات سوء نیت خاص (انگیزه یا هدف نهایی خاصی، مثلاً قصد جنسی یا انتقام) نیست. صرف داشتن قصد انجام فعل مزاحمت آمیز، کفایت می کند و قانون گذار فرض را بر وجود قصد مجرمانه می گذارد.

بنابراین، حتی اگر انگیزه مرتکب صرفاً شیطنت یا شوخی باشد، اما عمل او مصداق مزاحمت باشد، جرم محقق شده و مجازات آن اعمال خواهد شد.

۳. مجازات های قانونی ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال

قانون مجازات اسلامی برای مرتکبین جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال در معابر عمومی، مجازات هایی را در نظر گرفته است که هم شامل حبس و هم شامل شلاق می شود. همچنین، شرایط خاصی می تواند منجر به تشدید این مجازات ها گردد.

۳.۱. مجازات های اصلی: حبس و شلاق تعزیری

بر اساس ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی، مجازات اصلی این جرم به شرح زیر است:

• حبس تعزیری: از دو تا شش ماه.
• شلاق تعزیری: تا ۷۴ ضربه.

لازم به ذکر است که این مجازات ها تعزیری هستند. مجازات های تعزیری به مجازات هایی گفته می شود که نوع، میزان و کیفیت آن ها در شرع تعیین نشده، بلکه به موجب قانون تعیین و با توجه به اوضاع و احوال، میزان آن توسط قاضی تعیین می شود. این نوع مجازات ها امکان تخفیف یا تبدیل به مجازات های دیگر را برای قاضی فراهم می کنند.

۳.۲. موارد تشدید مجازات

در برخی شرایط، قانون گذار مجازات های تعیین شده در ماده ۶۱۹ را تشدید می کند تا بازدارندگی بیشتری ایجاد نماید. این موارد عبارتند از:

• ارتکاب جرم به صورت دسته جمعی یا با توطئه قبلی (ماده ۶۲۰ ق.م.ا): اگر چند نفر با هم تبانی کرده و به صورت گروهی اقدام به ایجاد مزاحمت نمایند، هر یک از مرتکبین به حداکثر مجازات مقرر (یعنی شش ماه حبس و ۷۴ ضربه شلاق) محکوم خواهند شد. این امر نشان دهنده اهمیت قانون گذار به مقابله با جرائمی است که با همکاری و همدستی افراد انجام می شود.
• تکرار جرم توسط متهم: در صورتی که فردی قبلاً به دلیل ارتکاب همین جرم محکوم شده باشد و مجدداً مرتکب آن شود، تکرار جرم می تواند یکی از عوامل تشدید مجازات یا عدم بهره مندی از تخفیف های قانونی توسط قاضی باشد.

۳.۳. ماهیت جرم: جنبه عمومی و تأثیر گذشت شاکی

جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال از جمله جرائم دارای جنبه عمومی است. این بدان معناست که:

• غیرقابل گذشت بودن: حتی اگر قربانی (شاکی) از شکایت خود صرف نظر کند و اعلام رضایت نماید، جنبه عمومی جرم همچنان پابرجاست و دادگاه موظف به رسیدگی و صدور حکم (البته با در نظر گرفتن گذشت شاکی) است. این جنبه عمومی از آن روست که این جرم نه تنها به فرد، بلکه به نظم و امنیت جامعه نیز لطمه می زند.
• تأثیر گذشت شاکی: با وجود غیرقابل گذشت بودن، گذشت شاکی می تواند در فرآیند دادرسی مؤثر باشد. گذشت شاکی معمولاً به عنوان یکی از جهات تخفیف مجازات یا تبدیل مجازات به مجازاتی مناسب تر برای متهم در نظر گرفته می شود. به عنوان مثال، قاضی می تواند به جای حبس، مجازات جایگزین حبس تعیین کند یا میزان حبس یا شلاق را در حداقل ممکن اعمال نماید.

۳.۴. تفاوت با سایر جرائم مرتبط

جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال گاهی با سایر جرائم مشابه اشتباه گرفته می شود. درک تفاوت ها ضروری است:

• تفاوت با توهین ساده به مردان (ماده ۶۰۸ ق.م.ا): توهین به مردان در معابر عمومی، در صورتی که همراه با تعرض یا مزاحمت نباشد، مشمول ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی است که مجازات آن جزای نقدی یا شلاق تا ۷۴ ضربه است و حبس ندارد. ماده ۶۱۹ حمایت ویژه ای از زنان و اطفال می کند.
• تفاوت با مزاحمت تلفنی (ماده ۶۴۱ ق.م.ا): مزاحمت تلفنی از طریق دستگاه های مخابراتی انجام می شود و مکان وقوع آن الزاما معابر عمومی نیست. مجازات آن حبس از یک ماه تا یک سال یا جزای نقدی است و مستقیماً تحت پوشش ماده ۶۱۹ قرار نمی گیرد.
• تفاوت با آزار و اذیت در فضای مجازی (قوانین جرایم رایانه ای): مزاحمت یا آزار و اذیت در پلتفرم های مجازی (شبکه های اجتماعی، پیام رسان ها) مشمول ماده ۶۱۹ نیست. این جرائم تحت قوانین خاص جرایم رایانه ای (مانند قانون جرایم رایانه ای) و مواد مرتبط با هتک حیثیت و نشر اکاذیب در فضای مجازی پیگیری می شوند.

۴. راه ها و ادله اثبات جرم مزاحمت برای بانوان و اطفال

اثبات جرم در دادگاه، ستون فقرات فرآیند قضایی است. بدون ارائه دلایل و شواهد کافی، حتی اگر جرمی واقع شده باشد، امکان مجازات مرتکب وجود نخواهد داشت. در جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال نیز، راه ها و دلایل مشخصی برای اثبات وجود دارد.

۴.۱. ادله اثبات قانونی

ادله اثبات جرم همانند سایر جرایم در قانون آیین دادرسی کیفری مشخص شده اند. مهم ترین این ادله در خصوص جرم مزاحمت عبارتند از:

• شهادت شهود: شهادت افراد مطلع و عادل که واقعه مزاحمت را دیده اند، از قوی ترین ادله اثبات است. شرایط قانونی شهادت عبارتند از:
  • تعداد شهود: حداقل دو شاهد مرد (یا یک مرد و دو زن)
  • عدالت شهود: شهود نباید سابقه کیفری داشته باشند و افراد مورد اعتماد جامعه باشند.
  • عدم وجود خصومت: شهود نباید با متهم خصومت شخصی داشته باشند.

  حضور شهود در زمان وقوع جرم می تواند به سرعت فرآیند رسیدگی و صدور حکم کمک شایانی کند.

• اقرار متهم: اگر متهم در مراحل تحقیق یا در دادگاه به ارتکاب جرم اقرار کند، این اقرار از مهم ترین دلایل اثبات جرم محسوب می شود. اقرار باید صریح، آگاهانه و بدون اکراه باشد.
• گزارش ضابطین قضایی: در صورتی که نیروی انتظامی (پلیس ۱۱۰)، بسیج یا سایر ضابطین قضایی در صحنه جرم حاضر شوند و وقایع را مشاهده و گزارش کنند، گزارش آنها به عنوان یک مدرک معتبر در نظر گرفته می شود. این گزارش می تواند شامل توضیحات شاهدان، مشاهدات ضابطین و اقدامات انجام شده در محل باشد.

۴.۲. دلایل کمکی و قرائن

علاوه بر ادله اثبات اصلی، برخی دلایل دیگر نیز می توانند به عنوان قرائن و امارات به قاضی در تشکیل علم و صدور رأی کمک کنند. این موارد به تنهایی ممکن است برای اثبات کافی نباشند، اما در کنار هم می توانند پرونده را تقویت کنند:

• فیلم و تصاویر:
  • دوربین های مداربسته: تصاویر ضبط شده توسط دوربین های مداربسته شهری، مغازه ها، ساختمان ها یا وسایل نقلیه عمومی می تواند شواهد بسیار محکمی ارائه دهد.
  • ضبط شده توسط موبایل: فیلم ها و عکس هایی که قربانی یا شاهدان با گوشی موبایل خود از صحنه جرم ثبت کرده اند، در صورتی که اصالت آنها تأیید شود، می توانند بسیار کمک کننده باشند.
• نظریه پزشکی قانونی: در مواردی که مزاحمت منجر به هرگونه صدمه جسمی یا روانی شده باشد، مراجعه به پزشکی قانونی و دریافت گواهی از شدت و نوع آسیب، می تواند مدرک مهمی برای اثبات جرم باشد. این نظریه به ویژه در صورتی که مزاحمت همراه با ضرب و جرح باشد، حیاتی است.
• کارشناسی: در موارد پیچیده تر، ممکن است قاضی نیاز به نظر کارشناسان متخصص (مثلاً برای بررسی اصالت یک فیلم یا صدا) داشته باشد.

۴.۳. نکات مهم برای قربانی

قربانیان مزاحمت می توانند با رعایت نکاتی، به جمع آوری شواهد و اثبات جرم کمک کنند:

• حفظ آرامش: در لحظه وقوع جرم، حفظ آرامش و تمرکز برای جمع آوری اطلاعات اولیه بسیار مهم است.
• جمع آوری اطلاعات: بلافاصله پس از وقوع جرم، تا حد امکان اطلاعات زیر را یادداشت کنید:
  • مشخصات ظاهری مزاحم: رنگ پوست، مو، لباس، قد، وزن، علائم خاص (خالکوبی، زخم، عینک و…).
  • پلاک خودرو یا وسیله نقلیه: اگر مزاحمت با وسیله نقلیه انجام شده باشد، پلاک را یادداشت کنید.
  • زمان و مکان دقیق: ساعت، تاریخ و آدرس دقیق محل وقوع جرم.
  • اطلاعات تماس شاهدان: در صورت وجود شاهد، شماره تماس و نام آنها را بپرسید.
• تماس با پلیس ۱۱۰: در صورت امکان و اگر شرایط اجازه می دهد، بلافاصله با پلیس تماس گرفته و درخواست حضور در محل را بنمایید تا ضابطین قضایی در صحنه جرم حاضر شده و گزارش اولیه را تهیه کنند.
• عدم درگیری: از درگیری فیزیکی یا کلامی با مزاحم خودداری کنید تا از تشدید وضعیت یا ایجاد دردسر بیشتر جلوگیری شود.

۵. مراحل عملی پیگیری و شکایت از جرم ایجاد مزاحمت

پس از آگاهی از ابعاد حقوقی جرم و راه های اثبات آن، نوبت به مراحل عملی پیگیری و طرح شکایت می رسد. طی کردن این مراحل به صورت صحیح، شانس موفقیت در پرونده را به میزان زیادی افزایش می دهد.

۵.۱. اقدامات اولیه در صحنه جرم

در لحظه وقوع مزاحمت، واکنش سریع و صحیح می تواند در روند پیگیری قانونی بسیار مؤثر باشد:

• حفظ آرامش و جمع آوری اطلاعات: نخستین گام، حفظ آرامش است. سپس تلاش کنید تا حد ممکن مشخصات ظاهری مزاحم (لباس، قد، رنگ مو، لهجه و هر علامت مشخصه دیگر) و در صورت استفاده از وسیله نقلیه، پلاک و نوع خودرو را به خاطر بسپارید یا یادداشت کنید. زمان و مکان دقیق وقوع جرم نیز بسیار مهم است. اگر شاهدانی در محل حضور دارند، سعی کنید اطلاعات تماس آن ها را دریافت کنید.
• تماس با پلیس ۱۱۰: در صورت امکان و اگر ایمنی شما اجازه می دهد، بلافاصله با شماره ۱۱۰ تماس بگیرید و درخواست حضور پلیس در محل را نمایید. حضور ضابطین قضایی در صحنه جرم و تهیه گزارش اولیه، مدرکی معتبر برای شروع تحقیقات خواهد بود.
• عدم درگیری: از هرگونه درگیری فیزیکی یا کلامی با مزاحم خودداری کنید، چرا که این کار می تواند وضعیت را پیچیده تر کرده و حتی شما را در معرض اتهامات متقابل قرار دهد.

۵.۲. طرح شکایت در دادسرا و تنظیم شکواییه

پس از اقدامات اولیه، گام بعدی طرح شکایت رسمی است:

• مراجعه به دادسرای محل وقوع جرم: شاکی باید به دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم مراجعه کند. دادسرا مرجع صالح برای انجام تحقیقات مقدماتی جرائم است.
• نحوه تنظیم شکواییه: شکواییه (کیفرخواست) برگه ای است که در آن، مشخصات شاکی (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس و شماره تماس) و مشخصات مشتکی عنه (اگر شناخته شده باشد) باید به طور کامل ذکر شود. در بخش شرح واقعه، باید ماجرا به صورت دقیق، با جزئیات کامل، زمان و مکان وقوع و نوع مزاحمت شرح داده شود. همچنین، در قسمت دلایل و مستندات، تمامی شواهد جمع آوری شده (مانند اسامی شهود و آدرس آن ها، تصاویر دوربین های مداربسته، عکس ها یا فیلم های ضبط شده، گزارش پلیس و…) باید به وضوح قید و ارائه شوند.
• ارائه مدارک و شواهد: هرگونه مدرکی که جمع آوری کرده اید، اعم از گزارش پلیس، شهادت شهود، فیلم، عکس و … را باید ضمیمه شکواییه کرده و به دادسرا تحویل دهید.

۵.۳. نقش وکیل متخصص در پرونده های کیفری

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و فرآیند دادرسی، کمک گرفتن از وکیل متخصص در امور کیفری می تواند بسیار مفید باشد:

• اهمیت مشاوره و وکالت: وکیل متخصص می تواند با دانش و تجربه خود، راهنمایی های لازم را در تمام مراحل پرونده ارائه دهد. او با قوانین و رویه های قضایی آشنا است و می تواند از حقوق موکل خود به بهترین شکل دفاع کند.
• کمک وکیل در تنظیم شکواییه: وکیل می تواند شکواییه ای دقیق و حقوقی تنظیم کند که حاوی تمام جزئیات لازم باشد و از نقص های احتمالی در آن جلوگیری کند.
• پیگیری پرونده و دفاع در دادگاه: وکیل می تواند پیگیری های لازم را در دادسرا و دادگاه انجام دهد، در جلسات بازپرسی و دادگاه حاضر شود و با ارائه دفاعیات مستدل، از حقوق موکل خود دفاع کند. حضور وکیل به قربانی کمک می کند تا از فشار روانی و پیچیدگی های فرآیند قضایی کاسته شود.

۵.۴. مراحل دادرسی کیفری

پس از طرح شکایت، پرونده مراحل مختلف دادرسی را طی خواهد کرد:

1. تحقیقات مقدماتی در دادسرا: بازپرس یا دادیار در دادسرا، تحقیقات اولیه را انجام می دهد. این شامل احضار شاکی برای ارائه توضیحات، شنیدن اظهارات شهود و بررسی مدارک و شواهد است. در این مرحله، مشتکی عنه نیز احضار می شود.
2. صدور قرار بازداشت موقت برای متهم (بند ت ماده ۲۳۷ قانون آیین دادرسی کیفری): در موارد خاص، اگر دلایل و قرائن کافی بر توجه اتهام به متهم وجود داشته باشد و بیم فرار، تبانی یا از بین بردن دلایل وجود داشته باشد، مقام قضایی می تواند قرار بازداشت موقت برای متهم صادر کند.
3. صدور کیفرخواست: پس از تکمیل تحقیقات و در صورت احراز وقوع جرم، بازپرس یا دادیار قرار جلب به دادرسی را صادر کرده و پرونده را به همراه کیفرخواست به دادگاه ارسال می کند. کیفرخواست سندی است که در آن اتهام متهم و دلایل آن به صورت رسمی اعلام می شود.
4. رسیدگی در دادگاه کیفری دو: پرونده پس از صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری دو (که مرجع صالح برای رسیدگی به این نوع جرائم است) ارجاع داده می شود. دادگاه جلسات رسیدگی را برگزار می کند و اظهارات طرفین و شهود را مجدداً بررسی می کند.
5. صدور رأی بدوی و مراحل تجدیدنظرخواهی: پس از پایان رسیدگی، دادگاه رأی بدوی (اولیه) خود را صادر می کند. طرفین پرونده می توانند ظرف مهلت قانونی (معمولاً ۲۰ روز) نسبت به این رأی در دادگاه تجدیدنظر استان، اعتراض و تجدیدنظرخواهی کنند. رأی صادره توسط دادگاه تجدیدنظر، قطعی و لازم الاجرا خواهد بود.

۶. سناریوهای خاص و نکات حقوقی تکمیلی

در کنار مفاهیم اصلی جرم مزاحمت برای بانوان در معابر عمومی، برخی سناریوهای خاص و نکات حقوقی نیز وجود دارند که درک جامع تری از این جرم ارائه می دهند.

۶.۱. مفهوم مزاحمت نوامیس و پوشش قانونی آن

اصطلاح نوامیس در عرف جامعه ایرانی، به حریم شخصی، حیثیت و آبروی زنان و دختران اشاره دارد و دارای بار معنایی عمیق تری نسبت به صرف زنان است. قانون گذار هرچند مستقیماً از واژه نوامیس در ماده ۶۱۹ استفاده نکرده، اما هدف اصلی این ماده، حفاظت از همان ارزش ها و حریم شخصی است که در عرف به عنوان نوامیس شناخته می شود. بنابراین، هرگونه تعرض یا مزاحمتی که به حیثیت و شرافت یک بانو در جامعه لطمه وارد کند، تحت پوشش ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی قرار می گیرد.

این جرم از جرائم علیه اشخاص است که با نقض حقوق اساسی افراد، به حیثیت، آسایش، آزادی رفت وآمد و سایر ارزش های این چنینی صدمه می زند. قانون گذار با توجه به ویژگی های جنسیتی و سنی، مجازات جرم توهین و مزاحمت را در این ماده شدت بخشیده است تا از این قشر آسیب پذیرتر حمایت ویژه کند.

۶.۲. مزاحمت توسط خویشاوندان نزدیک و نامزد

یکی از سؤالات رایج این است که آیا جرم مزاحمت برای بانوان در معابر عمومی، توسط خویشاوندان نزدیک (مانند پدر، برادر، همسر) یا نامزد نیز قابل تحقق است؟

• مزاحمت توسط خویشاوندان نزدیک: با توجه به اطلاق ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی که اشاره ای به نسبت خویشاوندی مرتکب با قربانی ندارد و همچنین لزوم حمایت از زنان و اطفال، باید گفت که نسبت فرد توهین کننده یا مزاحم با زن یا طفل، ملاک عمل نخواهد بود. بنابراین، اگر پدر، برادر یا حتی همسر زنی در اماکن عمومی یا معابر اقدام به مزاحمت یا توهین به او کند، مشمول این ماده بوده و قابل مجازات است. نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه نیز این برداشت را تأیید می کنند.
• جرم ایجاد مزاحمت توسط نامزد: نامزدی، وعده ازدواج است و طرفین را ملزم به عقد نکاح نمی کند. در صورت برهم خوردن نامزدی، ممکن است یکی از طرفین (معمولاً مرد) اقدام به ایجاد مزاحمت برای طرف مقابل (زن) کند. اگر این مزاحمت در معابر عمومی یا اماکن عمومی و با الفاظ یا حرکات مخالف شئون انجام شود، مشمول ماده ۶۱۹ خواهد بود. حتی اگر این رفتار منجر به ضرب و جرح شود، علاوه بر مزاحمت، جرم ضرب و جرح نیز محقق شده و مجازات های مربوط به آن نیز اعمال خواهد شد.

۶.۳. مزاحمت با وسیله نقلیه (خودرو، موتور)

مزاحمت هایی که با استفاده از وسایل نقلیه (مانند خودرو یا موتورسیکلت) در معابر عمومی انجام می شوند، به وضوح مشمول ماده ۶۱۹ هستند. این نوع مزاحمت ها می توانند شامل تعقیب با خودرو، بستن راه، حرکات نامناسب با خودرو، پخش موسیقی با صدای بلند به قصد آزار، متلک پرانی از داخل خودرو و هرگونه عملی که با استفاده از وسیله نقلیه در خیابان ها موجب آزار بانوان یا اطفال شود، باشند. در صورت وقوع چنین مزاحمت هایی، راهکارهای پیگیری به شرح زیر است:

• ثبت پلاک و مشخصات خودرو: مهم ترین اقدام، یادداشت دقیق پلاک خودرو و در صورت امکان، مشخصات ظاهری راننده و نوع خودرو است.
• تماس با پلیس ۱۱۰: اطلاع رسانی فوری به پلیس ۱۱۰ می تواند منجر به حضور گشت پلیس و توقیف خودرو و راننده در صحنه جرم شود.
• طرح شکایت با استناد به پلاک: حتی اگر مزاحم شناسایی نشود، با ارائه پلاک خودرو و مشخصات آن در شکواییه، امکان شناسایی مالک خودرو از طریق استعلام نیروی انتظامی فراهم می شود.

۶.۴. تفاوت با مزاحمت در فضای مجازی

باید توجه داشت که ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) صرفاً به معابر و اماکن عمومی اشاره دارد و مستقیماً شامل مزاحمت ها یا آزار و اذیت هایی که در فضای مجازی (شبکه های اجتماعی، پیام رسان ها، وب سایت ها) رخ می دهد، نمی شود. با این حال، فضای مجازی نیز دارای قوانین و مقررات خاص خود است:

• جرائم رایانه ای: مزاحمت و آزار در فضای مجازی تحت قوانین جرایم رایانه ای و سایر مواد قانون مجازات اسلامی (مانند توهین، افترا، نشر اکاذیب، تهدید، هتک حیثیت) قابل پیگیری هستند. مجازات ها در این زمینه متفاوت بوده و ممکن است شامل حبس، جزای نقدی یا هر دو باشد. به عنوان مثال، ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه ای به تهدید و ترغیب به ارتکاب جرم از طریق سیستم های رایانه ای و مخابراتی می پردازد.

بنابراین، برای مزاحمت های آنلاین، باید به قوانین مرتبط با جرائم رایانه ای مراجعه کرد، نه ماده ۶۱۹.

۶.۵. توهین به عنوان مقدمه مزاحمت

گاهی اوقات، توهین کلامی یا حرکات توهین آمیز، خود مقدمه یا بخشی از مزاحمت در معابر عمومی است. در این شرایط، این سؤال مطرح می شود که آیا دو جرم مجزا (توهین و مزاحمت) محقق شده یا یک جرم؟

در رویه قضایی، معمولاً اینگونه استدلال می شود که اگر توهین جزء لاینفک و مقدمه جرم مزاحمت باشد و در همان بستر و به همان قصد انجام گیرد، یک جرم محسوب شده و ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی که شامل توهین با الفاظ و حرکات مخالف شئون نیز می شود، تمامی جنبه های این رفتار را پوشش می دهد. دادگاه ها عموماً در چنین مواردی، تعیین مجازات جداگانه برای توهین ساده را صحیح نمی دانند و تنها به مجازات تعیین شده در ماده ۶۱۹ (حبس و شلاق) اکتفا می کنند. این رویکرد به معنای حفظ وحدت جرم و جلوگیری از صدور احکام متعدد برای یک واقعه واحد است.

اگر توهین جزئی از جرم مزاحمت در معابر عمومی باشد و در همان بستر و به همان قصد اتفاق افتد، معمولاً یک جرم واحد تلقی شده و تحت پوشش ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی قرار می گیرد.

۶.۶. آیا جرم مزاحمت صرفاً توسط مردان محقق می شود؟

با وجود اینکه در اغلب موارد، مزاحمت برای بانوان و اطفال توسط مردان اتفاق می افتد، اما از نظر حقوقی، قانون گذار هیچ محدودیتی در خصوص جنسیت مرتکب قائل نشده است. ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی از عبارت هر کس استفاده کرده است که شامل هر فردی (اعم از زن یا مرد) می شود.

بنابراین، اگر زنی در معابر عمومی نسبت به زن دیگری یا حتی کودکی (چه پسر و چه دختر) با الفاظ یا حرکات مخالف شئون اقدام به ایجاد مزاحمت کند، مرتکب جرم شده و مشمول مجازات های این ماده خواهد بود. این نکته بر اهمیت فراگیر بودن قانون در حمایت از قربانیان، فارغ از جنسیت مرتکب، تأکید دارد.

۷. نمونه های کاربردی

برای افزایش درک عملی و کاربردی مطالب، در این بخش به ارائه نمونه های شکواییه و آراء قضایی مرتبط با جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان می پردازیم. این نمونه ها می توانند به شما در فرآیند پیگیری حقوقی کمک کنند.

۷.۱. نمونه شکواییه ایجاد مزاحمت برای بانوان

تنظیم یک شکواییه دقیق و کامل، از مراحل اساسی و حیاتی در پیگیری هر جرم کیفری است. این شکواییه باید شامل اطلاعات زیر باشد:

بسمه تعالی

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]

موضوع: شکواییه ایجاد مزاحمت برای بانوان در اماکن عمومی و توهین (ماده 619 قانون مجازات اسلامی)

شاکی:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی شاکی]
نام پدر: [نام پدر شاکی]
کد ملی: [کد ملی شاکی]
آدرس کامل: [آدرس دقیق شاکی]
شماره تماس: [شماره تماس شاکی]

مشتکی عنه:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
نام پدر: [نام پدر مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
کد ملی: [کد ملی مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
آدرس کامل: [آدرس دقیق مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
مشخصات ظاهری (در صورت عدم اطلاع از هویت): [مانند: مردی حدودا ۳۰ ساله، قد متوسط، لباس تیره، دارای ریش کوتاه، پلاک خودرو در صورت استفاده: ایران ۱۲-۳۴۵ ب ۶۷]

شرح واقعه:
با سلام و احترام،
به استحضار می رساند اینجانب [نام شاکی] در تاریخ [تاریخ دقیق] حدود ساعت [ساعت دقیق] در حال عبور از [آدرس دقیق محل وقوع جرم، مثلاً خیابان آزادی، مقابل پارک لاله] بودم که مشتکی عنه با [شرح نوع مزاحمت، مثلاً: خودروی سواری پراید سفید رنگ خود به شماره پلاک یادشده] به بنده نزدیک شد و با [شرح دقیق اقدامات مزاحم، مثلاً: متوقف کردن خودرو و استفاده از الفاظ رکیک و توهین آمیز نظیر خانم... بوق... کلمات نامناسب] و همچنین با [شرح حرکات نامناسب، مثلاً: انجام حرکات دستی خلاف شئون و خیره شدن آزاردهنده] موجب سلب آسایش، امنیت و هتک حیثیت اینجانب در معبر عمومی گردید. این مزاحمت برای مدت تقریبی [مدت زمان، مثلاً ۵ دقیقه] ادامه داشت. اینجانب از وقوع این رفتار مجرمانه دچار رنجش خاطر و احساس ناامنی شدید شده ام.

دلایل و مستندات:
1. شهادت شهود: [نام و نام خانوادگی شاهد ۱ و آدرس/شماره تماس وی]، [نام و نام خانوادگی شاهد ۲ و آدرس/شماره تماس وی] (در صورت وجود)
2. فیلم دوربین مداربسته محل: [در صورت وجود و امکان ارائه]
3. تصاویر/فیلم ضبط شده با تلفن همراه: [در صورت وجود و امکان ارائه]
4. گزارش پلیس ۱۱۰ (در صورت تماس): [شماره پرونده یا تاریخ تماس]
5. (سایر مدارک و شواهد)

لذا با توجه به وقوع جرم ایجاد مزاحمت و توهین در معبر عمومی نسبت به اینجانب، مستنداً به ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، تقاضای تعقیب و تحقیق از مشتکی عنه و صدور حکم مجازات قانونی نامبرده را از محضر عالی مستدعی می باشد.

با تشکر و احترام
[امضاء شاکی]
[تاریخ تنظیم شکواییه]

۷.۲. چکیده آراء قضایی مرتبط

بررسی چکیده آراء قضایی می تواند به درک بهتر رویه دادگاه ها در مواجهه با این جرم کمک کند:

• رأی شماره ۱: شرط تحقق بزه ایجاد مزاحمت برای بانوان، ارتکاب آن در اماکن عمومی و معابر است، لذا ارسال پیامک تهدیدآمیز یا ورود به عنف به محل سکونت شاکیه، مصداق بزه ایجاد مزاحمت برای بانوان نیست. (نکته کلیدی: تأکید بر مکان وقوع جرم)
• رأی شماره ۲: احراز سابقه دوستی شاکیه و متهم، مانع از تحقق بزه ایجاد مزاحمت برای بانوان نیست، مگر آنکه رفتار ارتکابی در عرف، به قصد شوخی یا تعامل متعارف تلقی شود. (نکته کلیدی: حتی سابقه دوستی هم مانع از جرم بودن رفتار آزاردهنده نیست.)
• رأی شماره ۳: جرم توهین، در صورتی که مقدمه یا جزء لاینفک جرم مزاحمت در معابر عمومی باشد، جرم مستقل تلقی نمی گردد و در ذیل ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی جای می گیرد. (نکته کلیدی: عدم تعیین مجازات مضاعف برای توهین در صورتی که جزئی از مزاحمت باشد.)
• رأی شماره ۴: مزاحمت با تلفن برای بانوان، غیر از جرم ایجاد مزاحمت برای زنان موضوع ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵ می باشد و تحت قوانین مزاحمت تلفنی قابل پیگیری است. (نکته کلیدی: تفاوت با مزاحمت تلفنی)

۷.۳. نمونه رأی دادگاه در خصوص جرم مزاحمت بانوان (بدوی و تجدیدنظر)

در ادامه، یک نمونه رأی واقعی دادگاه بدوی و تجدیدنظر در خصوص این جرم ارائه می شود تا با فرآیند و نتایج قضایی آن آشنا شوید:

رأی بدوی:

«در خصوص شکایت خانم [نام شاکی] علیه آقای [نام متهم] دایر بر مزاحمت بانوان و توهین، با عنایت به محتویات پرونده، کیفرخواست صادره، گزارش ضابطین قضایی و شکایت شاکیه که اظهار داشته متهم قبلاً خواستگار ایشان بوده و پس از جواب رد، به بهانه های مختلف در محل کار و خیابان برای وی مزاحمت ایجاد و توهین می نماید و آسایش وی را سلب کرده است، و با توجه به اقرار ضمنی متهم در دادگاه و شهادت شهود در مرحله دادسرا و سایر قرائن و امارات موجود، بزه انتسابی به متهم محرز و مسلم است. لذا دادگاه در مورد توهین، مستنداً به ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، متهم را به پرداخت دو میلیون ریال جزای نقدی در حق دولت و با رعایت ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی و مستنداً به ماده ۶۱۹ از همان قانون، متهم را به چهار ماه حبس تعزیری و سی ضربه شلاق تعزیری محکوم و اعلام می نماید. رأی صادره حضوری و ظرف مهلت ۲۰ روز پس از ابلاغ قابل اعتراض و تجدیدنظرخواهی می باشد.»

تحلیل رأی بدوی:
در این رأی، دادگاه بر اساس اقرار متهم و شهادت شهود، بزه مزاحمت و توهین را محرز دانسته است. اما در خصوص توهین، مجازات جداگانه تعیین کرده است که این امر در رأی تجدیدنظر مورد اصلاح قرار گرفته است.

رأی دادگاه تجدیدنظر استان:

«در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای [نام متهم] با وکالت آقای [نام وکیل] نسبت به دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه جزایی که به موجب آن تجدیدنظرخواه به اتهام ایجاد مزاحمت برای بانوان به تحمل چهار ماه حبس و سی ضربه شلاق تعزیری و به اتهام توهین به دو میلیون ریال جزای نقدی محکوم گردیده است. با توجه به مجموع محتویات پرونده، نظر به اینکه در این مرحله از رسیدگی از ناحیه تجدیدنظرخواه ایراد و اعتراض مؤثر و مدللی که نقض دادنامه تجدیدنظرخواسته را فراهم نماید، ارائه و عنوان نگردیده است و بر اساس و مبانی استدلال و استنباط دادگاه نخستین در احراز و تشخیص مجرمیت و صدور حکم و تعیین کیفر بر همین مبنا و رعایت اصول و موازین قانونی خدشه و خللی مترتب نیست. النهایه چون موضوع توهین در حین ایجاد مزاحمت صورت گرفته است، مشمول مقررات ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی می باشد و تعیین مجازات جداگانه بر اساس مفاد ماده ۶۰۸ قانون مرقوم، مبتنی بر اشتباه است. لذا دادگاه به استناد بند الف ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی کیفری و تبصره ۴ ماده ۲۲ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب و با الحاق ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی به متن رأی ضمن رد تجدیدنظرخواهی به عمل آمده و حذف یک میلیون ریال جزای نقدی از دادنامه تجدیدنظرخواسته، دادنامه موصوف را با اصلاح مرقوم تأیید و استوار می نماید. رأی صادره قطعی است.»

تحلیل رأی تجدیدنظر:
دادگاه تجدیدنظر، محکومیت به جرم مزاحمت را تأیید کرده، اما مجازات جداگانه برای توهین را حذف نموده است. این تأیید می کند که اگر توهین جزء مزاحمت باشد، یک جرم واحد است و ماده ۶۱۹ تمام جنبه ها را پوشش می دهد. این رویه نشان دهنده دقت دادگاه در تفکیک جرائم و اعمال صحیح قانون است.

نتیجه گیری:

آگاهی از مجازات ایجاد مزاحمت برای بانوان در معابر عمومی و شناخت ابعاد حقوقی این جرم، گامی اساسی در جهت حمایت از حقوق شهروندان و افزایش امنیت اجتماعی است. قانون گذار با وضع ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی و تعیین مجازات های حبس و شلاق برای مزاحمین، اهمیت ویژه ای به حفظ حیثیت و آسایش بانوان و اطفال بخشیده است. پیگیری فعال و مستدل قانونی، با جمع آوری شواهد و در صورت لزوم، مشاوره با وکیل متخصص، می تواند به احقاق حقوق قربانیان و اجرای عدالت کمک شایانی کند. همه ما در ایجاد جامعه ای امن تر و احترام آمیزتر مسئولیم و آگاهی حقوقی، ابزار قدرتمند این مسئولیت است.