توقیف اموال از طریق اجرای ثبت برای مهریه | صفر تا صد

توقیف اموال از طریق اجرای ثبت برای مهریه، یکی از روش های قانونی و مؤثر برای وصول حق مهریه زن است که با طی مراحل اداری مشخصی در اداره ثبت اسناد و املاک انجام می شود. این فرآیند به زوجه امکان می دهد تا پیش از هرگونه انتقال اموال توسط زوج، دارایی های او را برای تضمین پرداخت مهریه مسدود کند.

مهریه، به عنوان یکی از حقوق مالی اصلی زن در عقد نکاح، از جایگاه ویژه ای در قوانین ایران برخوردار است. این حق به محض جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن درمی آید و او می تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند. اما در بسیاری از موارد، به ویژه در شرایط اختلاف یا طلاق، نگرانی هایی در مورد عدم پرداخت مهریه یا انتقال اموال توسط مرد برای فرار از دین به وجود می آید. در چنین شرایطی، آگاهی از مسیرهای قانونی مطالبه و توقیف اموال برای مهریه، ابزاری قدرتمند برای حفظ حقوق زن محسوب می شود.

این مقاله به صورت جامع و گام به گام به بررسی تمامی ابعاد توقیف اموال از طریق اجرای ثبت برای مهریه می پردازد. از مبانی قانونی و تحولات اخیر آن در سال های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ گرفته تا مراحل اجرایی، انواع اموال قابل توقیف، مستثنیات دین و نکات حقوقی مهم، همه و همه با زبانی روشن و قابل فهم توضیح داده خواهند شد تا هم برای افراد مبتدی و هم برای کسانی که به دنبال اطلاعات دقیق تر هستند، مفید باشد.

مهریه: حق قانونی زوجه و اهمیت توقیف اموال برای وصول آن

مهریه، مالی است که به هنگام عقد ازدواج، مرد متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این تعهد، یک دین شرعی و قانونی است و به محض وقوع عقد، زن مالک آن می شود، چه آن را مطالبه کند و چه نکند. مهریه می تواند به صورت وجه نقد، سکه، طلا، مال غیرمنقول مانند خانه یا زمین، یا هر مال مشروع دیگری تعیین شود که قابلیت تملیک داشته باشد. در قوانین ایران، مهریه به دو دسته اصلی تقسیم می شود: مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه.

مهریه عندالمطالبه: رایج ترین نوع مهریه است و به این معناست که زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را از همسرش مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت فوری آن است. حتی اگر توانایی پرداخت یکجای آن را نداشته باشد، باید برای تقسیط آن اقدام کند.

مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، پرداخت مهریه مشروط به توانایی مالی مرد است. یعنی زن زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی پرداخت آن را دارد. اثبات این توانایی مالی به عهده زن است.

در هر دو حالت، مهریه حق قانونی و مسلم زن است و مطالبه آن نیاز به وقوع طلاق ندارد؛ یعنی زن می تواند حتی در دوران زندگی مشترک نیز مهریه خود را مطالبه کند. با این حال، در بسیاری از مواقع، زنان برای مطالبه مهریه با چالش هایی روبرو می شوند. یکی از بزرگترین نگرانی ها، احتمال انتقال اموال توسط مرد به قصد فرار از پرداخت دین است. در چنین شرایطی، توقیف اموال برای مهریه به عنوان یک راهکار قانونی، ابزاری حیاتی برای حفظ حقوق زن به شمار می رود. توقیف اموال به زن این امکان را می دهد که دارایی های همسرش را قبل از هرگونه نقل و انتقال، مسدود کرده و از این طریق، وصول مهریه خود را تضمین نماید.

چرا مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت؟

برای مطالبه مهریه، دو مسیر اصلی پیش روی زوجه قرار دارد: اقدام از طریق اداره ثبت اسناد و املاک و اقدام از طریق دادگاه خانواده. هر دو مسیر دارای مزایا و معایب خاص خود هستند و انتخاب هر یک بستگی به شرایط پرونده، وجود یا عدم وجود اموال رسمی به نام زوج، و سرعت مدنظر زوجه دارد. تمرکز این مقاله بر روی مسیر اجرای ثبت است، چرا که در بسیاری از موارد، می تواند سریع تر و کم هزینه تر باشد و در صورت وجود اموال رسمی و قابل توقیف، به سرعت به نتیجه مطلوب منجر شود.

مبانی قانونی توقیف اموال مهریه و تحولات اخیر (قانون ۱۴۰۳)

مبانی قانونی توقیف اموال مهریه ریشه در جایگاه سند ازدواج به عنوان یک سند رسمی و لازم الاجرا دارد. مطابق قانون، سند ازدواج از جمله اسناد رسمی است که قابلیت اجرا از طریق اداره ثبت اسناد و املاک کشور را دارد. این به معنای آن است که زوجه برای مطالبه مهریه خود نیازی به طرح دعوا و گذراندن مراحل طولانی دادرسی در دادگاه ندارد و می تواند مستقیماً از طریق اداره ثبت برای وصول مهریه خود اقدام کند.

بخشنامه سال ۹۹ و لغو اجبار اولیه مراجعه به ثبت در قانون برنامه هفتم توسعه (سال ۱۴۰۳)

در سال های اخیر، روند مطالبه مهریه دستخوش تغییراتی شده است که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف دعوا حیاتی است. یکی از مهم ترین این تغییرات، بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۱۸۹۹۰/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۹/۰۳/۲۵ رئیس قوه قضائیه بود. این بخشنامه مقرر می داشت که برای مطالبه مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه طلا، زوجه ابتدا باید به اداره اجرای ثبت مراجعه کرده و در صورتی که اداره ثبت ظرف مدت معین (معمولاً دو یا شش ماه) نتواند نسبت به شناسایی و توقیف اموال زوج اقدام کند یا مهریه را وصول نماید، آنگاه زن می توانست با اخذ گواهی از اداره ثبت به دادگاه خانواده مراجعه کند. این بخشنامه با هدف کاهش ورودی پرونده ها به دادگستری و تسریع در روند مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت صادر شده بود.

با این حال، این بخشنامه در عمل چالش هایی نیز به همراه داشت و انتقاداتی را برانگیخت. در نهایت، با تصویب قانون برنامه هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۳ (و در برخی منابع، لغو آن از اردیبهشت ۱۴۰۳)، اجبار اولیه مراجعه به ثبت برای مطالبه مهریه لغو شد. این بدان معناست که از این پس، زوجه برای مطالبه مهریه خود می تواند به انتخاب خود، مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کند یا از طریق اداره ثبت اسناد و املاک اقدام نماید. این تغییر، حق انتخاب را به زوجه بازگردانده و انعطاف بیشتری در پیگیری حقوق مهریه ایجاد کرده است.

لغو بخشنامه سال ۹۹ و حق انتخاب زوجه بین مراجعه اولیه به دادگاه یا اداره ثبت، یک تحول کلیدی در فرآیند مطالبه مهریه است که آگاهی از آن برای تمامی افراد ذی نفع ضروری است.

با وجود لغو اجبار اولیه، همچنان انتخاب مسیر اجرای ثبت دارای مزایای خاص خود است که می تواند برای برخی پرونده ها گزینه بهتری باشد. این مزایا شامل سرعت بالاتر در صورت وجود اموال رسمی و قابل توقیف، هزینه کمتر در مراحل اولیه و امکان سریع تر ممنوع الخروجی زوج است. در ادامه، به تشریح کامل مراحل توقیف اموال از طریق اجرای ثبت خواهیم پرداخت.

مراحل گام به گام توقیف اموال برای مهریه از طریق اجرای ثبت

فرآیند توقیف اموال برای مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک، یک روند اداری و قانونی است که نیاز به دقت و پیگیری دارد. در ادامه، این مراحل را به صورت گام به گام و با جزئیات لازم شرح می دهیم:

مرحله اول: آماده سازی و درخواست صدور اجرائیه

اولین گام برای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، مراجعه به دفترخانه رسمی محل وقوع عقد ازدواج است. پیش از مراجعه به دفترخانه، زوجه باید اطمینان حاصل کند که مدارک لازم را در اختیار دارد و در سامانه ثنا نیز ثبت نام کرده است. ثبت نام در سامانه ثنا برای دریافت ابلاغیه های قضایی و ثبتی الزامی است.

مدارک لازم برای درخواست اجرائیه:

• اصل سند ازدواج: این مهمترین مدرک است. در صورت مفقود شدن، باید رونوشت برابر اصل شده آن از همان دفترخانه یا اداره ثبت اسناد تهیه شود.
• اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه: برای احراز هویت.
• ثبت نام در سامانه ثنا: داشتن حساب کاربری فعال در این سامانه برای ابلاغ اوراق قضایی ضروری است.

پس از آماده سازی مدارک، زوجه یا وکیل قانونی او باید به دفترخانه محل وقوع عقد مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه مهریه را ارائه دهد. سردفتر مربوطه پس از بررسی مدارک و احراز هویت، فرم درخواست اجرائیه را تکمیل و آن را به همراه درخواست زوجه، به اداره ثبت اسناد و املاک مربوطه ارسال می کند. در این مرحله، زوجه می تواند درخواست صدور اجرائیه برای تمام یا بخشی از مهریه خود را داشته باشد.

مرحله دوم: ارسال و ابلاغ اجرائیه

پس از ارسال درخواست اجرائیه از سوی دفترخانه، پرونده ای در واحد اجرای ثبت اسناد و املاک تشکیل می شود. واحد اجرای ثبت، اجرائیه مهریه را به آدرس قانونی زوج (که معمولاً آدرس ثبت شده در سند ازدواج یا سامانه ثنا است) ابلاغ می کند. این ابلاغیه، زوج را از مطالبه مهریه مطلع ساخته و به او ده روز مهلت می دهد تا:

1. مبلغ مهریه را به طور کامل پرداخت کند.
2. نسبت به پرداخت مهریه با زوجه توافق کند.
3. مالی را به اداره ثبت معرفی کند که قابلیت توقیف داشته باشد.
4. اگر قادر به پرداخت یکجای مهریه نیست، لیست جامع اموال خود را به اداره ثبت ارائه دهد.

چنانچه زوج ظرف این مهلت ۱۰ روزه هیچ اقدامی انجام ندهد، زوجه می تواند درخواست توقیف اموال را به اداره اجرای ثبت ارائه دهد. عدم اقدام زوج در این مرحله، راه را برای توقیف عملی اموال توسط اداره ثبت باز می کند.

مرحله سوم: شناسایی و معرفی اموال زوج

پس از انقضای مهلت ۱۰ روزه و عدم اقدام زوج، نوبت به شناسایی و معرفی اموال می رسد. هرچه زوجه اطلاعات دقیق تری از اموال همسرش داشته باشد، فرآیند توقیف سریع تر و مؤثرتر خواهد بود. این اطلاعات می تواند شامل شماره پلاک خودرو، پلاک ثبتی ملک، شماره حساب بانکی، یا مشخصات سهام و اوراق بهادار باشد.

اگر زوجه اطلاعات دقیقی از اموال زوج در اختیار نداشته باشد، می تواند از واحد اجرای ثبت درخواست کند تا نسبت به استعلام اموال از مراجع مربوطه اقدام کند. این استعلامات عموماً شامل موارد زیر است:

• استعلام از بانک مرکزی: برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی آن ها.
• استعلام از اداره راهنمایی و رانندگی (پلیس راهور): برای شناسایی خودرو و سایر وسایل نقلیه به نام زوج.
• استعلام از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور: برای شناسایی املاک و مستغلات (خانه، زمین، مغازه و غیره) به نام زوج.

اداره ثبت پس از دریافت این درخواست ها، مکاتبات لازم را انجام داده و پس از وصول پاسخ استعلامات، لیستی از اموال شناسایی شده را در اختیار زوجه قرار می دهد.

مرحله چهارم: توقیف عملی اموال

با شناسایی اموال قابل توقیف، مسئول اجرای ثبت دستور توقیف عملی آن ها را صادر می کند. نحوه توقیف هر نوع مال متفاوت است:

• برای حساب های بانکی: با مکاتبه با بانک مربوطه، حساب یا حساب ها تا سقف مهریه توقیف و مسدود می شوند.
• برای خودرو و وسایل نقلیه: دستور توقیف پلاک به پلیس راهور ابلاغ می شود و نقل و انتقال خودرو ممنوع می گردد.
• برای املاک: با مکاتبه با اداره ثبت اسناد و املاک، سند ملک توقیف شده و هرگونه نقل و انتقال آن تا تعیین تکلیف نهایی ممنوع می شود.
• برای سهام و اوراق بهادار: توقیف از طریق شرکت بورس و شرکت های سرمایه گذاری مربوطه صورت می گیرد.

در طول ۱۰ روز پس از ابلاغ اجرائیه مهریه، زوج فرصت دارد تا دین خود را پرداخت کند یا اموالی را برای توقیف معرفی نماید. عدم اقدام در این مهلت، راه را برای توقیف اموال توسط زوجه باز می کند.

توقیف عملی اموال، به منزله ایجاد تضمین برای وصول مهریه است و تا زمان پرداخت مهریه یا انجام توافق، این اموال در توقیف اداره ثبت باقی می مانند. این مرحله، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، زیرا از هرگونه تلاش زوج برای انتقال یا پنهان کردن اموال جلوگیری می کند.

انواع اموال قابل توقیف و مستثنیات دین

در مسیر توقیف اموال برای مهریه، شناخت اینکه چه اموالی قابلیت توقیف دارند و کدام یک جزو مستثنیات دین محسوب می شوند، از اهمیت بالایی برخوردار است. این شناخت به زوجه کمک می کند تا درخواست های واقع بینانه و هدفمندتری داشته باشد و از اتلاف زمان و انرژی جلوگیری کند.

اموال منقول قابل توقیف

اموال منقول به دارایی هایی گفته می شود که بدون آسیب به خود مال یا محل قرارگیری آن، می توان آن ها را جابجا کرد. برخی از مهم ترین اموال منقول قابل توقیف عبارتند از:

• حساب های بانکی و موجودی آن ها: اداره ثبت می تواند با استعلام از بانک مرکزی و مکاتبه با بانک مربوطه، موجودی حساب های بانکی زوج را تا سقف مهریه توقیف کند. لازم به ذکر است که حساب های مربوط به یارانه ها و برخی حقوق و مزایا ممکن است محدودیت هایی برای توقیف داشته باشند.
• حقوق و مزایای کارمندی: حقوق و مزایای دریافتی از ادارات دولتی یا خصوصی، تا میزان معینی قابل توقیف است. طبق قانون، در صورتی که زوج متأهل و دارای فرزند باشد، یک چهارم حقوق و مزایای او و در صورتی که مجرد یا بدون فرزند باشد، یک سوم آن برای مهریه قابل توقیف است. مکاتبه با محل کار زوج برای توقیف و کسر از حقوق انجام می شود.
• خودرو و سایر وسایل نقلیه: شامل انواع اتومبیل، موتورسیکلت، و سایر وسایل نقلیه موتوری است. توقیف این اموال با مکاتبه با پلیس راهور و ثبت توقیف پلاک صورت می گیرد تا از هرگونه نقل و انتقال آن جلوگیری شود.
• سهام، اوراق بهادار و اوراق مشارکت: این دارایی ها از طریق بورس اوراق بهادار و شرکت های سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه قابل توقیف هستند.
• سایر اموال منقول: شامل اشیاء گران قیمت غیرضروری منزل مانند فرش های نفیس، طلا و جواهر (به جز جواهرات ضروری که جزو مستثنیات دین زن است)، لوازم لوکس و غیرضروری، ابزار کار غیرضروری و غیره.

اموال غیرمنقول قابل توقیف

اموال غیرمنقول به دارایی هایی اطلاق می شود که قابل جابجایی نیستند، مانند زمین، خانه و آپارتمان. این دسته از اموال نیز بخش مهمی از دارایی های قابل توقیف را تشکیل می دهند:

• ملک: شامل خانه، آپارتمان، زمین کشاورزی، باغ، مغازه، یا هرگونه مستغلات دیگری که به نام زوج سند رسمی داشته باشد. توقیف ملک از طریق اداره ثبت اسناد و املاک صورت می گیرد و سند رسمی آن توقیف می شود تا امکان هرگونه معامله و نقل و انتقال از بین برود.

مستثنیات دین: اموالی که قابل توقیف نیستند

مستثنیات دین، اموالی هستند که قانوناً قابل توقیف نیستند و هدف از تعیین آن ها، حفظ حداقل معیشت و کرامت انسانی بدهکار است. حتی در صورت وجود بدهی (مانند مهریه)، این اموال از دسترس طلبکار خارج هستند تا فرد بتواند به زندگی عادی خود ادامه دهد. مصادیق رایج مستثنیات دین عبارتند از:

• منزل مسکونی: تنها یک باب منزل مسکونی که عرفاً و شأن عرفی و اجتماعی زوج باشد و در آن سکونت دارد. در صورتی که زوج دارای چند منزل باشد، فقط یک مورد از آن ها جزو مستثنیات دین است.
• لوازم ضروری زندگی: شامل اثاثیه مورد نیاز برای یک زندگی متعارف، از جمله وسایل پخت و پز، خواب، و سایر اقلام ضروری در حد نیاز و شأن زوج.
• ابزار و وسایل کار: ابزار و وسایلی که برای امرار معاش و کسب درآمد زوج ضروری هستند، مثلاً ابزار کار یک نجار، وسایل یک راننده تاکسی، یا لوازم یک پزشک.
• مبلغی از حقوق یا درآمد: بخشی از حقوق یا درآمد ماهیانه زوج که برای گذران زندگی خود و افراد تحت تکفل وی در حد نیاز عرفی ضروری است. این بخش با مبلغ توقیف حقوق کارمندی متفاوت است؛ آن میزان، برای کسر از حقوق بابت دین است، اما این بخش، حداقل معیشت است که از هر نوع درآمدی باید کسر شود.
• ودیعه اجاره منزل: مبلغ ودیعه ای که زوج برای اجاره مسکن پرداخت کرده و برای ادامه سکونت وی ضروری است.

اگر مالی به اشتباه یا به درخواست زوجه توقیف شود و زوج ادعا کند که آن مال جزو مستثنیات دین است، می تواند با ارائه دادخواست یا اعتراض به واحد اجرای ثبت یا دادگاه، درخواست رفع توقیف نماید. تشخیص اینکه آیا یک مال خاص جزو مستثنیات دین است یا خیر، بر اساس عرف، شأن اجتماعی زوج، و نظر کارشناس و قاضی صورت می گیرد.

یکی از چالش های اصلی در توقیف اموال مهریه، تشخیص و اثبات اینکه مالی جزو مستثنیات دین نیست، به شمار می رود. این موضوع اغلب نیاز به کارشناسی و تصمیم گیری قضایی دارد.

از توقیف تا وصول: مراحل پس از توقیف اموال مهریه

پس از اینکه اموال زوج به طور قانونی توقیف شد، نوبت به مراحل ارزیابی و در نهایت، وصول مهریه از محل این اموال می رسد. این فرآیند نیز دارای مراحل مشخصی است که باید با دقت پیگیری شود.

ارزیابی و کارشناسی اموال توقیف شده

زمانی که اموالی (اعم از منقول یا غیرمنقول) برای مهریه توقیف می شوند، باید ارزش آن ها تعیین گردد. این کار توسط کارشناس رسمی دادگستری انجام می شود. کارشناس مربوطه پس از بررسی و ارزیابی مال توقیف شده، گزارش کارشناسی خود را ارائه می دهد که شامل ارزش روز آن مال است. هزینه کارشناسی معمولاً ابتدا توسط زوجه پرداخت می شود، اما در نهایت از محل فروش مال یا از زوج وصول خواهد شد.

مراحل مزایده و فروش اموال توقیف شده

اگر زوج پس از توقیف اموال و ارزیابی آن ها، باز هم نسبت به پرداخت مهریه یا توافق با زوجه اقدام نکند، اداره اجرای ثبت وارد مرحله مزایده و فروش اموال توقیف شده می شود. مراحل مزایده به شرح زیر است:

1. آگهی مزایده: ابتدا مزایده از طریق نشر آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار یا سایر روش های قانونی اطلاع رسانی می شود. در این آگهی، مشخصات مال توقیف شده، قیمت پایه کارشناسی، زمان و مکان برگزاری مزایده قید می گردد.
2. برگزاری مزایده: در تاریخ مقرر، مزایده برگزار می شود و مال به بالاترین پیشنهاد قیمت (به شرط آنکه از قیمت پایه کمتر نباشد) فروخته می شود.
3. صورت جلسه مزایده: پس از اتمام مزایده، صورت جلسه ای تنظیم شده و خریدار باید مبلغ را در زمان مقرر پرداخت کند.

نحوه وصول مهریه

پس از فروش مال در مزایده و وصول مبلغ آن، اداره ثبت، وجوه حاصله را به حساب زوجه واریز می کند. در صورتی که مهریه از طریق توقیف حساب بانکی وصول شده باشد، مبلغ مستقیماً از حساب برداشت شده و به زوجه پرداخت می گردد. هزینه های اجرایی (مانند حق الاجرا و هزینه کارشناسی) نیز ابتدا از محل مبلغ وصول شده کسر و سپس مابقی به زوجه تحویل داده می شود. اگر مبلغ فروش مال بیش از مهریه باشد، مازاد آن به زوج بازگردانده خواهد شد.

دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط

در هر مرحله از مطالبه مهریه (چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه)، اگر زوج ادعا کند که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه خانواده ارائه دهد. اعسار به معنای ناتوانی مالی بدهکار برای پرداخت دین است.

شرایط و مدارک لازم برای دادخواست اعسار:

• ارائه لیست کامل اموال، دارایی ها و بدهی ها.
• معرفی حداقل دو شاهد که از وضعیت مالی زوج اطلاع کامل داشته و شهادت دهند که زوج توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد.
• ارائه فیش حقوقی، گواهی عدم درآمد، یا سایر مدارک مالی که نشان دهنده عدم استطاعت مالی باشد.

دادگاه پس از بررسی دلایل و مستندات، به دادخواست اعسار رسیدگی می کند. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر می کند؛ یعنی زوج مکلف می شود مهریه را به صورت اقساط ماهانه یا دوره ای پرداخت کند. در این شرایط، حتی با وجود توقیف اموال، ممکن است دادگاه تصمیم به رفع توقیف از برخی اموال (غیر از مستثنیات دین) بگیرد و پرداخت از طریق اقساط صورت گیرد. این تصمیمات بستگی به نظر قاضی و شرایط مالی زوج دارد.

مقایسه توقیف اموال مهریه از طریق ثبت و دادگاه

انتخاب مسیر مطالبه مهریه، یکی از تصمیمات مهم برای زوجه است که می تواند تأثیر زیادی بر سرعت، هزینه و نتیجه نهایی پرونده داشته باشد. هر دو مسیر اجرای ثبت و دادگاه خانواده مزایا و معایب خاص خود را دارند که در جدول زیر به مقایسه آن ها می پردازیم:

ویژگی	مسیر اجرای ثبت	مسیر دادگاه
سرعت	معمولاً سریع تر (در صورت شناسایی اموال رسمی و قابل توقیف)	معمولاً طولانی تر (نیاز به تشکیل پرونده، دادرسی، صدور حکم)
هزینه اولیه	کمتر (فقط حق الاجرا ۵% مبلغ مطالبه شده)	بیشتر (هزینه دادرسی ۳.۵% کل مهریه تا سقف ۲۰ میلیون تومان و ۴.۵% مازاد آن)
ممنوع الخروجی	امکان درخواست ممنوع الخروجی سریع تر (پس از صدور اجرائیه)	پس از صدور حکم قطعی و در صورت عدم شناسایی مال یا عدم پرداخت
جلب و بازداشت زوج	عدم امکان جلب و بازداشت زوج (طبق بخشنامه های جدید قوه قضائیه)	امکان جلب و بازداشت در صورت عدم پرداخت اقساط مهریه بعد از حکم اعسار
شناسایی اموال	نیاز به معرفی دقیق اموال توسط زوجه یا استعلامات سه گانه از ثبت	دادگاه نیز می تواند استعلام کند؛ زوجه نیز می تواند اموال را معرفی کند
نیاز به وکیل	در صورت آشنایی با مراحل، بدون وکیل نیز ممکن است؛ اما برای تسریع توصیه می شود	بسیار توصیه می شود، به دلیل پیچیدگی های دادرسی و لوایح حقوقی

مزایای اجرای ثبت

با توجه به جدول بالا، مسیر اجرای ثبت مزایای قابل توجهی دارد که می تواند آن را به گزینه ای مناسب برای بسیاری از زنان تبدیل کند:

• سرعت بالا: در صورتی که زوج دارای اموال رسمی و قابل توقیف باشد (مانند ملک، خودرو با سند رسمی، یا حساب بانکی مشخص)، فرآیند توقیف از طریق ثبت می تواند به مراتب سریع تر از دادگاه به نتیجه برسد.
• هزینه کمتر: در مراحل اولیه، زوجه تنها ملزم به پرداخت حق الاجرای ناچیزی (۵ درصد مبلغ مورد اجرا) است که آن هم در نهایت از زوج گرفته می شود. این در حالی است که در دادگاه، هزینه دادرسی باید ابتدا توسط زوجه پرداخت شود.
• ممنوع الخروجی سریع: پس از صدور اجرائیه ثبت، امکان درخواست ممنوع الخروجی زوج به سرعت وجود دارد که این خود می تواند اهرم فشاری برای پرداخت مهریه باشد.

معایب اجرای ثبت

البته مسیر اجرای ثبت محدودیت هایی نیز دارد:

• عدم امکان جلب و بازداشت: یکی از مهمترین تغییرات اخیر، عدم امکان جلب و بازداشت زوج از طریق اجرای ثبت است. این امر باعث می شود که در صورت عدم وجود اموال قابل توقیف، اهرم فشار کمتری بر زوج باشد.
• محدودیت در شناسایی اموال: در صورتی که زوج اموال رسمی به نام خود نداشته باشد یا اموال خود را پنهان کرده باشد، شناسایی و توقیف آن ها از طریق اجرای ثبت دشوارتر است و ممکن است نیاز به مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست تأمین خواسته باشد.
• عدم رسیدگی به ادعای اعسار: اداره ثبت صلاحیت رسیدگی به ادعای اعسار (ناتوانی مالی) زوج را ندارد و این موضوع فقط در دادگاه خانواده قابل بررسی است.

نکات حقوقی تکمیلی و کاربردی در توقیف اموال مهریه

علاوه بر مراحل اصلی و مقایسه های انجام شده، برخی نکات حقوقی تکمیلی نیز وجود دارند که در فرآیند توقیف اموال برای مهریه بسیار کاربردی و مهم هستند:

جرم فرار از دین

یکی از نگرانی های اصلی در پرونده های مهریه، اقدام زوج به انتقال اموال خود به نام دیگران (مثل اقوام یا دوستان) برای فرار از پرداخت مهریه است. قانونگذار این عمل را جرم تلقی کرده و برای آن مجازات هایی در نظر گرفته است. اگر زوجه بتواند اثبات کند که زوج پس از مطالبه مهریه (حتی با ارسال یک اظهارنامه ساده)، اقدام به انتقال صوری اموال خود کرده است تا مهریه را پرداخت نکند، این عمل فرار از دین محسوب می شود. در این صورت، زوجه می تواند با طرح شکایت کیفری علیه زوج، علاوه بر مطالبه مهریه، تقاضای ابطال سند انتقال و مجازات کیفری برای زوج را داشته باشد. اثبات سوءنیت زوج در انتقال اموال، کلیدی ترین بخش این پرونده است.

توقیف اموال برای مهریه بدون نیاز به طلاق

همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، مهریه با وقوع عقد نکاح به ملکیت زن درمی آید و یک حق مالی مستقل است. بنابراین، زن می تواند در هر زمانی که بخواهد، حتی در دوران زندگی مشترک و بدون تصمیم به طلاق، مهریه خود را مطالبه کرده و در صورت عدم پرداخت، اقدام به توقیف اموال زوج نماید. مطالبه مهریه به هیچ وجه به معنای درخواست طلاق نیست و صرفاً یک اقدام قانونی برای وصول حق مالی است.

مهریه در صورت فوت زوج

اگر زوج قبل از پرداخت مهریه فوت کند، مهریه همچنان به عنوان یک دین بر عهده او باقی می ماند. در این شرایط، زوجه می تواند مهریه خود را از ترکه (اموال به جا مانده) زوج متوفی مطالبه کند. برای این منظور، لازم است که ابتدا زوجه گواهی حصر وراثت را تهیه کند تا ورثه قانونی و میزان سهم الارث هر یک مشخص شود. پس از آن، زوجه می تواند با ارائه درخواست به اداره ثبت (در صورت وجود اجرائیه ثبت) یا دادگاه، مطالبه مهریه خود را از اموال باقیمانده از همسرش (قبل از تقسیم بین ورثه) پیگیری کند. این دین بر هر بدهی دیگر (به جز هزینه های کفن و دفن) اولویت دارد.

نقش وکیل متخصص مهریه

پیچیدگی های قوانین حقوقی، تغییرات مکرر بخشنامه ها، و نیاز به طی مراحل اداری دقیق، باعث می شود که حضور یک وکیل متخصص مهریه در این فرآیند، مزایای قابل توجهی داشته باشد. یک وکیل کارآزموده می تواند:

• مشاوره حقوقی دقیق و به روز ارائه دهد و بهترین مسیر را برای مطالبه مهریه پیشنهاد کند.
• مدارک لازم را به درستی تنظیم و جمع آوری کند.
• در شناسایی اموال زوج (به ویژه در مواردی که اموال پنهان شده اند) به زوجه کمک کند.
• فرآیند بوروکراتیک را تسریع بخشد و پیگیری های لازم را انجام دهد.
• در صورت نیاز به اعتراض به مستثنیات دین یا پاسخ به دادخواست اعسار زوج، لوایح حقوقی مناسب را تنظیم کند.
• بر مراحل مزایده و وصول مهریه نظارت داشته باشد تا حقوق موکل کاملاً حفظ شود.

در پیگیری پرونده های مهریه، به ویژه در فرآیند توقیف اموال، کمک گرفتن از یک وکیل متخصص می تواند پیچیدگی ها را به حداقل رسانده و مسیر دستیابی به حق را هموارتر کند.

نتیجه گیری

مطالبه و توقیف اموال برای مهریه، فرآیندی حقوقی است که با هدف تضمین حق مالی زن صورت می گیرد. آگاهی از تمامی ابعاد این فرآیند، از مبانی قانونی و تحولات اخیر آن در قانون برنامه هفتم توسعه (لغو اجبار مراجعه اولیه به ثبت) گرفته تا مراحل گام به گام در اداره ثبت، انواع اموال قابل توقیف و مستثنیات دین، برای هر دو طرف پرونده حیاتی است. این اطلاعات به زوجه کمک می کند تا با دیدی باز و اطمینان خاطر بیشتری حقوق خود را پیگیری کند و از سردرگمی ها و چالش های احتمالی بکاهد.

با وجود تغییرات قانونی، مسیر اجرای ثبت همچنان به عنوان یک ابزار قدرتمند و کارآمد برای توقیف اموال و وصول مهریه شناخته می شود، به ویژه اگر زوج دارای اموال رسمی و قابل شناسایی باشد. سرعت نسبی و هزینه اولیه کمتر، از جمله مزایایی است که این مسیر را برای بسیاری از زنان جذاب می کند. در نهایت، با توجه به پیچیدگی های حقوقی و حساسیت پرونده های خانواده، توصیه می شود که پیش از هر اقدامی، حتماً با یک وکیل متخصص و مجرب در این زمینه مشورت کرده و از راهنمایی های او بهره مند شوید تا بهترین نتیجه ممکن برای شما حاصل شود.