دادخواست تقسیم ترکه pdf

دادخواست تقسیم ترکه سندی حقوقی است که برای جداسازی و تخصیص سهم هر وارث از اموال و دارایی های متوفی تنظیم و به دادگاه ارائه می شود. این دادخواست زمانی ضرورت پیدا می کند که وراث بر سر نحوه تقسیم ترکه به توافق نرسند یا موانع قانونی (مانند وجود وارث محجور) مانع تقسیم توافقی شود. داشتن یک نمونه دادخواست استاندارد و آگاهی از مراحل قانونی آن، می تواند فرآیند پیچیده تقسیم ارث را برای شما تسهیل کند. این مقاله راهنمای جامعی را در خصوص دادخواست تقسیم ترکه ارائه می دهد و شامل یک نمونه فرم قابل دانلود در قالب PDF است تا بتوانید گام های لازم را با اطمینان بردارید.

مفاهیم پایه: ترکه، ماترک و تقسیم ارث

پس از فوت یک فرد، بحث ارث و میراث یکی از مهم ترین مسائل حقوقی است که پیش روی بازماندگان قرار می گیرد. این فرآیند شامل مفاهیم و مراحل مشخصی است که آشنایی با آن ها برای هر وارثی ضروری است.

ترکه و ماترک چیست؟

در اصطلاح حقوقی، «ترکه» یا «ماترک» به تمامی اموال، دارایی ها، حقوق مالی و البته دیون و بدهی هایی اطلاق می شود که از فرد متوفی پس از فوت او به جای می ماند. این دارایی ها می توانند شامل اموال منقول (مانند پول نقد، حساب های بانکی، خودرو و لوازم منزل) و اموال غیرمنقول (مانند زمین، آپارتمان و مغازه) باشند. همچنین، مطالبات متوفی از دیگران و دیون او به اشخاص ثالث نیز جزئی از ترکه محسوب می شوند. ترکه پیش از تقسیم میان وراث، ابتدا باید برای پرداخت دیون و وصایا مورد رسیدگی قرار گیرد.

تقسیم ترکه به چه معناست و چرا ضرورت دارد؟

تقسیم ترکه به فرآیندی گفته می شود که طی آن، سهم هر یک از وراث از اموال و دارایی های به جا مانده از متوفی، مشخص و به او تسلیم می گردد. تا پیش از تقسیم، تمامی اموال ترکه به صورت مشاع و مشترک در مالکیت وراث قرار دارد و هیچ یک از آن ها حق تصرف انحصاری در سهم معین از ترکه را ندارد. ضرورت تقسیم ترکه از آنجا ناشی می شود که وراث پس از فوت متوفی، نیاز به تعیین تکلیف و استفاده از سهم خود دارند. این ضرورت در مواقع زیر بیشتر احساس می شود:

• عدم توافق وراث: اگر وراث بر سر نحوه و میزان تقسیم ترکه به توافق نرسند.
• وجود وارث محجور: در صورتی که یکی از وراث صغیر یا محجور باشد، تقسیم ترکه باید تحت نظارت دادگاه و با رعایت مصلحت محجور صورت گیرد.
• اموال غیرقابل افراز: گاهی اموال به گونه ای هستند که تقسیم آن ها به صورت عینی ممکن نیست یا موجب کاهش ارزش آن ها می شود (مثل یک واحد آپارتمان).
• دعاوی حقوقی: برای انجام برخی دعاوی حقوقی مرتبط با اموال متوفی، لازم است سهم هر وارث مشخص باشد.

تفاوت تحریر ترکه، انحصار وراثت و تقسیم ترکه

این سه مفهوم با وجود ارتباط نزدیک، دارای تفاوت های اساسی در هدف و مراحل اجرایی هستند که آگاهی از آن ها برای وراث ضروری است:

• گواهی انحصار وراثت: اولین و اساسی ترین گام پس از فوت متوفی است. هدف از انحصار وراثت، احراز و تعیین وراث قانونی و درجه و سهم الارث هر یک از آن ها است. به عبارت دیگر، مشخص می کند چه کسانی و به چه نسبتی از متوفی ارث می برند. این گواهی سندی رسمی و لازم برای انجام تمامی اقدامات بعدی از جمله تحریر و تقسیم ترکه است.
• تحریر ترکه: به معنای صورت برداری دقیق و رسمی از تمامی اموال، دارایی ها، دیون و مطالبات متوفی است. هدف از تحریر ترکه، مشخص کردن وضعیت کلی دارایی ها و بدهی های متوفی است تا از تضییع حقوق وراث یا طلبکاران جلوگیری شود. این فرآیند معمولاً در مواردی که تعداد وراث زیاد است، اموال متعدد و پراکنده هستند، یا بدهی ها و مطالبات متوفی نامشخص است، انجام می شود. پس از تحریر، فهرستی جامع از ترکه تهیه می شود.
• تقسیم ترکه: گام نهایی است که پس از صدور گواهی انحصار وراثت و در صورت لزوم، تحریر ترکه، انجام می پذیرد. هدف از تقسیم ترکه، اختصاص عینی سهم هر یک از وراث از اموال متوفی است. این فرآیند می تواند به صورت توافقی (با تنظیم تقسیم نامه عادی یا رسمی) یا از طریق دادگاه (با تقدیم دادخواست تقسیم ترکه) صورت گیرد.

به طور خلاصه، ابتدا باید وراث (انحصار وراثت) مشخص شوند، سپس اموال و بدهی ها (تحریر ترکه) شناسایی شوند و در نهایت، اموال میان وراث (تقسیم ترکه) توزیع گردند.

پیش نیازهای قانونی برای تقدیم دادخواست تقسیم ترکه

قبل از اقدام برای تنظیم و تقدیم دادخواست تقسیم ترکه، لازم است مراحل اولیه و حیاتی انجام شود و مدارک خاصی گردآوری گردد. این پیش نیازها تضمین کننده صحت و پیشرفت قانونی پرونده شما در دادگاه هستند.

گواهی انحصار وراثت: اولین گام اساسی

مهم ترین پیش نیاز برای طرح دعوای تقسیم ترکه، اخذ گواهی انحصار وراثت است. بدون این گواهی، دادگاه قادر به رسیدگی به درخواست تقسیم ترکه نخواهد بود، زیرا نخست باید هویت وراث و سهم الارث قانونی هر یک از آنان مشخص شود. گواهی انحصار وراثت، سندی رسمی است که پس از فوت متوفی، به درخواست ذینفعان (معمولاً یکی از وراث) از شورای حل اختلاف صادر می شود و نام تمامی وراث قانونی و میزان سهم الارث هر یک را تعیین می کند. برای دریافت این گواهی، مدارکی نظیر گواهی فوت، شناسنامه و کارت ملی متوفی و وراث، و استشهادیه انحصار وراثت مورد نیاز است.

مدارک لازم برای تنظیم و تقدیم دادخواست تقسیم ترکه

برای تنظیم دادخواست تقسیم ترکه و ارائه آن به مراجع قضایی، باید مجموعه ای از مدارک را آماده و ضمیمه دادخواست نمایید. این مدارک شامل موارد زیر است:

1. تصویر برابر اصل گواهی فوت متوفی: سندی که تاریخ و علت فوت را تأیید می کند.
2. تصویر برابر اصل گواهی انحصار وراثت: سند اصلی که وراث و سهم الارث آن ها را مشخص می کند.
3. تصویر برابر اصل شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث: شامل خواهان (تقاضاکننده) و خواندگان (سایر وراث).
4. اسناد مالکیت اموال متوفی (در صورت وجود):

• تصویر برابر اصل سند مالکیت اموال غیرمنقول (مانند سند خانه، زمین، آپارتمان).
• مدارک مربوط به اموال منقول (مانند سند خودرو، مدارک حساب های بانکی، سهام، اوراق بهادار).
• هر سند دیگری که دلالت بر مالکیت متوفی بر اموال خاصی داشته باشد.

وکالت نامه (در صورت وجود وکیل): اگر دعوا توسط وکیل پیگیری می شود.

اظهارنامه (در صورت لزوم): اگر قبلاً برای حل اختلاف، اظهارنامه ای به سایر وراث ارسال شده باشد.

لیست اموال (در صورت تحریر ترکه): اگر قبلاً تحریر ترکه انجام شده باشد.

نکته: تمامی مدارک باید به صورت برابر اصل (توسط دفاتر اسناد رسمی یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی) تهیه و ضمیمه دادخواست شوند. این مدارک پایه و اساس اثبات وجود ترکه و حق وراث در آن است.

صلاحیت دادگاه ها و مراجع رسیدگی کننده

تعیین مرجع صالح برای رسیدگی به دادخواست تقسیم ترکه از اهمیت بالایی برخوردار است. بر اساس قوانین موضوعه، رسیدگی به دعوای تقسیم ترکه در صلاحیت دادگاه حقوقی محل آخرین اقامتگاه متوفی است. این به معنای آن است که وراث باید دادخواست خود را به دادگاه عمومی حقوقی شهری که متوفی پیش از فوت در آنجا سکونت داشته است، تقدیم نمایند.

شورای حل اختلاف: در گذشته، شوراهای حل اختلاف نیز در برخی موارد صلاحیت رسیدگی به دعاوی مرتبط با ترکه را داشتند، اما در حال حاضر، صلاحیت اصلی در دعاوی تقسیم ترکه با دادگاه های حقوقی است. البته، در مواردی مانند صدور گواهی انحصار وراثت، شورای حل اختلاف همچنان مرجع صالح است. لذا، برای دعوای تقسیم ترکه باید حتماً به دادگاه حقوقی مراجعه کرد.

مطابق ماده 300 قانون امور حسبی، در صورت تعدد وراث، هر یک از آن ها می توانند از دادگاه آخرین محل اقامت متوفی، درخواست تقسیم سهم خود را از سایر وراث بخواهند.

راهنمای گام به گام تنظیم و تقدیم دادخواست تقسیم ترکه

تنظیم صحیح دادخواست تقسیم ترکه نقش حیاتی در پیشبرد پرونده شما در دادگاه دارد. این بخش به تفصیل به نحوه تنظیم و تقدیم دادخواست می پردازد تا از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری شود.

اجزای اصلی دادخواست تقسیم ترکه

هر دادخواست قضایی از اجزای مشخصی تشکیل شده است که باید با دقت و به طور کامل پر شوند. دادخواست تقسیم ترکه نیز از این قاعده مستثنی نیست:

1. خواهان: مشخصات کامل فرد یا افرادی که متقاضی تقسیم ترکه هستند (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس، شغل).
2. خواندگان: مشخصات کامل تمامی وراث دیگر که در تقسیم ترکه ذینفع هستند و با خواهان همراه نیستند (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس، شغل). توجه داشته باشید که دادخواست باید به طرفیت تمامی وراث مطرح شود، حتی اگر با خواهان هم نظر باشند.
3. خواسته: در این قسمت باید به صراحت درخواست خود را بنویسید؛ مثلاً «تقاضای تقسیم ماترک مرحوم/مرحومه [نام متوفی]». اگر درخواست دستور فروش اموال غیرقابل تقسیم را نیز دارید، باید به آن اشاره کنید.
4. دلایل و منضمات: در این بخش، مدارکی که در بخش پیش نیازها به آن ها اشاره شد، لیست و ضمیمه می شوند. (مانند تصویر برابر اصل گواهی فوت، گواهی انحصار وراثت، سند مالکیت اموال و غیره).
5. شرح دادخواست: این قسمت مهم ترین بخش دادخواست است که باید به صورت کامل و واضح نگارش شود. در شرح دادخواست باید به موارد زیر اشاره کنید:

• نام و نام خانوادگی متوفی، تاریخ و محل فوت.
• اشاره به گواهی انحصار وراثت و معرفی تمامی وراث بر اساس آن.
• لیست کلی اموال متوفی (منقول و غیرمنقول) که قصد تقسیم آن ها را دارید.
• ذکر دلیل عدم توافق وراث یا وجود موانع قانونی (مثل وجود وارث محجور) که موجب شده به دادگاه مراجعه کنید.
• بیان اینکه ترکه به صورت مشاع باقی مانده و تقاضای تقسیم عادلانه آن را دارید.

نکات کلیدی در نگارش دقیق دادخواست

برای اطمینان از صحت و کارایی دادخواست خود، به نکات زیر توجه کنید:

• شفافیت و دقت: اطلاعات هویتی وراث و متوفی، همچنین مشخصات اموال، باید کاملاً دقیق و بدون ابهام باشد.
• جامعیت: تمامی اموال متوفی که قصد تقسیم آن ها را دارید، باید در دادخواست ذکر شود.
• ذکر تمام وراث: حتی اگر برخی از وراث در خارج از کشور باشند یا به هر دلیلی نتوان به آن ها دسترسی پیدا کرد، نام و مشخصات آن ها باید به عنوان خوانده در دادخواست قید شود. در این موارد، ابلاغ دادخواست طبق مقررات مربوط به ابلاغ به خارج از کشور یا از طریق نشر آگهی صورت می گیرد.
• زبان رسمی و حقوقی: متن دادخواست باید با رعایت اصول نگارش حقوقی و زبان رسمی نوشته شود.
• عدم اغراق: از بیان مطالب غیرمستند یا احساسی خودداری کنید.

نحوه ثبت و ارائه دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از آماده سازی و نگارش دادخواست، مرحله تقدیم آن به دادگاه آغاز می شود. این کار امروزه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می پذیرد:

1. مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی: با تمامی مدارک لازم (اصلی و کپی برابر اصل) و متن دادخواست خود به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید.
2. ثبت دادخواست: کارشناس دفتر، اطلاعات شما را در سیستم قضایی ثبت کرده و دادخواست شما را الکترونیکی می کند.
3. پرداخت هزینه های دادرسی: هزینه تنظیم و ثبت دادخواست و همچنین هزینه های دادرسی مربوطه را در همان دفتر پرداخت خواهید کرد. این هزینه ها بر اساس تعرفه های قانونی تعیین می شوند.
4. دریافت کد رهگیری: پس از ثبت نهایی، یک کد رهگیری به شما داده می شود که می توانید از طریق آن، مراحل پرونده خود را پیگیری کنید.
5. ارسال به دادگاه صالح: دادخواست شما به صورت الکترونیکی به دادگاه حقوقی محل آخرین اقامتگاه متوفی ارسال خواهد شد.

این فرآیند به شما کمک می کند تا بدون نیاز به مراجعه مستقیم به دادگاه، دادخواست خود را به صورت رسمی ثبت و پیگیری نمایید.

نمونه دادخواست تقسیم ترکه PDF: دانلود و راهنمای تکمیل

در اختیار داشتن یک نمونه دادخواست تقسیم ترکه که به صورت استاندارد و مطابق با موازین قانونی تنظیم شده باشد، می تواند کمک شایانی به وراث و افراد ذینفع برای طرح دعوا در دادگاه کند. این بخش به معرفی و نحوه استفاده از یک نمونه فرم دادخواست می پردازد.

معرفی نمونه دادخواست استاندارد

نمونه دادخواستی که در ادامه ارائه می شود، با رعایت اصول حقوقی و فرمت های مورد قبول مراجع قضایی تنظیم شده است. این نمونه به شما کمک می کند تا با بخش های مختلف دادخواست و نحوه نگارش آن ها آشنا شوید و بتوانید اطلاعات مربوط به پرونده خود را به درستی وارد کنید. ویژگی های این نمونه عبارتند از:

• جامعیت: شامل تمامی بخش های ضروری یک دادخواست حقوقی.
• استانداردسازی: مطابق با فرمت های رایج در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی.
• راهنمای پر کردن: حاوی توضیحات و جایگاه های مشخص برای وارد کردن اطلاعات.

نمونه دادخواست تقسیم ترکه (فرمت کلی):

خواهان:
  نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان]
  نام پدر: [نام پدر خواهان]
  شماره ملی: [کد ملی خواهان]
  آدرس: [آدرس پستی کامل خواهان]
  شغل: [شغل خواهان]

خواندگان:
  1. نام و نام خانوادگی: [نام کامل وارث اول]
     نام پدر: [نام پدر وارث اول]
     شماره ملی: [کد ملی وارث اول]
     آدرس: [آدرس پستی کامل وارث اول]
     شغل: [شغل وارث اول]
  2. نام و نام خانوادگی: [نام کامل وارث دوم]
     نام پدر: [نام پدر وارث دوم]
     شماره ملی: [کد ملی وارث دوم]
     آدرس: [آدرس پستی کامل وارث دوم]
     شغل: [شغل وارث دوم]
  (و سایر وراث...)

خواسته:
  صدور حکم مبنی بر تقسیم ماترک مرحوم/مرحومه [نام کامل متوفی] و در صورت عدم قابلیت افراز و تعدیل، صدور دستور فروش.

دلایل و منضمات:
  1. تصویر برابر اصل گواهی فوت متوفی.
  2. تصویر برابر اصل گواهی انحصار وراثت شماره [شماره گواهی] صادره از [مرجع صادرکننده].
  3. تصویر برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان و خواندگان.
  4. تصویر برابر اصل اسناد مالکیت اموال غیرمنقول (در صورت وجود).
  5. مدارک مربوط به اموال منقول (در صورت وجود).
  6. عنداللزوم ارجاع امر به کارشناسی.
  7. [سایر مدارک مرتبط...]

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان محل اقامت متوفی]

با سلام و احترام،
احتراماً به استحضار می رساند:
مرحوم/مرحومه [نام کامل متوفی] فرزند [نام پدر متوفی] به شماره ملی [کد ملی متوفی] در تاریخ [تاریخ فوت] در شهرستان [محل فوت] فوت نموده اند.
ورثه قانونی آن مرحوم/مرحومه طبق گواهی انحصار وراثت شماره [شماره گواهی انحصار وراثت] صادره از [مرجع صادرکننده] پیوست این دادخواست، عبارتند از:
1. [نام و نام خانوادگی وارث اول و نسبت او با متوفی]
2. [نام و نام خانوادگی وارث دوم و نسبت او با متوفی]
3. [نام و نام خانوادگی خواهان و نسبت او با متوفی]
(و ذکر تمامی وراث با نسبت قانونی).

مرحوم/مرحومه [نام متوفی] پس از فوت خود، ماترکی شامل [ذکر اجمالی اموال، مثلاً: یک دستگاه آپارتمان واقع در آدرس...، یک قطعه زمین در...، یک دستگاه خودرو...، حساب بانکی...] به جای گذاشته اند که این اموال به صورت مشاع در مالکیت وراث قرار دارد.

با وجود تلاش های صورت گرفته، وراث محترم بر سر نحوه تقسیم این ماترک به توافق نرسیده اند/به دلیل [وجود وارث محجور/عدم قابلیت افراز اموال و...] امکان تقسیم توافقی وجود ندارد.
لذا، اینجانب/اینجانبان خواهان، با تقدیم این دادخواست، مستنداً به ماده 300 قانون امور حسبی و مواد مرتبط از قانون مدنی، از آن دادگاه محترم تقاضای رسیدگی و صدور حکم مقتضی مبنی بر تقسیم ماترک متوفی با ارجاع امر به کارشناسی جهت ارزیابی و تعیین سهم هر یک از وراث، و در صورتی که اموال قابل افراز نباشند، صدور دستور فروش اموال و تقسیم بهای آن میان وراث، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام فراوان
[امضاء خواهان]

فایل PDF نمونه دادخواست تقسیم ترکه

برای سهولت شما در دسترسی به یک فرم استاندارد و آماده، می توانید نمونه دادخواست تقسیم ترکه را در قالب فایل PDF دانلود نمایید. این فایل به گونه ای طراحی شده است که می توانید آن را پرینت گرفته و اطلاعات خود را به صورت دستی یا با استفاده از نرم افزارهای ویرایش PDF در آن وارد کنید.

لینک دانلود نمونه دادخواست تقسیم ترکه PDF: [لینک دانلود در اینجا قرار می گیرد]

راهنمای تکمیل بخش های مختلف نمونه دادخواست

برای تکمیل نمونه دادخواست، به نکات زیر توجه کنید:

1. خواهان و خواندگان: مشخصات تمامی وراث، اعم از خواهان و خواندگان، باید به طور کامل و دقیق وارد شود. آدرس پستی برای ابلاغ اوراق قضایی ضروری است.
2. خواسته: به صراحت و وضوح بیان کنید که از دادگاه چه می خواهید. اگر اموالی غیرقابل تقسیم دارید، حتماً تقاضای دستور فروش را نیز ذکر کنید.
3. دلایل و منضمات: تمامی مدارکی را که پیوست می کنید، لیست نمایید. شماره گواهی انحصار وراثت و مرجع صادرکننده آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
4. شرح دادخواست: این بخش، قلب دادخواست شماست. تمام جزئیات مربوط به متوفی، وراث، اموال و دلیل مراجعه به دادگاه را به صورت منطقی و مستند بیان کنید. از جملات کوتاه و واضح استفاده کنید.
5. امضاء: در نهایت، خواهان یا وکیل وی باید دادخواست را امضاء کند.

پس از تکمیل، مطمئن شوید که تمامی صفحات دادخواست امضاء شده و مدارک لازم به صورت برابر اصل پیوست شده باشند.

فرآیند رسیدگی دادگاه پس از تقدیم دادخواست

پس از اینکه دادخواست تقسیم ترکه را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کردید، پرونده شما وارد مرحله رسیدگی در دادگاه می شود. این فرآیند شامل چندین گام است که تا صدور حکم نهایی ادامه می یابد.

ابلاغ دادخواست و جلسات رسیدگی

پس از ثبت دادخواست، دادگاه ابتدا اقدام به ابلاغ دادخواست و ضمائم آن به خواندگان (سایر وراث) می کند. این ابلاغ به صورت الکترونیکی از طریق سامانه ثنا یا در موارد خاص به صورت پستی انجام می شود. خواندگان موظفند در مهلت مقرر قانونی، دفاعیات خود را به دادگاه ارائه دهند.
سپس، دادگاه وقت جلسه رسیدگی تعیین می کند و طرفین دعوا (خواهان و خواندگان) را به این جلسه دعوت می نماید. حضور در جلسه رسیدگی برای طرفین، خصوصاً خواهان، بسیار مهم است. در این جلسات، طرفین می توانند دلایل و مستندات خود را ارائه دهند، از خود دفاع کنند و به سوالات قاضی پاسخ دهند. قاضی نیز سعی می کند با بررسی اظهارات و مدارک، به واقعیت امر پی برده و زمینه را برای اتخاذ تصمیم فراهم کند.

نقش کارشناسی در ارزیابی و تقسیم اموال

در بسیاری از دعاوی تقسیم ترکه، خصوصاً زمانی که اموال متعدد یا ماهیت های مختلفی دارند (مانند املاک، سهام، کسب و کار)، ارجاع امر به کارشناسی ضرورت پیدا می کند. کارشناس رسمی دادگستری که در رشته مربوطه (مثلاً امور ثبتی، حسابداری، یا ارزیابی املاک) تخصص دارد، توسط دادگاه تعیین می شود. وظایف کارشناس شامل:

• ارزیابی دقیق اموال: تعیین ارزش روز هر یک از اموال متوفی.
• بررسی قابلیت تقسیم: مشخص کردن اینکه آیا اموال به صورت عینی و بدون ضرر به وراث قابل تقسیم است یا خیر.
• پیشنهاد نحوه تقسیم: در صورت امکان تقسیم، کارشناس طرحی برای تقسیم عادلانه اموال ارائه می دهد.
• تهیه گزارش: کارشناس یافته ها و نظرات خود را در قالب یک گزارش رسمی به دادگاه ارائه می کند.

هزینه کارشناسی معمولاً بر عهده خواهان است که در صورت پیروزی در دعوا، می تواند آن را از خواندگان مطالبه کند. نظریه کارشناس برای دادگاه جنبه مشورتی دارد، اما معمولاً مبنای صدور رأی قرار می گیرد مگر اینکه ایراد قانونی به آن وارد شود.

صدور حکم تقسیم ترکه و اجرای آن

پس از بررسی کامل پرونده، شنیدن اظهارات طرفین و ملاحظه نظریه کارشناس (در صورت لزوم)، دادگاه اقدام به صدور حکم تقسیم ترکه می کند. این حکم شامل موارد زیر است:

• مشخصات تمامی وراث و سهم الارث هر یک.
• فهرست اموال ترکه.
• نحوه تقسیم هر یک از اموال میان وراث (در صورت قابلیت تقسیم).
• در صورت عدم قابلیت تقسیم عینی، دستور فروش اموال مشاع و تقسیم بهای حاصل از فروش.

حکم تقسیم ترکه پس از قطعیت (یعنی پس از سپری شدن مهلت های تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی)، به مرحله اجرا درمی آید. اجرای حکم توسط واحد اجرای احکام دادگستری انجام می شود. در این مرحله، اموال طبق حکم دادگاه میان وراث تقسیم یا به فروش رسیده و بهای آن تقسیم می شود.

دادخواست تقسیم ترکه و دستور فروش ماترک (اموال غیرقابل افراز)

گاهی اوقات اموال متوفی به گونه ای است که قابل تقسیم و افراز عینی نیستند، مثلاً یک واحد آپارتمان کوچک که با تقسیم آن بین چند وارث، عملاً کاربری خود را از دست می دهد یا ارزش آن به شدت کاهش می یابد. در این موارد، وراث می توانند ضمن دادخواست تقسیم ترکه، از دادگاه تقاضای صدور دستور فروش ماترک را نیز داشته باشند.
در صورت تأیید دادگاه و نظریه کارشناس مبنی بر عدم قابلیت افراز و تعدیل، دادگاه دستور فروش اموال را صادر می کند. این دستور یک حکم به معنای رایج نیست بلکه یک دستور قضایی است که معمولاً به دلیل جنبه اداری و ماهیت غیرترافعی آن، قابل اعتراض نیست. اموال از طریق مزایده رسمی به فروش می رسند و بهای حاصل از فروش، پس از کسر هزینه ها و دیون، بین وراث به نسبت سهم الارث آن ها تقسیم می شود.

مواد قانونی مرتبط با تقسیم ترکه (قانون مدنی و امور حسبی)

تقسیم ترکه یک فرآیند کاملاً حقوقی است که بر پایه قوانین و مقررات مشخصی انجام می شود. اصلی ترین منابع قانونی در این زمینه، قانون مدنی و قانون امور حسبی هستند. در ادامه به برخی از مهم ترین مواد قانونی اشاره می کنیم:

مقررات تقسیم ارث در قانون مدنی

قانون مدنی به طور کلی به احکام و قواعد مربوط به مالکیت و شراکت پرداخته است که در مورد اموال مشاع و تقسیم آن ها بین وراث نیز کاربرد دارد:

• ماده 587 قانون مدنی: «هرگاه مال مشاع قابل تقسیم نباشد و تمام شرکا به فروش آن راضی شوند، آن مال به طریق مزایده به فروش می رسد و بهای آن تقسیم می شود.» این ماده اساس دستور فروش اموال غیرقابل افراز را تشکیل می دهد.
• ماده 590 قانون مدنی: «در صورتی که شرکا بیش از دو نفر باشند ممکن است تقسیم فقط به نسبت سهم یک یا چند نفر از آن ها به عمل آید و سهام دیگران به اشاعه باقی بماند.» این ماده امکان تقسیم جزئی ترکه را فراهم می کند.
• ماده 591 قانون مدنی: «هرگاه تمام شرکا به تقسیم مال مشترک راضی باشند تقسیم به نحوی که شرکا تراضی نمایند به عمل می آید و در صورت عدم توافق بین شرکا، حاکم اجبار به تقسیم می کند مشروط بر اینکه تقسیم مشتمل بر ضرر نباشد که در این صورت اجبار جایز نیست و تقسیم باید به تراضی باشد.» این ماده به اصل توافق در تقسیم و نقش دادگاه در صورت عدم توافق اشاره دارد.
• ماده 599 قانون مدنی: «تقسیم بعد از آنکه صحیحاً واقع شد لازم است و هیچ یک از شرکا نمی تواند بدون رضای دیگران از آن رجوع کند.» این ماده بر لزوم و قطعیت تقسیم پس از انجام صحیح آن تأکید دارد.
• ماده 606 قانون مدنی: «هرگاه ترکه میت قبل از ادا دیون تقسیم شود و یا بعد از تقسیم معلوم شود که بر میت دینی بوده است طلبکار باید به هر یک از وراث به نسبت سهم او رجوع کند و اگر یک یا چند نفر از وراث، معسر شده باشد طلبکار می تواند برای سهم معسر یا معسرین نیز به وراث دیگر رجوع کند.» این ماده تکلیف دیون متوفی پس از تقسیم ترکه را مشخص می کند.

مقررات اختصاصی تقسیم ترکه در قانون امور حسبی

قانون امور حسبی به طور خاص به مسائل مربوط به ترکه و تقسیم آن می پردازد و جزئیات اجرایی را تشریح می کند:

• ماده 300 قانون امور حسبی: «در صورت تعدد ورثه هر یک از آن ها می توانند از دادگاه درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه بخواهند.» این ماده مبنای قانونی اصلی برای طرح دادخواست تقسیم ترکه است.
• ماده 301 قانون امور حسبی: «ولی و وصی و قیم هر وارثی که محجور باشد و امین غائب و جنین و کسی که سهم الارث بعضی از ورثه به او منتقل شده است و همچنین موصی له و وصی راجع به موصی به در صورتی که وصیت به جزء مشاع از ترکه شده باشد حق درخواست تقسیم را دارند.» این ماده اشخاص ذینفعی که حق درخواست تقسیم ترکه را دارند، مشخص می کند.
• ماده 302 قانون امور حسبی: «نسبت به درخواست تقسیم مرور زمان جاری نیست و کسانی که ذی حق در درخواست تقسیم هستند همه وقت می توانند این درخواست را بنمایند.» این ماده بر عدم شمول مرور زمان بر دعوای تقسیم ترکه تأکید دارد.
• ماده 304 قانون امور حسبی: «درخواست تقسیم باید کتبی و مشتمل بر امور زیر باشد: 1- نام و مشخصات درخواست کننده و وارث متوفی 2- نام و مشخصات متوفی 3- محل و تاریخ فوت متوفی 4- محل و تاریخ اقامتگاه متوفی 5- فهرست اموال متوفی 6- فهرست وراث متوفی 7- میزان سهم الارث هر یک از وراث.» این ماده به اجزای ضروری دادخواست تقسیم ترکه اشاره دارد.
• ماده 309 قانون امور حسبی: «اشخاص ذینفع می توانند در دادگاه حاضر شده به تراضی قراری راجع به مقدمات تقسیم یا طرز تقسیم اموال بگذارند. در این صورت دادگاه صورتمجلسی مشتمل بر قرارداد نامبرده تنظیم می نماید.» این ماده امکان توافق وراث در دادگاه را فراهم می آورد.
• ماده 313 قانون امور حسبی: «در صورتی که تمام ورثه و اشخاصی که در ترکه شرکت دارند حاضر و رشید باشند به هر نحوی که بخواهند می توانند ترکه را مابین خود تقسیم نمایند لیکن اگر مابین آن ها محجور یا غائب باشد تقسیم ترکه به توسط نمایندگان آن ها در دادگاه به عمل می آید.» این ماده تفاوت تقسیم توافقی و قضایی را در صورت وجود محجور یا غائب بیان می کند.
• ماده 317 قانون امور حسبی: «در صورتی که مالی اعم از منقول یا غیر منقول قابل تقسیم و تعدیل نباشد ممکن است فروخته شده بهای آن تقسیم شود. فروش اموال به ترتیب عادی به عمل می آید مگر آنکه یکی از ورثه فروش آن را به طریق مزایده درخواست کند.» این ماده نیز به فروش اموال غیرقابل تقسیم و نحوه آن می پردازد.

سوالات متداول (FAQ) درباره تقسیم ترکه

اگر یکی از ورثه صغیر یا محجور باشد چه باید کرد؟

در صورتی که یکی از ورثه صغیر (زیر ۱۸ سال تمام) یا محجور (مانند فرد دارای جنون یا سفه) باشد، تقسیم ترکه نمی تواند به صورت توافقی بین وراث انجام شود. در این حالت، برای حفظ حقوق و مصلحت صغیر یا محجور، حتماً باید از طریق دادگاه اقدام به تقسیم ترکه شود. دادگاه برای صغیر یا محجور یک ولی قهری (پدر یا جد پدری) یا قیم تعیین می کند که نماینده قانونی او در فرآیند تقسیم ترکه خواهد بود. تقسیم ترکه در این شرایط با نظارت دادستان و رعایت کامل حقوق محجور انجام می پذیرد.

آیا برای تقسیم ترکه حتماً باید وکیل گرفت؟

خیر، الزام قانونی برای گرفتن وکیل جهت تقسیم ترکه وجود ندارد و هر یک از وراث می توانند شخصاً دادخواست تقسیم ترکه را تنظیم و پیگیری کنند. با این حال، با توجه به پیچیدگی های حقوقی، مراحل دادرسی، لزوم رعایت جزئیات قانونی و نیاز به تنظیم دقیق مدارک و دادخواست، توصیه می شود از مشاوره و کمک یک وکیل متخصص در امور ارث و ترکه بهره مند شوید. وکیل می تواند ضمن تسریع فرآیند، از تضییع حقوق شما جلوگیری کند.

مدت زمان رسیدگی به دادخواست تقسیم ترکه چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به دادخواست تقسیم ترکه ثابت نیست و به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله: حجم پرونده، تعداد وراث، نوع و تعداد اموال، وجود اختلافات شدید بین وراث، نیاز به کارشناسی های متعدد، زمان بر بودن ابلاغ اوراق قضایی به خواندگان (به ویژه در صورت غیبت یا اقامت در خارج از کشور)، و میزان ترافیک کاری دادگاه. به طور کلی، این فرآیند می تواند از چند ماه تا حتی چند سال به طول بینجامد.

اگر اموال متوفی بدهی داشته باشد، تکلیف چیست؟

بر اساس قانون، دیون و بدهی های متوفی باید قبل از تقسیم ترکه و از محل اموال به جا مانده از او پرداخت شوند. وراث تا زمانی که از ترکه دیون پرداخت نشده، حق تصرف در آن را ندارند. در صورت وجود بدهی، ابتدا باید نسبت به پرداخت آن ها اقدام شود و سپس باقی مانده اموال میان وراث تقسیم گردد. اگر ترکه برای پرداخت دیون کافی نباشد، وراث مسئول پرداخت دیون نیستند مگر اینکه در ازای ترکه، دیون را پذیرفته باشند.

تقسیم ترکه اموال بدون سند چگونه انجام می شود؟

تقسیم ترکه اموالی که سند رسمی ندارند (مانند اراضی قولنامه ای یا ساختمان های فاقد سند رسمی)، پیچیدگی های خاص خود را دارد. در این موارد، وراث باید برای اثبات مالکیت متوفی بر این اموال، مدارک و دلایل معتبر دیگری نظیر قولنامه، شهادت شهود، تصرفات مسبوق متوفی و پرداخت های مربوط به آن مال را به دادگاه ارائه دهند. دادگاه پس از بررسی و احراز مالکیت، دستور به تقسیم آن می دهد یا در صورت عدم قابلیت تقسیم، دستور فروش آن را صادر می کند. در نهایت، ممکن است لازم باشد وراث ابتدا برای اخذ سند رسمی اقدام کنند و سپس مراحل تقسیم را پیگیری نمایند.

آیا می توان به حکم تقسیم ترکه اعتراض کرد؟

بله، حکم تقسیم ترکه صادر شده توسط دادگاه، یک حکم حقوقی است و مانند سایر احکام حقوقی، قابل اعتراض و تجدیدنظرخواهی است. طرفین دعوا که از حکم صادره راضی نباشند، می توانند در مهلت قانونی (معمولاً 20 روز از تاریخ ابلاغ) نسبت به آن تجدیدنظرخواهی کرده و پرونده به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال خواهد شد. در موارد خاصی نیز امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور وجود دارد.

هزینه کارشناسی در تقسیم ترکه بر عهده کیست؟

در ابتدا، هزینه کارشناسی معمولاً بر عهده خواهان (تقاضاکننده تقسیم ترکه) است. خواهان باید این هزینه را به حساب دادگستری واریز کند تا کارشناس مأمور رسیدگی شود. با این حال، در پایان رسیدگی و صدور حکم نهایی، دادگاه با توجه به نتیجه دعوا، ممکن است خواندگان را نیز به نسبت سهم الارث خود، به پرداخت بخشی از هزینه کارشناسی محکوم کند. به عبارت دیگر، هزینه کارشناسی جزو هزینه های دادرسی است که در نهایت بر عهده محکوم علیه یا به نسبت سهم الارث وراث خواهد بود.

نتیجه گیری

تقسیم ترکه فرآیندی است که در نهایت به تعیین تکلیف اموال متوفی و تخصیص سهم هر یک از وراث منجر می شود. این مسیر قانونی، با وجود پیچیدگی های ظاهری، با آگاهی از مراحل صحیح و استفاده از ابزارهای مناسب، قابل مدیریت است. از اهمیت گواهی انحصار وراثت به عنوان اولین گام تا نقش کلیدی دادخواست تقسیم ترکه در محاکم قضایی، هر بخش دارای جزئیات مهمی است که دقت در آن ها ضروری است. این مقاله سعی کرد تا با ارائه مفاهیم پایه، راهنمای گام به گام تنظیم دادخواست، و معرفی یک نمونه فرم قابل دانلود، این فرآیند را برای شما شفاف تر سازد. فراموش نکنید که هر مورد حقوقی منحصر به فرد است و ممکن است نیاز به بررسی های تخصصی داشته باشد.

دعوت به اقدام

اگر با مسائل تقسیم ترکه مواجه هستید و نیاز به راهنمایی بیشتر دارید، همین حالا می توانید نمونه دادخواست تقسیم ترکه pdf را دانلود کرده و با مطالعه دقیق آن، گام های اولیه را بردارید. در صورتی که نیاز به مشاوره حقوقی تخصصی تر برای پرونده خود دارید، توصیه می شود با وکلای مجرب در این حوزه تماس بگیرید تا با اطمینان و سرعت بیشتری، حقوق قانونی خود را پیگیری نمایید. همچنین، می توانید سایر مقالات مرتبط با ارث و میراث در وب سایت ما را نیز مطالعه کنید.