نمونه لایحه درخواست اتیان سوگند: راهنمای کامل تنظیم، شرایط، انواع و الگوهای کاربردی (با تحلیل مواد قانونی)

درخواست اتیان سوگند، یکی از مهم ترین ابزارهای قانونی برای اثبات ادعا در دادگاه است، به ویژه زمانی که دلایل و مستندات کافی برای اثبات یک موضوع وجود ندارد. این فرآیند، نقش حیاتی در تعیین سرنوشت بسیاری از دعاوی ایفا می کند. تنظیم دقیق و صحیح لایحه درخواست اتیان سوگند برای بهره مندی از این ابزار قانونی، حیاتی است و می تواند مسیر یک پرونده را تغییر دهد.

اتیان سوگند، به معنای انجام دادن یا ادا کردن قسم، ابزاری استراتژیک در نظام حقوقی ایران محسوب می شود. در مواردی که یک ادعا در دادگاه فاقد دلایل اثباتی قاطع مانند سند یا شهادت باشد و طرف مقابل نیز منکر آن ادعا شود، قانون گذار این امکان را فراهم کرده است که حقیقت از طریق سوگند مشخص گردد. این امر، نه تنها به رفع ابهام در پرونده کمک می کند، بلکه می تواند آخرین راهکار برای احقاق حق باشد.

تنظیم یک لایحه درخواست اتیان سوگند حرفه ای و مستدل، از اهمیت بالایی برخوردار است. این لایحه باید به روشنی دلایل فقدان ادله دیگر، انکار طرف مقابل و درخواست صریح برای اتیان سوگند را بیان کند تا دادگاه را به صدور قرار اتیان سوگند ترغیب نماید. در ادامه این راهنمای جامع، به بررسی عمیق مفهوم، انواع، شرایط قانونی، تشریفات و نحوه نگارش این لایحه پرداخته خواهد شد و چندین نمونه کاربردی نیز برای بهره برداری شما ارائه می گردد.

شناخت مفهوم اتیان سوگند در نظام حقوقی ایران

اتیان سوگند یا قسم خوردن در دادگاه، یکی از ادله اثبات دعوا است که در قوانین و مقررات حقوقی ایران، جایگاه ویژه ای دارد. این ابزار قانونی، در مواقعی که دسترسی به سایر دلایل اثباتی مانند سند، شهادت یا اقرار دشوار یا ناممکن باشد، می تواند سرنوشت ساز عمل کند.

اتیان سوگند یعنی چه؟

واژه اتیان در زبان عربی به معنای انجام دادن و به جای آوردن است. بنابراین، اتیان سوگند یعنی انجام دادن و ادای قسم در محضر دادگاه. در اصطلاح حقوقی، اتیان سوگند به این معناست که یکی از طرفین دعوا یا شخص دیگری که دادگاه او را مکلف می سازد، با ادای کلمات خاص و به نام خداوند متعال، بر درستی ادعا یا انکار خود گواه می دهد. این عمل، یک تعهد اخلاقی، دینی و قانونی است که می تواند نتایج حقوقی مهمی در پی داشته باشد.

ریشه این مفهوم در فقه اسلامی و قاعده فقهی مشهور «البینة علی المدعی و الیمین علی من انکر» نهفته است. بر اساس این قاعده، بار اثبات ادعا بر عهده مدعی (خواهان) است و اگر نتواند دلیل بیاورد، مدعی علیه (خوانده) می تواند با سوگند خوردن، ادعای او را رد کند. این اصل فقهی، مبنای بسیاری از مواد قانونی مرتبط با سوگند در ایران شده است.

ریشه های فقهی و قانونی سوگند

همان طور که اشاره شد، قاعده «البینة علی المدعی و الیمین علی من انکر» ستون فقرات مفهوم سوگند در نظام حقوقی ایران است. این قاعده به روشنی بیان می کند که اگر خواهان برای اثبات ادعای خود دلایلی (مانند سند یا شاهد) در اختیار داشته باشد، باید آن ها را ارائه دهد؛ اما اگر دلیلی نداشت و خوانده منکر ادعا بود، نوبت به سوگند خوانده می رسد. این اصل از روایات پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) نشأت گرفته و در طول تاریخ فقه اسلامی، مورد پذیرش و استناد فقها بوده است.

در نظام حقوقی ایران، این ریشه های فقهی در قالب مواد قانونی متعددی از جمله قانون مدنی (به ویژه مواد ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۵) و قانون آیین دادرسی مدنی (به ویژه مواد ۲۷۰ تا ۲۸۳) به رسمیت شناخته شده اند. قانون گذار با تدوین این مواد، چارچوب قانونی مشخصی برای درخواست، صدور قرار، و ادای سوگند تعیین کرده است. این مواد نه تنها تعریف و انواع سوگند را مشخص می کنند، بلکه شرایط، تشریفات، و آثار حقوقی ناشی از سوگند و امتناع از آن را نیز تشریح می کنند.

قلمرو و موارد کاربرد اتیان سوگند

استفاده از اتیان سوگند در دادگاه، محدود به شرایط و دعاوی خاصی است. این ابزار عمدتاً در دعاوی حقوقی (مدنی) کاربرد دارد و در برخی از دعاوی کیفری، به ویژه آن هایی که به حدود شرعی، قصاص یا دیات مربوط می شوند، با مقررات خاصی (مانند قسامه) یا با محدودیت هایی مواجه است. به طور کلی، قلمرو کاربرد اتیان سوگند شامل موارد زیر است:

• دعاوی مالی: از جمله مطالبه وجه، قرض، اجاره بها، یا خسارات که طرفین سند کتبی یا شاهد کافی برای اثبات ندارند.
• دعاوی اثبات مالکیت یا تصرف: در صورتی که مدارک رسمی و قاطع وجود نداشته باشد.
• دعاوی مربوط به ایفای تعهدات شفاهی: وقتی که طرفین به توافقات شفاهی استناد می کنند و مدرک کتبی نیست.

مهم است بدانیم که بر اساس ماده ۲۷۲ قانون آیین دادرسی مدنی، سوگند در دعاوی که به حدود شرعی و قصاص مربوط می شود، به جز موارد خاصی که در قوانین جزایی تصریح شده، قابل اعمال نیست. همچنین در دعاوی مربوط به طلاق، نسب، و وقف که دارای ماهیت خاصی هستند، معمولاً سوگند به عنوان دلیل اصلی اثبات دعوا کاربرد ندارد یا با محدودیت های شدیدی همراه است. تشخیص موارد کاربرد و عدم کاربرد سوگند، نیازمند دانش حقوقی دقیق و بررسی جزئیات هر پرونده است.

انواع سوگند قضایی: تفکیک و تشریح

در نظام حقوقی ایران، سوگند قضایی به سه نوع اصلی تقسیم می شود که هر یک دارای شرایط، کاربردها و آثار حقوقی متفاوتی هستند. شناخت این تفاوت ها برای انتخاب صحیح نوع سوگند در لایحه درخواست اتیان سوگند، ضروری است.

الف) سوگند بتی (قاطع دعوا)

سوگند بتی یا قاطع دعوا، مهم ترین و رایج ترین نوع سوگند در دعاوی حقوقی است. این سوگند زمانی به کار می رود که خواهان برای اثبات ادعای خود هیچ دلیل یا بینه (شاهد) کافی در اختیار ندارد و خوانده نیز ادعای او را به طور کامل انکار می کند. در چنین شرایطی، خواهان می تواند از دادگاه درخواست کند که خوانده سوگند یاد کند. اگر خوانده سوگند یاد کند، دعوا به نفع او فیصله می یابد (ادعای خواهان رد می شود) و اگر از سوگند امتناع کند یا آن را به خواهان رد نماید و خواهان نیز سوگند یاد کند، حکم به نفع خواهان صادر خواهد شد. به همین دلیل به آن قاطع دعوا می گویند.

شرایط مهم سوگند بتی:

• فقدان هرگونه دلیل اثباتی از سوی خواهان.
• انکار صریح و قاطع ادعا توسط خوانده.
• درخواست صریح خواهان برای اتیان سوگند از سوی خوانده.

مثال: فرض کنید شخصی ادعا می کند که مبلغی را به دیگری قرض داده است، اما هیچ رسید کتبی یا شاهدی برای اثبات این ادعا ندارد. طرف مقابل نیز دریافت قرض را انکار می کند. در این حالت، خواهان می تواند از دادگاه بخواهد که خوانده سوگند یاد کند که پولی دریافت نکرده است. اگر خوانده سوگند یاد کند، پرونده به نفع او مختومه می شود.

ب) سوگند تکمیلی

سوگند تکمیلی زمانی به کار می رود که خواهان یا مدعی، دلایلی برای اثبات ادعای خود دارد، اما این دلایل به تنهایی کافی و قاطع برای صدور حکم نیستند و نیاز به تکمیل دارند. در این موارد، دادگاه می تواند به درخواست یکی از طرفین یا حتی به صلاحدید خود، از طرف دیگر بخواهد که برای تکمیل دلایل ناقص، سوگند یاد کند.

تفاوت اصلی سوگند تکمیلی با سوگند بتی در این است که در سوگند بتی، هیچ دلیلی وجود ندارد، اما در سوگند تکمیلی، ادله ناقصی موجود است که نیاز به تقویت دارند. سوگند تکمیلی نیز می تواند به نفع کسی که سوگند یاد می کند یا به نفع طرف مقابل (در صورت نکول) منجر به صدور حکم شود.

مثال: در دعوایی که یک شاهد به نفع خواهان شهادت داده است، اما دادگاه برای صدور حکم، شهادت دو شاهد را لازم می داند. در صورتی که شاهد دیگری در دسترس نباشد، دادگاه می تواند برای تکمیل بینه، خواهان را مکلف به ادای سوگند تکمیلی کند تا ادعای خود را اثبات نماید.

ج) سوگند استظهاری

سوگند استظهاری نوعی سوگند است که عمدتاً در دعاوی علیه متوفی (شخص فوت شده) و قائم مقام او (مانند وراث) کاربرد دارد. این سوگند زمانی مطرح می شود که خواهان ادعایی علیه یک شخص متوفی مطرح می کند، اما برای اثبات آن هیچ دلیلی در اختیار ندارد. در این شرایط، ورثه متوفی منکر ادعا می شوند، اما به دلیل عدم آگاهی از جزئیات، سوگند منکران (وراث) قاطع دعوا نیست.

در سوگند استظهاری، خواهان (مدعی) خود سوگند یاد می کند که ادعایش علیه متوفی درست است و متوفی این حق را مدیون او بوده است. هدف از این سوگند، تقویت و استواری ادعای خواهان است که به دلیل فوت طرف مقابل، امکان اثبات آن به روش های دیگر وجود ندارد. این سوگند از نظر ماهیت به سوگند بتی شباهت دارد، اما مورد کاربرد آن خاص است و مدعی خود سوگند یاد می کند.

سوگند بتی زمانی به کار می رود که هیچ دلیلی وجود ندارد، سوگند تکمیلی برای تکمیل دلایل ناقص است و سوگند استظهاری عمدتاً در دعاوی علیه متوفی توسط خواهان ادا می شود.

شرایط قانونی و شرعی درخواست و ادای سوگند در دادگاه

اتیان سوگند، ابزاری قدرتمند اما تابع مقررات دقیق قانونی و شرعی است. برای اینکه سوگند در دادگاه معتبر شناخته شود و آثار حقوقی مترتب بر آن حاصل گردد، باید مجموعه ای از شرایط عمومی، تشریفات خاص و محدودیت های قانونی رعایت شود.

الف) شرایط عمومی درخواست اتیان سوگند

قبل از هر چیز، برای درخواست اتیان سوگند، باید شرایط عمومی مشخصی فراهم باشد:

1. فقدان ادله اثباتی کافی: مهم ترین شرط، نبود یا عدم کفایت دلایلی همچون سند، شهادت، اقرار یا امارات قضایی برای اثبات ادعاست. این یعنی سوگند آخرین راهکار است. ماده ۲۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی به صراحت بیان می دارد: «در مواردی که دعوا به شهادت شهود قابل اثبات است مدعی می تواند حکم به دعوی خود را که مورد انکار مدعی علیه است منوط به قسم او نماید.»
2. لزوم انتساب موضوع سوگند به شخص سوگندخورنده: موضوعی که بر سر آن سوگند یاد می شود، باید مستقیماً به شخص سوگندخورنده منتسب باشد و او از ماهیت آن آگاه باشد.
3. اهلیت سوگندخورنده: شخصی که سوگند یاد می کند باید دارای اهلیت قانونی باشد؛ یعنی بالغ، عاقل و مختار بوده و تحت اکراه یا اجبار نباشد.
4. عدم شمول موضوع سوگند به حدود شرعی و برخی جرائم خاص: بر اساس ماده ۲۷۲ قانون آیین دادرسی مدنی، سوگند در دعاوی که به حدود شرعی و قصاص مربوط می شود، جز در موارد خاصی که در قوانین جزایی تصریح شده، قابل اعمال نیست. همچنین در برخی دعاوی کیفری دیگر یا مواردی که مربوط به حقوق عمومی است، سوگند جایگاهی ندارد.
5. انکار ادعا توسط طرف مقابل: اگر طرف مقابل ادعای خواهان را قبول داشته باشد، نیازی به سوگند نیست. سوگند زمانی مطرح می شود که ادعا مورد انکار واقع شود.

ب) تشریفات و نحوه ادای سوگند

پس از احراز شرایط عمومی، فرآیند ادای سوگند نیازمند رعایت تشریفات خاصی است:

قرار اتیان سوگند

دادگاه ابتدا با بررسی پرونده و احراز شرایط، «قرار اتیان سوگند» را صادر می کند. این قرار یک دستور قضایی است که در آن، مشخصات دقیق سوگند (شخص سوگندخورنده، موضوع سوگند، زمان و مکان ادای سوگند) قید می شود. صدور قرار، به سوگند جنبه رسمی و قضایی می دهد و بدون آن، هیچ سوگندی معتبر نیست. این قرار قابل تجدیدنظرخواهی نیست زیرا یک قرار اعدادی یا مقدماتی است.

الفاظ و کیفیت سوگند

سوگند باید با الفاظ مخصوص و به نام خداوند متعال ادا شود. بر اساس ماده ۲۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی، الفاظی مانند «والله»، «بالله»، «تالله» یا نام خداوند متعال به سایر زبان ها مورد قبول است. این الفاظ باید به صورت صریح و بدون ابهام بیان شوند. نکته مهم این است که سوگند صرفاً با گفتن «قسم می خورم» کافی نیست، بلکه باید نام خداوند در آن ذکر شود. در هر حال، فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان در ادای سوگند به نام خداوند متعال نخواهد بود.

تغلیظ سوگند

دادگاه می تواند برای افزایش اهمیت و تأثیر معنوی سوگند، آن را «تغلیظ» کند. تغلیظ سوگند یعنی تشدید سوگند از نظر زمان (مثلاً در ایام خاص)، مکان (مثلاً در اماکن متبرکه)، و الفاظ (مثلاً سوگند به قرآن کریم). هدف از تغلیظ، افزایش حس مسئولیت و صداقت در سوگندخورنده است تا از سوگند دروغ جلوگیری شود. این امر به تشخیص دادگاه و بر اساس شرایط پرونده انجام می شود.

صورتجلسه و ثبت رسمی

پس از ادای سوگند، کلیه جزئیات آن باید به دقت در صورتجلسه دادگاه ثبت شود. ماده ۲۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی بر این امر تأکید دارد. صورتجلسه باید شامل نام سوگندخورنده، موضوع سوگند، تاریخ و ساعت، مکان ادای سوگند و متن دقیق الفاظ بیان شده باشد. ثبت رسمی، اعتبار حقوقی سوگند را تضمین می کند و از هرگونه انکار یا تغییر بعدی جلوگیری می نماید. این صورتجلسه به امضای قاضی و سوگندخورنده می رسد.

ج) محدودیت ها در خصوص صغیر، مجنون و قیم/ولی

ماده ۱۳۲۷ قانون مدنی، محدودیت های مهمی را در خصوص اتیان سوگند در دعاوی که علیه صغیر یا مجنون مطرح می شوند، تعیین کرده است. بر اساس این ماده: «در دعاوی بر صغیر و مجنون نمی توان قسم را بر ولی یا وصی یا قیم متوجه کرد؛ مگر نسبت به اعمال صادره از آن ها، آن هم مادامی که به ولایت یا وصایت یا قیمومت باقی هستند.»

این بدان معناست که اگر ادعایی علیه یک صغیر یا مجنون مطرح شود، ولی، وصی یا قیم او نمی توانند به جای صغیر یا مجنون سوگند یاد کنند. سوگند آنها فقط در مورد اعمال و اقداماتی پذیرفته می شود که خودشان در زمان ولایت یا قیمومت انجام داده اند و به طور مستقیم به آنها مربوط است، نه اعمال خود صغیر یا مجنون. این محدودیت، حقوق اشخاص فاقد اهلیت را در برابر دعاوی احتمالی حفظ می کند و از تحمیل سوگند بر کسی که از جزئیات موضوع بی خبر است، جلوگیری می نماید.

راهنمای گام به گام نگارش لایحه درخواست اتیان سوگند (از صفر تا صد)

نگارش یک لایحه درخواست اتیان سوگند نیازمند دقت، رعایت اصول حقوقی و بیان شفاف و مستدل مطالب است. یک لایحه خوب می تواند دادگاه را متقاعد کند که اتیان سوگند ضروری است و به تسریع روند دادرسی کمک کند. در این بخش، گام به گام نحوه نگارش یک لایحه مؤثر را بررسی می کنیم.

ساختار کلی لایحه

لایحه درخواست اتیان سوگند باید از یک ساختار رسمی و استاندارد پیروی کند. این ساختار نه تنها به خوانایی و سهولت درک توسط قاضی کمک می کند، بلکه نشان دهنده حرفه ای بودن تنظیم کننده آن است:

• رسمی و اداری: لحن لایحه باید کاملاً رسمی و محترمانه باشد و از هرگونه عبارات محاوره ای یا غیراداری پرهیز شود.
• تایپ شده: لایحه باید تایپ شده باشد. استفاده از دست خط، مگر در موارد استثنایی و اضطراری، توصیه نمی شود.
• فونت خوانا و استاندارد: از فونت های استاندارد فارسی مانند نازنین، زر، یا لوتوس با اندازه مناسب (مثلاً ۱۲ یا ۱۴) استفاده شود تا متن به راحتی قابل مطالعه باشد.
• پاراگراف بندی مناسب: متن باید به پاراگراف های کوتاه و منسجم تقسیم شود و از جملات طولانی و پیچیده پرهیز گردد.

اجزای ضروری لایحه

هر لایحه درخواست اتیان سوگند باید شامل بخش های زیر باشد:

1. عنوان لایحه: عنوانی واضح و گویا مانند «لایحه درخواست اتیان سوگند» یا «درخواست صدور قرار اتیان سوگند».
2. مخاطب لایحه: نام مقام قضایی که لایحه به او تقدیم می شود، مانند «ریاست محترم شعبه [شماره] دادگاه [نوع دادگاه] [شهر]».
3. مشخصات کامل طرفین: شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس دقیق، وکیل (در صورت وجود) برای خواهان و خوانده.
4. شماره و کلاسه پرونده: ذکر دقیق شماره پرونده و کلاسه آن برای ارجاع صحیح به پرونده مربوطه.
5. موضوع اصلی دعوا: خلاصه ای از خواسته اصلی دعوا یا دفاع مطرح شده.
6. شرح مبسوط دلایل درخواست اتیان سوگند: این بخش قلب لایحه است. باید به روشنی توضیح داده شود که چرا سایر دلایل اثباتی (سند، شهادت، اقرار) در دسترس نیستند یا کفایت نمی کنند، و چرا طرف مقابل ادعا را انکار کرده است. باید به طور مستدل بیان شود که سوگند تنها راه احقاق حق یا رد دعواست.
7. مستندات قانونی و حقوقی: استناد دقیق به مواد قانونی مرتبط مانند مواد ۲۷۰، ۲۷۱، ۲۷۹ قانون آیین دادرسی مدنی و مواد ۱۳۲۵ و ۱۳۲۷ قانون مدنی. همچنین می توان به اصول فقهی یا رویه های قضایی مرتبط اشاره کرد.
8. خواسته صریح و دقیق: تقاضای صریح و بدون ابهام از دادگاه برای صدور قرار اتیان سوگند، تعیین شخص سوگندخورنده (معمولاً خوانده) و موضوع دقیق سوگند.
9. درخواست پیامدهای حقوقی: در صورت امتناع از سوگند (نکول)، تقاضای صدور حکم بر اساس آن یا رد ادعا.
10. امضاء و تاریخ: امضای خواهان یا وکیل او به همراه تاریخ تقدیم لایحه.
11. پیوست ها: کپی مدارک هویتی، کپی مدارک موجود در پرونده (مانند دادخواست اولیه، اخطاریه ها، رسیدها) و نسخ اضافی لایحه به تعداد طرفین دعوا به اضافه یک نسخه برای دادگاه.

نکات کلیدی برای نگارش مؤثر

برای اینکه لایحه شما تأثیرگذار باشد، نکات زیر را رعایت کنید:

• شفافیت و وضوح: از عبارات و جملات پیچیده پرهیز کنید. منظور خود را به روشنی و بدون ابهام بیان کنید.
• اجمال و ایجاز: از زیاده گویی خودداری کنید. مطالب را مختصر و مفید بنویسید، اما هیچ نکته مهمی را از قلم نیندازید.
• لحن متقاعدکننده: لایحه باید با لحنی مستدل و منطقی نوشته شود که قاضی را به صحت درخواست شما متقاعد کند.
• پرهیز از اطاله کلام: از تکرار مکررات و بیان مطالب غیرضروری اجتناب کنید.
• دقت در جزئیات: تمام شماره ها، تاریخ ها، مشخصات و مواد قانونی را با دقت بررسی کنید تا اشتباهی رخ ندهد.

نحوه ثبت و پیگیری لایحه

پس از نگارش لایحه، باید آن را از طریق مجاری قانونی به دادگاه ارائه دهید:

1. دفاتر خدمات قضایی الکترونیک: رایج ترین و استانداردترین روش، ثبت لایحه از طریق دفاتر خدمات قضایی الکترونیک است. با مراجعه به این دفاتر و ارائه مدارک، لایحه شما به صورت رسمی ثبت و به پرونده الکترونیکی شما اضافه می شود.
2. سامانه ثنا: می توانید وضعیت پرونده و لوایح ثبت شده را از طریق سامانه ثنا پیگیری کنید. ابلاغیه های دادگاه نیز از همین طریق به شما اطلاع داده می شود.

نمونه لایحه درخواست اتیان سوگند برای سناریوهای مختلف

در این بخش، چند نمونه لایحه درخواست اتیان سوگند برای سناریوهای حقوقی رایج ارائه می شود تا به شما در نگارش لایحه خود کمک کند. این نمونه ها قابل ویرایش بوده و باید با توجه به جزئیات پرونده شما تنظیم گردند.

نمونه ۱: لایحه درخواست اتیان سوگند بتی (قاطع دعوا) در دعوای مطالبه وجه (مثلاً قرض، بدهی)

بسمه تعالی

ریاست محترم شعبه [شماره] دادگاه عمومی حقوقی [شهر/استان]

با سلام و احترام،

موضوع: لایحه درخواست صدور قرار اتیان سوگند قاطع دعوا

مشخصات خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
کد ملی: [شماره کد ملی خواهان]
آدرس: [آدرس دقیق خواهان]
شماره تماس: [شماره تماس خواهان]

مشخصات خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده]
نام پدر: [نام پدر خوانده]
کد ملی: [شماره کد ملی خوانده]
آدرس: [آدرس دقیق خوانده]
شماره تماس: [شماره تماس خوانده]

شماره پرونده و کلاسه: [شماره کلاسه پرونده]

شرح دعوا:
اینجانب خواهان پرونده به شماره کلاسه فوق، به خواسته مطالبه مبلغ [مبلغ مورد ادعا به ریال] ریال بابت [مثلاً قرض الحسنه/بدهی ناشی از معامله شفاهی/غیره]، علیه خوانده محترم دعوایی را در این شعبه مطرح نموده ام.
خوانده محترم در جلسات دادرسی و لوایح تقدیمی، ادعای اینجانب مبنی بر [مثلاً دریافت مبلغ مذکور به عنوان قرض/تعهد به پرداخت وجه بابت معامله] را به طور کامل انکار و رد نموده است.
متاسفانه، اینجانب برای اثبات ادعای خود، علی رغم جستجوهای فراوان، فاقد هرگونه سند کتبی یا شاهد عینی قاطع بوده و دلایل موجود (در صورت وجود، به اختصار بیان شود، مثلاً مکاتبات غیررسمی یا پیامک ها) به تنهایی برای اثور حکم کافی نمی باشد.

دلایل و مستندات قانونی درخواست سوگند:
با توجه به مراتب فوق و اینکه ادعای اینجانب فاقد دلایل اثباتی کافی است و خوانده محترم نیز منکر آن می باشد، مستنداً به مواد ۲۷۰، ۲۷۱ و ۲۷۹ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، اتیان سوگند بتی تنها راه روشن شدن حقیقت و فیصله یافتن دعوا است.
ماده ۲۷۰ ق.آ.د.م: «در مواردی که صدور حکم دادگاه، منوط به سوگند شرعی می باشد، دادگاه به درخواست متقاضی، قرار اتیان سوگند صادر کرده و در آن، موضوع سوگند و شخصی را که باید سوگند یاد کند، تعیین می نماید.»
ماده ۲۷۱ ق.آ.د.م: «در مواردی که دعوا به شهادت شهود قابل اثبات است مدعی می تواند حکم به دعوی خود را که مورد انکار مدعی علیه است منوط به قسم او نماید.»

خواسته:
لذا، با عنایت به مراتب معروضه، از محضر محترم دادگاه تقاضا دارم:
۱.  دستور فرمایید، قرار اتیان سوگند بتی در خصوص عدم دریافت مبلغ [مبلغ مورد ادعا] ریال از اینجانب توسط خوانده محترم صادر گردد.
۲.  خوانده محترم جهت ادای سوگند در این خصوص به دادگاه دعوت شود.
۳.  در صورت امتناع خوانده از اتیان سوگند (نکول) و رد آن به اینجانب، اجازه سوگند به اینجانب جهت اثبات ادعا صادر و سپس حکم بر اساس آن صادر گردد.

با تجدید احترام،

[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل خواهان]
[امضاء]
[تاریخ]

پیوست ها:
۱. کپی مصدق [مدارک موجود، مثلاً مکاتبات غیررسمی یا فیش واریز جزئی در صورت وجود]
۲. کپی مدارک شناسایی خواهان
۳. [تعداد نسخه های اضافی] نسخه لایحه

نمونه ۲: لایحه درخواست اتیان سوگند تکمیلی در دعوای اثبات یک ادعای خاص (مثلاً تحویل مال، ایفای تعهد شفاهی)

بسمه تعالی

ریاست محترم شعبه [شماره] دادگاه عمومی حقوقی [شهر/استان]

با سلام و احترام،

موضوع: لایحه درخواست صدور قرار اتیان سوگند تکمیلی

مشخصات خواهان:
[نام کامل خواهان و اطلاعات تماس و آدرس]

مشخصات خوانده:
[نام کامل خوانده و اطلاعات تماس و آدرس]

شماره پرونده و کلاسه: [شماره کلاسه پرونده]

شرح دعوا:
پیرو دعوای مطروحه از سوی اینجانب با خواسته [شرح دقیق خواسته، مثلاً اثبات تحویل یک دستگاه خودرو پراید در تاریخ... و مطالبه وجه آن]، خوانده محترم در مقام دفاع، ادعای اینجانب مبنی بر [مثلاً تحویل خودرو و دریافت مبلغ] را منکر شده است.
اینجانب برای اثبات تحویل و ایفای تعهد خود، مدارکی از قبیل [مثلاً فیش واریز جزئی/شهادت یک نفر/تصویر غیررسمی تحویل] را به دادگاه محترم ارائه نموده ام. با این حال، به دلیل [مثلاً فقدان شاهد دوم/عدم اعتبار کافی مدارک موجود]، ادله موجود به تنهایی برای قاضی محترم جهت صدور حکم قاطعیت لازم را ندارد و نیاز به تکمیل دارد.

دلایل و مستندات قانونی درخواست سوگند:
با توجه به اینکه دلایل ارائه شده برای اثبات [موضوع ادعا، مثلاً تحویل خودرو] کامل نبوده و نیاز به تکمیل دارد، و با استناد به اصول فقهی و رویه قضایی در خصوص سوگند تکمیلی و همچنین مواد ۱۳۲۵ قانون مدنی و ۲۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی، درخواست صدور قرار اتیان سوگند تکمیلی از سوی [خواهان/خوانده] را دارم.

خواسته:
لذا، با عنایت به مراتب معروضه و نقص دلایل، از محضر محترم دادگاه تقاضا دارم:
۱.  قرار اتیان سوگند تکمیلی در خصوص صحت ادعای [مثلاً تحویل خودرو پراید به خوانده در تاریخ...] از سوی اینجانب/خوانده محترم صادر گردد.
۲.  در صورت امتناع از ادای سوگند و رد آن به طرف مقابل، مطابق قوانین و مقررات حکم مقتضی صادر فرمایید.

با تجدید احترام،

[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل خواهان]
[امضاء]
[تاریخ]

پیوست ها:
۱. کپی مصدق [مدارک ناقص موجود، مثلاً فیش واریز، گواهی شاهد]
۲. کپی مدارک شناسایی
۳. [تعداد نسخه های اضافی] نسخه لایحه

نمونه ۳: لایحه دفاعیه و درخواست اتیان سوگند از خواهان (از سوی خوانده در مقام دفاع)

بسمه تعالی

ریاست محترم شعبه [شماره] دادگاه عمومی حقوقی [شهر/استان]

با سلام و احترام،

موضوع: لایحه دفاعیه و درخواست صدور قرار اتیان سوگند از خواهان

مشخصات خوانده:
[نام کامل خوانده و اطلاعات تماس و آدرس]

مشخصات خواهان:
[نام کامل خواهان و اطلاعات تماس و آدرس]

شماره پرونده و کلاسه: [شماره کلاسه پرونده]

شرح دعوا:
پیرو دادخواست تقدیمی از سوی خواهان محترم با خواسته [شرح دقیق خواسته خواهان، مثلاً مطالبه مبلغ... ریال بابت طلب]، اینجانب خوانده پرونده، منکر ادعای خواهان می باشم.
خواهان محترم برای اثبات ادعای خود [مثلاً ادعای دریافت مبلغ قرض] هیچ سند یا دلیل محکمه پسندی ارائه نکرده است. [در صورت وجود مدارک ضعیف از سوی خواهان، به آن اشاره و عدم کفایت آن را ذکر کنید.]
اینجانب به هیچ وجه [مثلاً مبلغ مذکور را از خواهان دریافت نکرده ام/تعهد مذکور را در قبال خواهان نداشته ام] و ادعای ایشان را کاملاً مردود می دانم.

دلایل و مستندات قانونی درخواست سوگند:
با عنایت به اینکه خواهان محترم فاقد دلایل کافی برای اثبات ادعای خود است و اینجانب نیز صراحتاً منکر این ادعا می باشم، مستنداً به قاعده فقهی «البینة علی المدعی و الیمین علی من انکر» و مواد ۲۷۰، ۲۷۱ و ۲۷۹ قانون آیین دادرسی مدنی، تنها راه احراز حقیقت و فیصله یافتن دعوا، اتیان سوگند از سوی خواهان است.

خواسته:
لذا، از محضر محترم دادگاه تقاضا دارم:
۱.  قرار اتیان سوگند بتی (قاطع دعوا) در خصوص صحت ادعای خواهان مبنی بر [شرح ادعای خواهان، مثلاً پرداخت مبلغ... ریال به اینجانب به عنوان طلب] صادر گردد.
۲.  خواهان محترم جهت ادای سوگند در این خصوص به دادگاه دعوت شود.
۳.  در صورت امتناع خواهان از اتیان سوگند (نکول) یا عدم اثبات ادعا، حکم بر بی حقی خواهان و رد دعوای ایشان صادر گردد.

با تجدید احترام،

[نام و نام خانوادگی خوانده یا وکیل خوانده]
[امضاء]
[تاریخ]

پیوست ها:
۱. کپی مدارک شناسایی خوانده
۲. [تعداد نسخه های اضافی] نسخه لایحه

نمونه ۴: درخواست اتیان سوگند در دعاوی خانوادگی (مثلاً اثبات پرداخت نفقه، استرداد جهیزیه در شرایط خاص)

بسمه تعالی

ریاست محترم شعبه [شماره] دادگاه عمومی حقوقی (خانواده) [شهر/استان]

با سلام و احترام،

موضوع: لایحه درخواست صدور قرار اتیان سوگند

مشخصات خواهان/خوانده (بسته به شرایط):
[نام کامل و اطلاعات تماس و آدرس طرف درخواست کننده سوگند]

مشخصات طرف مقابل (خوانده/خواهان):
[نام کامل و اطلاعات تماس و آدرس طرف مقابل]

شماره پرونده و کلاسه: [شماره کلاسه پرونده]

شرح دعوا:
پیرو پرونده کلاسه فوق به خواسته [مثلاً مطالبه نفقه گذشته / استرداد جهیزیه] که میان اینجانب و طرف مقابل در جریان است.
خواهان/خوانده محترم [نام طرف مقابل] در این پرونده مدعی [شرح ادعای طرف مقابل، مثلاً عدم پرداخت نفقه برای مدت... ماه / عدم استرداد برخی اقلام جهیزیه] بوده و اینجانب [نام درخواست کننده سوگند] منکر این ادعا هستم.
علیرغم تلاش ها برای اثبات [مثلاً پرداخت نفقه / استرداد جهیزیه]، متاسفانه به دلیل [مثلاً پرداخت نقدی نفقه بدون رسید / عدم تهیه لیست تفصیلی جهیزیه در زمان تحویل]، دلایل کتبی یا شاهد عینی کافی در اختیار نمی باشد.

دلایل و مستندات قانونی درخواست سوگند:
نظر به اینکه برای اثبات [موضوع ادعا، مثلاً پرداخت کامل نفقه / استرداد تمام جهیزیه] دلایل کافی در دسترس نیست و طرف مقابل نیز منکر آن می باشد، و با استناد به مواد ۲۷۰، ۲۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی و ۱۳۲۵ قانون مدنی، درخواست صدور قرار اتیان سوگند را از محضر محترم دادگاه دارم.

خواسته:
لذا، از محضر محترم دادگاه تقاضا دارم:
۱.  قرار اتیان سوگند در خصوص صحت ادعای [مثلاً عدم پرداخت نفقه از سوی اینجانب / عدم استرداد اقلام جهیزیه از سوی اینجانب] از سوی [نام طرف مقابل] صادر گردد.
۲.  [نام طرف مقابل] جهت ادای سوگند در این خصوص به دادگاه دعوت شود.
۳.  در صورت امتناع از سوگند یا رد آن به اینجانب، حکم مقتضی بر اساس آن صادر گردد.

با تجدید احترام،

[نام و نام خانوادگی درخواست کننده سوگند یا وکیل ایشان]
[امضاء]
[تاریخ]

پیوست ها:
۱. کپی مدارک شناسایی
۲. [تعداد نسخه های اضافی] نسخه لایحه

آثار و پیامدهای اتیان سوگند و امتناع از آن

اتیان سوگند یا امتناع از آن، پیامدهای حقوقی مهمی دارد که می تواند به طور مستقیم بر سرنوشت دعوا تأثیر بگذارد. این پیامدها، نشان دهنده اهمیت و جایگاه ویژه سوگند در نظام قضایی هستند.

صدور حکم بر اساس سوگند

زمانی که یکی از طرفین دعوا بر اساس قرار اتیان سوگند دادگاه، سوگند یاد می کند و شرایط قانونی و شرعی ادای سوگند نیز رعایت شده باشد، دادگاه مکلف است بر اساس همان سوگند، اقدام به صدور حکم نماید. این حکم، به دعوا فیصله می بخشد و آن را از حالت بلاتکلیفی خارج می کند. سوگند، به عنوان یک دلیل قاطع، می تواند ادعای خواهان را اثبات یا رد کند و دادگاه نمی تواند پس از سوگند صحیح، به دلایل دیگری رجوع کرده یا دوباره به بررسی موضوع بپردازد. حکم صادره بر مبنای سوگند، قابل اعتراض و تجدیدنظرخواهی است.

امتناع از سوگند (نکول)

امتناع از سوگند که در اصطلاح حقوقی به آن «نکول» گفته می شود، یکی از پیامدهای مهم در فرآیند اتیان سوگند است. اگر شخصی که مکلف به ادای سوگند شده است، از سوگند امتناع کند، سه حالت ممکن است رخ دهد:

1. رد سوگند به طرف مقابل: در بسیاری از موارد، اگر سوگندخوانده (کسی که باید سوگند یاد کند) از ادای سوگند نکول کند، دادگاه می تواند سوگند را به طرف مقابل (مدعی یا متقاضی سوگند) رد کند. در این صورت، اگر مدعی خود سوگند یاد کند، حکم به نفع او صادر می شود.
2. صدور حکم به نفع متقاضی: بر اساس ماده ۲۷۹ قانون آیین دادرسی مدنی: «هرگاه کسی که سوگند متوجه او شده نکول نماید یا بدون عذر موجه حاضر نشود حاکم سه بار او را به ادای سوگند دعوت می کند، چنانچه حاضر نشود یا نکول کند دعوا با سوگند مدعی اثبات می شود و حکم بر طبق آن صادر خواهد شد.» این یعنی در صورت نکول سوگندخوانده، مدعی می تواند خود سوگند یاد کرده و ادعایش را اثبات نماید.
3. عدم امکان صدور حکم: در برخی موارد خاص، اگر سوگند از سوی هیچ یک از طرفین ادا نشود و دادگاه نیز راه دیگری برای اثبات دعوا نداشته باشد، ممکن است دعوا بی دلیل تلقی شده و رد شود.

جرم سوگند دروغ

سوگند در دادگاه، عملی مقدس و با مسئولیت شرعی و قانونی بالاست. از همین رو، قانون گذار برای سوگند دروغ، مجازات هایی را در نظر گرفته است تا از تضییع حقوق افراد و بر هم خوردن عدالت جلوگیری کند. بر اساس ماده ۶۴۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات): «هر کس در دعوای حقوقی یا جزایی که قسم متوجه او شده است، سوگند دروغ یاد کند، به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.»

جرم سوگند دروغ، از جرائم عمدی است و برای اثبات آن، باید قصد دروغگویی احراز شود. کسی که سوگند دروغ یاد می کند، علاوه بر مجازات کیفری، مسئول جبران خسارات وارده به طرف مقابل نیز خواهد بود. این مجازات نشان دهنده جدیت قانون در برخورد با هرگونه تلاش برای فریب دادگاه و نقض عدالت است.

سوگند صحیح، منجر به صدور حکم قاطع می شود؛ نکول از سوگند می تواند به رد سوگند به طرف مقابل یا صدور حکم به نفع متقاضی بینجامد؛ و سوگند دروغ، عواقب کیفری و مدنی سنگینی در پی دارد.

کلام پایانی: اهمیت مشاوره حقوقی تخصصی

همان طور که در این راهنمای جامع به تفصیل بررسی شد، اتیان سوگند به عنوان یکی از مهم ترین دلایل اثبات دعوا در نظام حقوقی ایران، نقشی حیاتی در روند دادرسی ایفا می کند. این ابزار قانونی، به ویژه در شرایطی که ادله اثباتی دیگر کافی نباشند، می تواند مسیر یک پرونده را به کلی دگرگون کرده و به احقاق حق منجر شود. اما استفاده صحیح و مؤثر از آن، مستلزم شناخت دقیق مفاهیم، انواع سوگند، شرایط قانونی و شرعی، و رعایت تشریفات مربوط به نگارش لایحه درخواست اتیان سوگند است.

دقت در تنظیم لایحه، استناد صحیح به مواد قانونی مانند قانون آیین دادرسی مدنی و قانون مدنی، و بیان مستدل دلایل درخواست، از جمله عواملی هستند که شانس موفقیت شما را در پرونده های قضایی افزایش می دهند. هرگونه بی دقتی در نگارش لایحه یا عدم رعایت شرایط قانونی، ممکن است به رد درخواست سوگند، اطاله دادرسی یا حتی تضییع حقوق شما منجر شود. پیامدهای سوگند و امتناع از آن، و همچنین مجازات سوگند دروغ، اهمیت مضاعف این موضوع را برجسته می سازد.

با توجه به پیچیدگی های مسائل حقوقی و نیاز به دانش تخصصی در هر مرحله از دادرسی، توصیه اکید می شود که پیش از هر اقدامی، به ویژه در موضوعاتی مانند اتیان سوگند، از مشاوره حقوقی تخصصی وکلای مجرب و کارشناسان حقوقی بهره مند شوید. یک مشاور حقوقی باتجربه می تواند شما را در تنظیم دقیق لایحه، انتخاب نوع صحیح سوگند، و پیگیری مؤثر پرونده راهنمایی کند تا با اطمینان خاطر بیشتری در مسیر احقاق حق گام بردارید و از بروز هرگونه اشتباه احتمالی پیشگیری نمایید.