نحوه ارجاع به مقاله

ارجاع منابع در متون علمی پژوهش‌ها و مقالات دانشگاهی برای رعایت حقوق مؤلفان جلوگیری از سرقت ادبی و امکان دسترسی خوانندگان به منابع اصلی اطلاعات امری ضروری است. این فرآیند با استفاده از شیوه‌های استاندارد استناددهی صورت می‌گیرد که هرکدام قوانین و ساختارهای خاص خود را دارند.

در نگارش متون علمی پژوهشگران و دانشجویان موظف‌اند منابعی را که در نگارش اثر خود از آن‌ها بهره برده‌اند به‌طور دقیق و بر اساس یک شیوه استناددهی مشخص در متن و انتهای کار (فهرست منابع) ذکر کنند. این منابع می‌توانند شامل مقاله کتاب پایان‌نامه گزارش منابع اینترنتی و سایر آثار علمی باشند. انتخاب شیوه ارجاع بستگی به رشته تحصیلی نوع سند (مانند مقاله علمی پژوهشی یا پایان‌نامه) و الزامات نشریه یا دانشگاه دارد. آشنایی با انواع روش‌های ارجاع‌دهی و نحوه صحیح به‌کارگیری آن‌ها برای اعتبار بخشیدن به پژوهش و تسهیل دسترسی خوانندگان به مراجع حیاتی است.

شیوه استناد دهی Citation Style چیست

شیوه استناددهی یا Citation Style مجموعه‌ای از قوانین و دستورالعمل‌های استاندارد است که نحوه ارجاع به منابع مورد استفاده در یک متن علمی پژوهشی یا دانشگاهی را مشخص می‌کند. هدف اصلی از به‌کارگیری این شیوه‌ها ایجاد یکنواختی در نمایش اطلاعات کتاب‌شناختی منابع تسهیل دسترسی خوانندگان به مراجع اصلی و جلوگیری از هرگونه برداشت نادرست یا سرقت ادبی است. هر شیوه استناددهی قالب مشخصی برای نمایش اطلاعات نویسنده تاریخ انتشار عنوان اثر نام نشریه یا ناشر و سایر جزئیات مرتبط با منبع ارائه می‌دهد. این قالب‌ها هم برای ارجاعات درون متنی (اشاره کوتاه به منبع در حین استفاده از آن در متن) و هم برای فهرست کامل منابع در انتهای اثر (ارجاعات برون متنی) تعریف شده‌اند. استفاده دقیق از این شیوه‌ها اعتبار علمی پژوهش را افزایش داده و نشان‌دهنده دقت و دانش نویسنده در رعایت اصول اخلاقی پژوهش است. راهنماهای رسمی برای بسیاری از این سبک‌ها توسط انجمن‌های علمی یا دانشگاهی منتشر می‌شوند که جزئیات کامل نحوه استناد به انواع منابع را شرح می‌دهند.

انواع شیوه های ارجاع دهی و رفرنس نویسی

در دنیای پژوهش و نگارش علمی تنوع قابل توجهی در شیوه های ارجاع دهی و رفرنس نویسی وجود دارد. هرچند اصول کلی مانند لزوم ذکر منبع برای جلوگیری از سرقت علمی و امکان ردیابی اطلاعات مشترک است اما جزئیات قالب‌بندی و اطلاعات مورد نیاز در هر سبک متفاوت است. این تفاوت‌ها معمولاً ناشی از نیازهای خاص هر رشته علمی یا نهاد منتشرکننده دستورالعمل است. برخی سبک‌ها در علوم اجتماعی رایج‌ترند در حالی که برخی دیگر در علوم پزشکی علوم پایه یا علوم انسانی کاربرد بیشتری دارند. آشنایی با پرکاربردترین این سبک‌ها برای هر پژوهشگری ضروری است چرا که انتخاب سبک مناسب معمولاً توسط مجله دانشگاه یا استاد راهنما تعیین می‌شود. در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین و پرکاربردترین این شیوه‌ها می‌پردازیم که هر یک دارای قواعد منحصربه‌فردی برای نمایش اطلاعات منابع هستند.

تفاوت روش های ارجاع دهی و رفرنس نویسی

تفاوت اصلی میان روش‌های گوناگون ارجاع دهی و رفرنس نویسی در سه جنبه کلیدی شامل محل قرارگیری ارجاع در متن نوع اطلاعاتی که در ارجاع درون متنی آورده می‌شود و نحوه قالب‌بندی اطلاعات کامل منبع در فهرست پایانی است. برخی سبک‌ها از سیستم «نویسنده-تاریخ» استفاده می‌کنند که در آن نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار در داخل متن ذکر می‌شود (مانند APA و هاروارد). در مقابل سبک‌های «عددی» تنها یک شماره را در متن قرار می‌دهند که به ترتیب ظاهر شدن منابع در متن یا به ترتیب الفبا در فهرست منابع شماره‌گذاری شده است (مانند ونکوور و IEEE). دسته دیگر سبک‌های «پاورقی/ته‌نویس» هستند که اطلاعات منبع در پایین همان صفحه یا در انتهای فصل/متن آورده می‌شود (مانند شیکاگو A و OSCOLA). همچنین جزئیات نحوه نگارش نام نویسندگان (کامل یا مخفف) عنوان اثر (ایتالیک یا داخل گیومه) اطلاعات نشر (شهر ناشر) شماره جلد شماره مجله شماره صفحات و نشانگرهای خاص مانند DOI در هر سبک متفاوت است. این تفاوت‌ها باعث می‌شود که هر سبک برای نوع خاصی از نگارش یا رشته علمی مناسب‌تر باشد و انتخاب صحیح آن برای رعایت استانداردهای نشر الزامی است.

روش ارجاع دهی به سبک APA

سبک APA (American Psychological Association) یکی از پرکاربردترین شیوه‌های استناددهی به‌ویژه در علوم اجتماعی روان‌شناسی آموزش و کسب‌وکار است. این سبک از سیستم «نویسنده-تاریخ» پیروی می‌کند و ارجاع درون متنی شامل نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار است. در صورت نقل قول مستقیم شماره صفحه نیز اضافه می‌شود. فهرست منابع در انتهای اثر به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی نویسندگان مرتب می‌شود و اطلاعات کامل هر منبع بر اساس قواعد دقیق APA قالب‌بندی می‌گردد. سادگی و وضوح این سبک باعث شده است که در بسیاری از رشته‌ها و نشریات علمی مورد پذیرش قرار گیرد. دقت در رعایت جزئیات نقطه‌گذاری حروف بزرگ و کوچک و ایتالیک کردن در هر دو بخش درون متنی و فهرست منابع برای انطباق کامل با این سبک ضروری است.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک APA:

ارجاع درون متنی: (احمدی و کریمی ۲۰۲۳)

ارجاع درون متنی (نقل قول مستقیم): (احمدی و کریمی ۲۰۲۳ صص. ۵۰-۵۱)

ارجاع در فهرست منابع: احمدی ع. و کریمی س. (۲۰۲۳). بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان. مجله علوم محیطی ۱۰(۲) ۴۵-۶۰. https://doi.org/10.1234/jema.2023.10.2.45

روش ارجاع دهی به سبک هاروارد Harvard

سبک هاروارد (Harvard) نیز یک شیوه استناددهی بر پایه سیستم «نویسنده-تاریخ» است که شباهت‌های زیادی به سبک APA دارد. این سبک به‌طور گسترده در اقتصاد و علوم اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد هرچند برخلاف APA فاقد یک راهنمای رسمی واحد و جامع است و ممکن است نسخه‌های متفاوتی از آن توسط دانشگاه‌ها یا ناشران مختلف ارائه شود. در ارجاع درون متنی به سبک هاروارد نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار ذکر می‌شود و در صورت لزوم شماره صفحه نیز اضافه می‌گردد. فهرست منابع در پایان متن به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی نویسندگان مرتب می‌شود و اطلاعات کامل هر منبع ارائه می‌گردد. تفاوت‌های جزئی در نقطه‌گذاری استفاده از پرانتز و ترتیب اطلاعات بین نسخه‌های مختلف سبک هاروارد وجود دارد که نیازمند دقت به راهنمای خاص مورد استفاده است.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک هاروارد:

ارجاع درون متنی: (احمدی و کریمی ۲۰۲۳)

ارجاع درون متنی (نقل قول مستقیم): (احمدی و کریمی ۲۰۲۳ ص ۵۰)

ارجاع در فهرست منابع: احمدی ع و کریمی س ۲۰۲۳ ‘بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان’ مجله علوم محیطی ش. ۲ ج. ۱۰ صص. ۴۵-۶۰.

روش ارجاع دهی به سبک ونکور Vancouver

سبک ونکوور (Vancouver) یک شیوه استناددهی عددی است که عمدتاً در علوم پزشکی و بهداشتی کاربرد دارد و توسط کمیته بین‌المللی ویراستاران مجلات پزشکی (ICMJE) توسعه یافته است. در این سبک منابع به ترتیب ظاهر شدن در متن شماره‌گذاری می‌شوند و هر بار که به منبعی ارجاع داده می‌شود شماره مربوط به آن در داخل پرانتز یا کروشه در متن قرار می‌گیرد. فهرست منابع در انتهای اثر بر اساس این شماره‌ها (به ترتیب ظهور) مرتب می‌شود و اطلاعات کامل هر منبع بر اساس قالب ونکوور ارائه می‌گردد. این سبک به دلیل فشردگی و عدم تکرار نام نویسنده و سال در متن برای مقالات علمی در حوزه پزشکی که سرعت خوانش اهمیت دارد بسیار مناسب است. دقت در قالب‌بندی اطلاعات در فهرست منابع به‌ویژه برای مقالات مجله شامل نام نویسندگان (اغلب با نام کوچک مخفف) عنوان مقاله نام مجله (اغلب با اختصار استاندارد) سال جلد شماره و صفحات حیاتی است.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک ونکوور:

ارجاع درون متنی: … مطالعات نشان داده‌اند (۱).

ارجاع درون متنی (ارجاع مکرر به همان منبع): … همان‌طور که پیشتر ذکر شد (۱).

ارجاع در فهرست منابع: ۱. احمدی ع کریمی س. بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان. مجله علوم محیطی. ۲۰۲۳;۱۰(۲):۴۵-۶۰.

روش ارجاع دهی به سبک شیکاگو Chicago

سبک شیکاگو (Chicago) یکی از جامع‌ترین و انعطاف‌پذیرترین شیوه‌های استناددهی است که به‌طور گسترده در علوم انسانی تاریخ هنر و علوم اجتماعی استفاده می‌شود. این سبک در دو قالب اصلی ارائه می‌شود: قالب «نویسنده-تاریخ» (Author-Date) که شبیه به APA و هاروارد است و بیشتر در علوم اجتماعی کاربرد دارد و قالب «پاورقی/ته‌نویس» (Notes and Bibliography) که بیشتر در علوم انسانی رایج است. در قالب پاورقی/ته‌نویس ارجاعات در متن با شماره‌های بالانویس مشخص شده و اطلاعات کامل منبع در پاورقی یا انتهای متن ارائه می‌شود؛ همچنین یک فهرست کتاب‌شناسی کامل در پایان اثر آورده می‌شود. قالب نویسنده-تاریخ شامل ارجاع کوتاه در متن (نام نویسنده و سال) و فهرست منابع کامل در انتهاست. انتخاب بین این دو قالب به نوع پژوهش و الزامات نشریه یا دانشگاه بستگی دارد.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک شیکاگو (قالب نویسنده-تاریخ):

ارجاع درون متنی: (احمدی و کریمی ۲۰۲۳)

ارجاع در فهرست منابع: احمدی علی و سارا کریمی. ۲۰۲۳. «بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان». مجله علوم محیطی ۱۰ (۲): ۴۵-۶۰. doi:10.1234/jema.2023.10.2.45.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک شیکاگو (قالب پاورقی/ته‌نویس):

ارجاع درون متنی: … همانطور که در پژوهش اخیر نشان داده شده است.^۱

ارجاع در پاورقی/ته‌نویس: ۱. علی احمدی و سارا کریمی «بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان» مجله علوم محیطی ۱۰ ش. ۲ (۲۰۲۳): ۴۷ doi:10.1234/jema.2023.10.2.45.

ارجاع در فهرست کتاب‌شناسی: احمدی علی و سارا کریمی. ۲۰۲۳. «بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان». مجله علوم محیطی ۱۰ (۲): ۴۵-۶۰. doi:10.1234/jema.2023.10.2.45.

ارجاع دهی به سبک OSCOLA

سبک OSCOLA (Oxford Standard for Citation of Legal Authorities) یک شیوه استناددهی اختصاصی است که در متون حقوقی به زبان انگلیسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و توسط دانشگاه آکسفورد توسعه یافته است. این سبک عمدتاً بر پایه سیستم پاورقی استوار است؛ به این معنی که ارجاعات در متن با شماره‌های بالانویس مشخص شده و جزئیات کامل منبع در پاورقی همان صفحه آورده می‌شود. در سبک OSCOLA تأکید زیادی بر دقت در نمایش جزئیات قانونی مانند نام پرونده‌ها قوانین و متون حقوقی وجود دارد. هرچند این سبک بیشتر برای منابع حقوقی طراحی شده اما اصول کلی آن برای ارجاع به منابع ثانویه مانند مقالات علمی نیز قابل انطباق است. در پایان متن معمولاً یک فهرست منابع (Bibliography) نیز آورده می‌شود که منابع اصلی و ثانویه را شامل می‌شود.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک OSCOLA:

ارجاع درون متنی: … همانطور که در پژوهش اخیر مطرح شده است.^۱

ارجاع در پاورقی: ۱ علی احمدی و سارا کریمی ‘بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان’ (۲۰۲۳) ۱۰(۲) مجله علوم محیطی ۴۵.

ارجاع در فهرست منابع (Bibliography): احمدی ع و کریمی س ‘بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان’ (۲۰۲۳) ۱۰(۲) مجله علوم محیطی ۴۵-۶۰

ارجاع دهی به سبک MLA

سبک MLA (Modern Language Association) یک شیوه استناددهی است که به‌طور گسترده در علوم انسانی به‌ویژه در رشته‌های زبان و ادبیات مطالعات فرهنگی و رسانه استفاده می‌شود. این سبک از سیستم «نویسنده-شماره صفحه» پیروی می‌کند. در ارجاع درون متنی نام خانوادگی نویسنده و شماره صفحه (بدون ذکر کلمه «صفحه» یا مخفف آن) در داخل پرانتز آورده می‌شود. فهرست منابع در انتهای اثر با عنوان «Works Cited» (آثار استناد شده) به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی نویسندگان مرتب می‌شود و اطلاعات کامل هر منبع بر اساس قالب MLA ارائه می‌گردد. این سبک تأکید زیادی بر اطلاعات مربوط به انتشار (مانند ناشر و سال) دارد و جزئیات قالب‌بندی آن به‌ویژه برای انواع منابع مختلف بسیار دقیق است.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک MLA:

ارجاع درون متنی: (احمدی و کریمی ۴۸)

ارجاع در فهرست Works Cited: احمدی علی و سارا کریمی. «بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان». مجله علوم محیطی ج. ۱۰ ش. ۲ ۲۰۲۳ صص. ۴۵-۶۰.

ارجاع دهی به سبک IEEE

سبک IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) یک شیوه استناددهی عددی است که عمدتاً در علوم مهندسی به‌ویژه مهندسی برق و کامپیوتر و فناوری اطلاعات استفاده می‌شود. در این سبک منابع به ترتیب اولین ظهور در متن شماره‌گذاری شده و شماره مربوطه در داخل کروشه [ ] قرار می‌گیرد. فهرست منابع در انتهای اثر نیز بر اساس این شماره‌ها مرتب شده و اطلاعات کامل هر منبع بر اساس قالب IEEE ارائه می‌شود. این سبک برای ارجاع به مقالات کنفرانس مقالات مجله و استانداردهای فنی بسیار رایج است. در فهرست منابع نام نویسندگان معمولاً با حروف اول نام کوچک و نام خانوادگی کامل آورده می‌شود و جزئیات انتشار مانند نام مجله (اغلب با اختصار استاندارد) جلد شماره صفحات و سال ذکر می‌گردد.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک IEEE:

ارجاع درون متنی: … همانطور که در پژوهش [۱] اشاره شده است.

ارجاع در فهرست منابع: [۱] ع. احمدی و س. کریمی «بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان» مجله علوم محیطی ج. ۱۰ ش. ۲ صص. ۴۵-۶۰ ۲۰۲۳.

ارجاع دهی به سبک Turabian

سبک Turabian که نامش را از کیت ترابیان منشی پایان‌نامه‌های دانشگاه شیکاگو گرفته در واقع نسخه‌ای از سبک شیکاگو است که به‌طور خاص برای دانشجویان و محققان در حال نگارش پایان‌نامه رساله یا مقالات بلند طراحی شده است. این سبک نیز مانند شیکاگو دو قالب اصلی دارد: قالب «پاورقی/کتاب‌شناسی» (Notes-Bibliography) که شبیه به شیکاگو A است و در علوم انسانی رایج است و قالب «نویسنده-تاریخ» (Author-Date) که شبیه به شیکاگو B است و در علوم اجتماعی کاربرد دارد. راهنمای Turabian جزئیات دقیقی را برای قالب‌بندی انواع منابع و بخش‌های مختلف یک کار آکادمیک ارائه می‌دهد و یک منبع معتبر برای دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی محسوب می‌شود. انتخاب قالب مناسب در Turabian نیز به الزامات رشته تحصیلی یا نهاد مربوطه بستگی دارد.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک Turabian (قالب نویسنده-تاریخ):

ارجاع درون متنی: (احمدی و کریمی ۲۰۲۳ ۴۸)

ارجاع در فهرست منابع: احمدی علی و سارا کریمی. ۲۰۲۳. «بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان». مجله علوم محیطی ۱۰ (۲): ۴۵-۶۰.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک Turabian (قالب پاورقی/کتاب‌شناسی):

ارجاع درون متنی: … همانطور که پژوهشگران اشاره کرده‌اند.^۱

ارجاع در پاورقی: ۱. علی احمدی و سارا کریمی «بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان» مجله علوم محیطی ۱۰ ش. ۲ (۲۰۲۳): ۴۸.

ارجاع در فهرست کتاب‌شناسی: احمدی علی و سارا کریمی. ۲۰۲۳. «بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان». مجله علوم محیطی ۱۰ (۲): ۴۵-۶۰.

رفرنس دهی در مقالات به روش AMA

سبک AMA (American Medical Association) یک شیوه استناددهی عددی است که به‌طور گسترده در مقالات و نشریات علوم پزشکی و سلامت استفاده می‌شود. این سبک مشابه ونکوور است اما جزئیات قالب‌بندی خاص خود را دارد. در سبک AMA منابع به ترتیب ظاهر شدن در متن شماره‌گذاری شده و شماره مربوطه به صورت بالانویس در متن قرار می‌گیرد. در صورت نیاز به ذکر شماره صفحه شماره صفحه در داخل پرانتز پس از شماره بالانویس آورده می‌شود. فهرست منابع در انتهای اثر بر اساس این شماره‌ها (به ترتیب ظهور) مرتب شده و اطلاعات کامل هر منبع بر اساس قالب دقیق AMA ارائه می‌گردد. این سبک تأکید زیادی بر اختصارات استاندارد نام مجلات و دقت در جزئیات نشر دارد و راهنمای رسمی آن توسط انجمن پزشکی آمریکا منتشر می‌شود.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک AMA:

ارجاع درون متنی: … بر اساس تحقیقات اخیر^۱.

ارجاع درون متنی (با شماره صفحه): … یافته‌های جدید^۱(پ۵۰).

ارجاع در فهرست منابع: ۱. احمدی ع کریمی س. بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان. مجله علوم محیطی. ۲۰۲۳;۱۰(۲):۴۵-۶۰.

رفرنس دهی و ارجاع دهی مقالات به روش ACS

سبک ACS (American Chemical Society) یک شیوه استناددهی است که عمدتاً در مقالات و نشریات علوم شیمی استفاده می‌شود. این سبک انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به برخی سبک‌های دیگر دارد و سه روش اصلی برای ارجاع درون متنی ارائه می‌دهد: ۱. استفاده از شماره‌های بالانویس (مشابه AMA و بخشی از ونکوور) ۲. استفاده از شماره در پرانتز (مشابه IEEE و بخشی از ونکوور) و ۳. استفاده از سیستم نویسنده-تاریخ (مشابه APA و هاروارد). انتخاب روش درون متنی معمولاً توسط مجله تعیین می‌شود. فهرست منابع در انتهای اثر بر اساس روش درون متنی انتخاب شده مرتب می‌شود (به ترتیب حروف الفبا برای نویسنده-تاریخ و به ترتیب شماره برای روش‌های عددی) و اطلاعات کامل هر منبع بر اساس قالب ACS ارائه می‌گردد. این سبک جزئیات خاصی برای نمایش فرمول‌ها و ساختارهای شیمیایی در ارجاعات نیز دارد.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک ACS (استفاده از شماره در پرانتز):

ارجاع درون متنی: … نتایج پژوهش‌های پیشین (۱).

ارجاع در فهرست منابع: (۱) احمدی ع.؛ کریمی س. بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان. مجله علوم محیطی ۲۰۲۳ ۱۰ (۲) ۴۵-۶۰.

ارجاع دهی و رفرنس دهی به سبک NLM

سبک NLM (National Library of Medicine) یک شیوه استناددهی عددی است که توسط کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده ارائه شده و به‌طور گسترده در علوم پزشکی و بهداشتی استفاده می‌شود. این سبک پایه و اساس سبک ونکوور است و شباهت‌های زیادی با آن دارد. در سبک NLM منابع به ترتیب اولین ظهور در متن شماره‌گذاری شده و شماره مربوطه در داخل کروشه [ ] یا پرانتز ( ) قرار می‌گیرد. فهرست منابع در انتهای اثر نیز بر اساس این شماره‌ها (به ترتیب ظهور) مرتب شده و اطلاعات کامل هر منبع بر اساس قالب NLM ارائه می‌گردد. این سبک برای پایگاه‌های اطلاعاتی پزشکی مانند PubMed/MEDLINE توسعه یافته و جزئیات دقیقی برای قالب‌بندی انواع منابع پزشکی از جمله مقالات مجله کتاب‌ها گزارش‌ها و منابع الکترونیکی دارد.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک NLM:

ارجاع درون متنی: … یافته‌ها نشان می‌دهد [۱].

ارجاع در فهرست منابع: ۱. احمدی ع کریمی س. بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان. مجله علوم محیطی. ۲۰۲۳;۱۰(۲):۴۵-۶۰.

ارجاع دهی و رفرنس دهی به سبک AAA

سبک AAA (American Anthropological Association) یک شیوه استناددهی است که توسط انجمن انسان‌شناسی آمریکا ارائه شده و به‌طور عمده در رشته انسان‌شناسی و برخی دیگر از حوزه‌های علوم اجتماعی استفاده می‌شود. این سبک بر پایه سیستم «نویسنده-تاریخ» استوار است و شباهت‌های زیادی به سبک شیکاگو B و APA دارد. در ارجاع درون متنی نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار در داخل پرانتز آورده می‌شود و در صورت لزوم شماره صفحه نیز اضافه می‌گردد. فهرست منابع در انتهای اثر با عنوان «References» (منابع) به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی نویسندگان مرتب می‌شود و اطلاعات کامل هر منبع بر اساس قالب AAA ارائه می‌گردد. این سبک جزئیات خاص خود را برای نمایش اطلاعات منابع مختلف به‌ویژه منابع میدانی در انسان‌شناسی دارد.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک AAA:

ارجاع درون متنی: (احمدی و کریمی ۲۰۲۳: ۴۹)

ارجاع در فهرست منابع: احمدی علی و سارا کریمی.

۲۰۲۳ بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان. مجله علوم محیطی ۱۰(۲): ۴۵-۶۰.

ارجاع دهی به روش APSA

سبک APSA (American Political Science Association) یک شیوه استناددهی است که توسط انجمن علوم سیاسی آمریکا ارائه شده و عمدتاً در رشته علوم سیاسی استفاده می‌شود. این سبک بر پایه سیستم «نویسنده-تاریخ» استوار است و شباهت‌هایی به سبک‌های APA و شیکاگو B دارد. در ارجاع درون متنی نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار در داخل پرانتز آورده می‌شود. در صورت نیاز به ارجاع دقیق‌تر شماره صفحه نیز اضافه می‌گردد. فهرست منابع در انتهای اثر به ترتیب حروف الفبا مرتب شده و اطلاعات کامل هر منبع بر اساس قالب APSA ارائه می‌گردد. این سبک جزئیات خاصی برای ارجاع به اسناد دولتی قوانین و منابع تخصصی در حوزه علوم سیاسی دارد.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک APSA:

ارجاع درون متنی: (احمدی و کریمی ۲۰۲۳)

ارجاع درون متنی (با شماره صفحه): (احمدی و کریمی ۲۰۲۳ ۴۶)

ارجاع در فهرست منابع: احمدی علی و سارا کریمی. ۲۰۲۳. «بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان». مجله علوم محیطی ۱۰ (۲): ۴۵-۶۰.

ارجاع دهی به سبک ABNT

سبک ABNT (Associação Brasileira de Normas Técnicas) یک شیوه استناددهی استاندارد است که در برزیل و برخی کشورهای پرتغالی‌زبان برای استانداردسازی مقالات علمی و آثار آکادمیک استفاده می‌شود. این سبک توسط انجمن استانداردهای فنی برزیل ارائه شده و قواعد خاص خود را برای ارجاع به انواع منابع دارد. ABNT به نویسنده اجازه می‌دهد تا بین سیستم «نویسنده-تاریخ» و سیستم «عددی» یکی را برای ارجاع درون متنی انتخاب کند. در سیستم نویسنده-تاریخ ABNT نام خانوادگی نویسنده (با حروف بزرگ) و سال انتشار در متن آورده می‌شود. در سیستم عددی منابع به ترتیب ظهور شماره‌گذاری می‌شوند. فهرست منابع در انتهای اثر بر اساس سیستم انتخابی (حروف الفبا برای نویسنده-تاریخ یا ترتیب شماره برای عددی) مرتب شده و اطلاعات کامل منابع بر اساس قالب ABNT ارائه می‌گردد.

نمونه ارجاع به مقاله در سبک ABNT (سیستم نویسنده-تاریخ):

ارجاع درون متنی: (احمدی و کریمی ۲۰۲۳)

ارجاع در فهرست منابع: احمدی ع.؛ کریمی س. بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان. مجله علوم محیطی سائوپائولو ج. ۱۰ ش. ۲ ص. ۴۵-۶۰ ۲۰۲۳.

نحوه ارجاع به مقاله

ارجاع به مقاله علمی یکی از رایج‌ترین انواع استناددهی در متون پژوهشی است. برای ارجاع دقیق به یک مقاله اطلاعات کلیدی مشخصی لازم است که بسته به شیوه استناددهی مورد استفاده نحوه نمایش و ترتیب آن‌ها متفاوت خواهد بود. اطلاعات ضروری معمولاً شامل نام نویسنده یا نویسندگان مقاله سال انتشار عنوان دقیق مقاله نام کامل مجله‌ای که مقاله در آن منتشر شده شماره جلد (Volume) شماره شماره یا بخش (Issue/Number) و شماره صفحات مقاله در آن شماره مجله است. در بسیاری از موارد به‌خصوص برای مقالات آنلاین شناسه دیجیتالی شیء (DOI) یا آدرس اینترنتی (URL) نیز باید ذکر شود. دقت در جمع‌آوری این اطلاعات و رعایت دقیق قالب‌بندی شیوه استناددهی انتخابی برای ارجاع صحیح به مقاله و اعتبار بخشیدن به پژوهش شما بسیار مهم است.

نحوه رفرنس دهی به مقاله علمی پژوهشی به روش apa

برای رفرنس‌دهی به یک مقاله علمی پژوهشی با استفاده از سبک APA باید جزئیات خاصی را به ترتیب مشخصی وارد کنید. ابتدا نام خانوادگی نویسنده یا نویسندگان با حرف اول نام کوچک آورده می‌شود. اگر چندین نویسنده وجود دارند نام‌ها با کاما و قبل از آخرین نام با علامت ‘&’ جدا می‌شوند. سپس سال انتشار مقاله در داخل پرانتز قرار می‌گیرد. بعد از آن عنوان مقاله به صورت عادی نوشته می‌شود با این تفاوت که فقط حرف اول کلمه اول عنوان و زیرعنوان‌ها (پس از نقطه یا علامت سوال) با حرف بزرگ نوشته می‌شوند. در ادامه نام مجله‌ای که مقاله در آن منتشر شده به صورت ایتالیک نوشته می‌شود و پس از آن شماره جلد (Volume) نیز به صورت ایتالیک و شماره شماره (Issue) در داخل پرانتز (بدون ایتالیک) آورده می‌شود. در نهایت شماره صفحات مقاله با خط فاصله از هم جدا شده و نشانگر DOI یا URL مقاله درج می‌شود. این ساختار استاندارد APA برای مقالات مجله است که پیروی دقیق از آن برای پذیرش مقاله در نشریات معتبر این حوزه الزامی است.

مثال مجدد برای وضوح بیشتر: احمدی ع. و کریمی س. (۲۰۲۳). بررسی اثرات تغییر اقلیم بر الگوهای مهاجرت پرندگان. مجله علوم محیطی ۱۰(۲) ۴۵-۶۰. https://doi.org/10.1234/jema.2023.10.2.45

نحوه رفرنس دهی در مقاله isi

رفرنس‌دهی در مقالات ISI از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا دقت و صحت فهرست منابع یکی از معیارهای اصلی داوری و پذیرش مقاله در این نشریات معتبر بین‌المللی است. مهم‌ترین نکته در رفرنس‌دهی مقالات ISI پیروی دقیق از راهنمای نویسندگان (Guide for Authors) مجله مورد نظر است. هر مجله ISI سبک استناددهی خاص خود را دارد که ممکن است یکی از سبک‌های رایج مانند APA ونکوور شیکاگو یا نسخه‌ای تغییر یافته از آن‌ها باشد. پژوهشگر باید قبل از ارسال مقاله سبک مورد نیاز مجله را شناسایی کرده و تمامی ارجاعات درون متنی و فهرست منابع را دقیقاً بر اساس آن قالب‌بندی کند. همچنین در مقالات ISI معمولاً تأکید بر ارجاع به منابع به‌روز و معتبر (ترجیحاً مقالات ISI دیگر) است. رعایت ترتیب سال‌ها در سبک‌های نویسنده-تاریخ استفاده صحیح از نشانگرهای DOI و اطمینان از کامل بودن و صحت تمامی اطلاعات کتاب‌شناختی منابع از جمله مواردی هستند که در رفرنس‌دهی مقالات ISI باید مورد توجه قرار گیرند. استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت منابع مانند EndNote Zotero یا Mendeley می‌تواند فرآیند رفرنس‌دهی در سبک‌های مختلف را ساده‌تر کند.

نحوه ارجاع درون متنی در مقاله

ارجاع درون متنی (In-text Citation) به روشی اشاره دارد که نویسنده در حین استفاده از اطلاعات ایده‌ها نقل قول‌ها یا داده‌ها از منبع دیگری در متن مقاله خود به‌طور خلاصه به آن منبع اصلی اشاره می‌کند. این ارجاع کوتاه به خواننده امکان می‌دهد تا منبع دقیق اطلاعات را در فهرست منابع کامل در انتهای مقاله پیدا کند. نحوه انجام ارجاع درون متنی کاملاً وابسته به شیوه استناددهی مورد استفاده است. در سبک‌های «نویسنده-تاریخ» مانند APA و هاروارد نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار در داخل پرانتز یا در متن ذکر می‌شود. در سبک‌های «عددی» مانند ونکوور و IEEE یک شماره در داخل پرانتز یا کروشه قرار می‌گیرد که به شماره منبع در فهرست منابع اشاره دارد. در سبک‌های «پاورقی/ته‌نویس» مانند شیکاگو A و OSCOLA یک شماره بالانویس در متن قرار گرفته و جزئیات منبع در پایین صفحه یا انتهای متن آورده می‌شود. ارجاع درون متنی برای هر دو نوع استفاده از منبع یعنی بازگویی (Paraphrasing) و نقل قول مستقیم (Direct Quotation) ضروری است و رعایت آن برای جلوگیری از سرقت ادبی اهمیت حیاتی دارد.

نحوه ارجاع کتاب

ارجاع به کتاب نیز یکی از انواع رایج رفرنس‌دهی در متون علمی است و اطلاعات مورد نیاز برای آن بسته به شیوه استناددهی متفاوت است. اطلاعات پایه برای ارجاع به کتاب معمولاً شامل نام نویسنده یا نویسندگان سال انتشار عنوان کامل کتاب نام ناشر و محل نشر (شهر) است. اگر کتاب ویرایش‌های متعددی داشته باشد شماره ویرایش نیز ذکر می‌شود. در صورت ارجاع به فصل خاصی از یک کتاب که توسط نویسندگان مختلفی نوشته شده و یک یا چند نفر آن را ویراستاری یا گردآوری کرده‌اند (Edited Book) اطلاعات نویسنده فصل عنوان فصل نام ویراستار یا ویراستاران عنوان کتاب اطلاعات نشر و شماره صفحات فصل در کتاب نیز باید آورده شود. برای کتاب‌های ترجمه شده اطلاعات مربوط به مترجم و سال انتشار ترجمه نیز اضافه می‌گردد. در سبک‌های مختلف نحوه نمایش این اطلاعات استفاده از ایتالیک برای عنوان کتاب و جزئیات نقطه‌گذاری متفاوت خواهد بود.

مثال (سبک APA): اسمیت ج. (۲۰۲۰). مقدمه‌ای بر علوم اجتماعی. انتشارات دانشگاهی.

مثال (فصل از کتاب ویراستاری شده در سبک APA): جانسون ل. (۲۰۲۰). نظریه‌های نوین در جامعه‌شناسی. در پ. براون (ویراستار) مجموعه مقالات جامعه‌شناسی معاصر (صص. ۵۰-۷۵). انتشارات آکادمیک.

نحوه ارجاع روزنامه

ارجاع به مقالات یا گزارش‌های منتشر شده در روزنامه‌ها نیز ممکن است در برخی پژوهش‌ها به‌خصوص در علوم انسانی و اجتماعی مورد نیاز باشد. نحوه ارجاع به روزنامه نیز تابع شیوه استناددهی انتخابی است اما اطلاعات کلیدی مشخصی برای آن لازم است. این اطلاعات معمولاً شامل نام نویسنده مقاله یا گزارش (اگر مشخص باشد) عنوان مقاله نام روزنامه تاریخ کامل انتشار (روز ماه سال) و شماره صفحه یا صفحاتی که مطلب در آن منتشر شده است. اگر منبع از نسخه آنلاین روزنامه باشد آدرس اینترنتی (URL) و تاریخ دسترسی نیز باید اضافه گردد. در سبک‌های مختلف نحوه قالب‌بندی این اطلاعات استفاده از ایتالیک برای نام روزنامه و گیومه برای عنوان مقاله متفاوت خواهد بود.

مثال (سبک APA): رضایی م. (۱۴۰۲ ۲۵ آبان). تحلیل بازار مسکن در پاییز. روزنامه شرق ص. ۵.

مثال (سبک APA آنلاین): رضایی م. (۱۴۰۲ ۲۵ آبان). تحلیل بازار مسکن در پاییز. روزنامه شرق. بازیابی شده از [آدرس وب‌سایت روزنامه]

نحوه ارجاع دائره المعارف ها

ارجاع به مداخل یا مقالات در دائره‌المعارف‌ها یا فرهنگ‌نامه‌ها به‌ویژه در مراحل اولیه پژوهش یا برای ارائه اطلاعات پیش‌زمینه‌ای کاربرد دارد. هنگام ارجاع به دائره‌المعارف‌ها اطلاعات مورد نیاز شامل نام نویسنده مدخل (اگر مشخص باشد) عنوان مدخل عنوان کامل دائره‌المعارف شماره جلد (اگر چند جلدی است) شماره صفحات مدخل نام ویراستار یا سرپرست دائره‌المعارف نام ناشر و سال انتشار است. در برخی موارد اگر مدخل نویسنده مشخصی نداشته باشد عنوان مدخل به عنوان اولین عنصر ارجاع آورده می‌شود. برای نسخه‌های آنلاین دائره‌المعارف آدرس اینترنتی (URL) و تاریخ دسترسی نیز اضافه می‌گردد. نحوه نمایش این اطلاعات در سبک‌های مختلف متفاوت است اما معمولاً عنوان دائره‌المعارف به صورت ایتالیک نوشته می‌شود.

مثال (سبک APA مدخل با نویسنده): احمدی ع. (۲۰۲۲). تغییر اقلیم. در م. کریمی (ویراستار) دائره‌المعارف محیط زیست (ج. ۲ صص. ۱۰۰-۱۰۵). انتشارات سبز.

مثال (سبک APA مدخل بدون نویسنده): تغییر اقلیم. (۲۰۲۲). در م. کریمی (ویراستار) دائره‌المعارف محیط زیست (ج. ۲ صص. ۱۰۰-۱۰۵). انتشارات سبز.

نحوه ارجاع منابع اینترنتی

با گسترش استفاده از فضای مجازی ارجاع به منابع اینترنتی مانند وب‌سایت‌ها وبلاگ‌ها گزارش‌های آنلاین اسناد PDF موجود در وب و سایر محتوای دیجیتال رایج شده است. ارجاع به این منابع نیازمند دقت بیشتری است زیرا ممکن است اطلاعات کتاب‌شناختی کامل مانند تاریخ انتشار نام نویسنده یا ناشر به‌راحتی در دسترس نباشد. اطلاعات پایه برای ارجاع به منبع اینترنتی معمولاً شامل نام نویسنده یا سازمان مسئول (اگر مشخص باشد) تاریخ انتشار یا آخرین به‌روزرسانی (اگر مشخص باشد) عنوان صفحه یا سند نام وب‌سایت آدرس اینترنتی کامل (URL) و تاریخ دسترسی شما به آن منبع است. در سبک‌های مختلف نحوه نمایش این اطلاعات و تأکید بر عناصر خاصی مانند تاریخ دسترسی متفاوت است. در صورت عدم وجود برخی اطلاعات (مانند تاریخ یا نویسنده) باید بر اساس دستورالعمل‌های شیوه استناددهی مورد استفاده عمل کرد (مثلاً استفاده از N.d. به جای تاریخ برای ‘No date’).

مثال (سبک APA): سازمان محیط زیست. (۲۰۲۳ ۱۰ آذر). گزارش کیفیت هوای تهران. بازیابی شده از [آدرس وب‌سایت سازمان]

مثال (سبک APA بدون تاریخ): سازمان محیط زیست. (بی‌تا). راهنمای حفاظت از تالاب‌ها. بازیابی شده از [آدرس وب‌سایت سازمان]

نحوه ارجاع پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری

پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و رساله‌های دکتری به‌خصوص اگر منتشر نشده باشند (یعنی فقط به صورت نسخه‌های چاپی یا دیجیتال در کتابخانه‌های دانشگاهی موجود باشند و به صورت رسمی توسط ناشر منتشر نشده باشند) منابع مهمی برای پژوهش‌های مرتبط محسوب می‌شوند. نحوه ارجاع به پایان‌نامه یا رساله نیز تابع شیوه استناددهی انتخابی است. اطلاعات کلیدی برای ارجاع به پایان‌نامه یا رساله معمولاً شامل نام نویسنده سال ارائه پایان‌نامه یا رساله عنوان کامل پایان‌نامه یا رساله نوع سند (پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا رساله دکتری) وضعیت انتشار (معمولاً ذکر می‌شود «منتشر نشده» یا «Unpublished manuscript») و نام دانشگاهی که پایان‌نامه در آن ارائه شده است می‌باشد. در برخی سبک‌ها ممکن است اطلاعات مربوط به استاد راهنما نیز آورده شود. اگر پایان‌نامه به صورت آنلاین در دسترس باشد (مثلاً در مخازن دیجیتال دانشگاهی) آدرس اینترنتی آن نیز اضافه می‌گردد.

مثال (سبک APA منتشر نشده): رستمی س. (۱۳۹۹). بررسی عوامل مؤثر بر رضایت شغلی کارکنان. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشر نشده). دانشگاه تهران.

مثال (سبک APA از مخزن آنلاین): رستمی س. (۱۳۹۹). بررسی عوامل مؤثر بر رضایت شغلی کارکنان. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران). بازیابی شده از [آدرس مخزن دانشگاهی]

نحوه ارجاع سمینار کنفرانس و گزارش

ارجاع به مقالات ارائه شده در سمینارها کنفرانس‌ها و همچنین گزارش‌های رسمی (سازمانی یا پژوهشی) نیز در متون علمی رایج است. نحوه ارجاع به این منابع بسته به نوع سند و شیوه استناددهی متفاوت است. برای مقالات کنفرانس اطلاعات معمولاً شامل نام نویسنده یا نویسندگان مقاله سال ارائه عنوان مقاله نوع رویداد (مثلاً «مقاله ارائه شده در کنفرانس بین‌المللی…») نام کنفرانس محل برگزاری کنفرانس و در صورت وجود نام ویراستاران مجموعه‌ مقالات کنفرانس و ناشر آن است. اگر مقاله در مجموعه مقالات منتشر شده باشد ممکن است اطلاعات مربوط به صفحات نیز لازم باشد. برای گزارش‌ها اطلاعات شامل نام نویسنده یا سازمان مسئول سال انتشار گزارش عنوان گزارش شماره گزارش (اگر وجود دارد) و نام ناشر یا سازمان منتشرکننده است. اگر این منابع به صورت آنلاین در دسترس باشند آدرس اینترنتی و تاریخ دسترسی نیز اضافه می‌گردد.

مثال (مقاله کنفرانس در سبک APA): علوی م. و حسینی ر. (۲۰۲۱ ۱۵-۱۷ اردیبهشت). نقش فناوری در آموزش مجازی. مقاله ارائه شده در اولین کنفرانس ملی آموزش الکترونیک تهران ایران.

مثال (گزارش در سبک APA): وزارت نیرو. (۱۴۰۱). گزارش عملکرد سالانه صنعت آب و برق. تهران ایران: دفتر برنامه‌ریزی و بودجه.

چرا رعایت انواع رفرنس دهی در مقالات اهمیت دارد؟

رعایت شیوه‌های استاندارد رفرنس‌دهی برای اعتبار علمی مقاله جلوگیری از سرقت ادبی و امکان دسترسی خوانندگان به منابع اصلی اطلاعات استفاده شده در پژوهش حیاتی است.

نحوه ارجاع به مقاله در متن چگونه انجام می‌شود؟

نحوه ارجاع به مقاله در متن به سبک استناددهی بستگی دارد؛ می‌تواند شامل نام نویسنده و سال (APA) شماره در پرانتز یا کروشه (ونکوور) یا شماره بالانویس باشد که همگی به فهرست منابع کامل ارجاع می‌دهند.

تفاوت ارجاع درون متنی و برون متنی چیست؟

ارجاع درون متنی اشاره‌ای کوتاه به منبع در داخل متن اصلی است (مانند نام نویسنده و سال یا یک شماره) در حالی که ارجاع برون متنی فهرست کاملی از جزئیات کتاب‌شناختی تمام منابع استفاده شده در انتهای اثر است.

اطلاعات مورد نیاز برای ارجاع یک منبع چیست؟

اطلاعات ضروری شامل نام نویسنده یا نویسندگان سال انتشار عنوان اثر و جزئیات نشر (مانند نام مجله کتاب ناشر جلد شماره صفحات) است که بسته به نوع منبع و سبک ارجاع متفاوت خواهد بود.

پرمخاطب ترین روش های ارجاع دهی کدامند؟

برخی از پرکاربردترین و شناخته‌شده‌ترین شیوه‌های استناددهی در سطح بین‌المللی شامل APA (علوم اجتماعی) هاروارد (اقتصاد) ونکوور (علوم پزشکی) شیکاگو (علوم انسانی/اجتماعی) و MLA (زبان و ادبیات) هستند.