صفر تا صد مراحل تولید پارچه – راهنمای جامع و کاربردی

پارچه این ماده شگفت انگیز که در تار و پود زندگی ما تنیده شده نقشی اساسی از پوشاک گرفته تا مبلمان و کاربردهای صنعتی ایفا می کند. هر تکه پارچه ای که می بینیم حاصل فرآیندی پیچیده و هنرمندانه است که از دل طبیعت یا آزمایشگاه آغاز شده و پس از طی مسیری طولانی و دقیق به شکل نهایی خود درآمده است.

آشنایی با مراحل تولید پارچه نه تنها دید عمیق تری نسبت به محصولاتی که روزانه استفاده می کنیم به ما می دهد بلکه درک بهتری از کیفیت دوام و حتی مسائل زیست محیطی مرتبط با این صنعت ایجاد می کند. در این راهنمای جامع سفری هیجان انگیز را از لحظه انتخاب مواد اولیه تا فرآیندهای پیچیده ریسندگی بافندگی رنگرزی و تکمیل آغاز خواهیم کرد و هر آنچه لازم است درباره دنیای شگفت انگیز تولید پارچه بدانید را به زبانی ساده و تخصصی شرح می دهیم. همچنین این مقاله به کمک صنایع نساجی بافتین آماده شده است .

مقدمه ای بر دنیای پارچه ها

پارچه بیش از یک ماده صرف است؛ آن حامل فرهنگ هنر و فناوری است. تاریخ بشر گره خورده با تاریخ پارچه از اولین الیاف طبیعی که برای پوشاندن بدن استفاده شد تا منسوجات پیشرفته ای که امروزه در صنایع هوافضا و پزشکی کاربرد دارند. درک این پیشینه به ما کمک می کند تا ارزش و پیچیدگی فرآیندهای تولید امروزی را بهتر درک کنیم.

صنعت نساجی صنعتی پویا و در حال تحول است که پیوسته به دنبال نوآوری در مواد اولیه فرآیندهای تولید و کاربردهای جدید برای پارچه است. این صنعت زنجیره ارزش طولانی و پیچیده ای دارد که از کشاورزی (برای الیاف طبیعی) یا پتروشیمی (برای الیاف مصنوعی) آغاز شده و تا تولید پوشاک و منسوجات خانگی ادامه می یابد.

مواد اولیه مورد نیاز برای تولید پارچه

تولید هر پارچه ای با انتخاب دقیق مواد اولیه آن آغاز می شود. این مواد که به آن ها الیاف گفته می شود ستون فقرات ساختار پارچه را تشکیل می دهند. انتخاب نوع الیاف تاثیر مستقیمی بر خواص نهایی پارچه مانند نرمی استحکام قابلیت تنفس مقاومت در برابر چروک و جذب رطوبت دارد.

الیاف به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می شوند : الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی. هر دسته شامل انواع مختلفی است که ویژگی ها و کاربردهای منحصر به فردی دارند و شناخت آن ها برای درک فرآیندهای بعدی تولید پارچه ضروری است.

الیاف طبیعی : پنبه پشم ابریشم و…

الیاف طبیعی از منابع تجدیدپذیر در طبیعت به دست می آیند و معمولاً زیست تخریب پذیر هستند. این الیاف به دلیل خواص مطلوب مانند راحتی جذب رطوبت بالا و سازگاری با پوست انسان بسیار محبوب هستند.

• پنبه : یکی از پرمصرف ترین الیاف طبیعی در جهان است که از غوزه گیاه پنبه به دست می آید. پنبه نرم جاذب بادوام و قابل شستشو است و برای تولید انواع پوشاک حوله ملحفه و منسوجات خانگی استفاده می شود. کیفیت پنبه به عواملی مانند طول الیاف ظرافت و استحکام آن بستگی دارد.
• پشم : از پشم حیواناتی مانند گوسفند بز (کشمیر موهر) و شتر به دست می آید. پشم عایق حرارتی عالی است رطوبت را جذب می کند بدون اینکه احساس خیسی ایجاد کند و مقاومت خوبی در برابر چروک دارد. برای تولید پوشاک گرم فرش و پتو کاربرد دارد.
• ابریشم : الیافی پروتئینی است که از پیله کرم ابریشم تولید می شود. ابریشم به لطافت درخشش استحکام و جذب رطوبت بالا شهرت دارد. پارچه های ابریشمی لوکس و گران قیمت هستند و برای تولید لباس های فاخر روسری و کراوات استفاده می شوند.
• کتان : از ساقه گیاه کتان به دست می آید. کتان الیافی قوی بادوام و خنک است که رطوبت را به سرعت جذب و آزاد می کند. پارچه های کتان برای لباس های تابستانی دستمال سفره و ملحفه مناسب هستند.
• جوت کنف رامی : این الیاف ساقه گیاهی معمولاً برای تولید پارچه های خشن تر مانند گونی طناب فرش و اثاثیه منزل استفاده می شوند.

الیاف مصنوعی : پلی استر نایلون اکریلیک و…

الیاف مصنوعی در فرآیندهای شیمیایی و از مواد پتروشیمی تولید می شوند. این الیاف اغلب مقاومت بالا دوام قیمت پایین تر و خواص عملکردی خاصی مانند ضدآب بودن یا مقاومت در برابر آتش دارند که در الیاف طبیعی کمتر یافت می شود.

• پلی استر : یکی از پرکاربردترین الیاف مصنوعی است. پلی استر مقاوم در برابر چروک کشش و سایش است به سرعت خشک می شود و رنگ پذیری خوبی دارد. در تولید انواع پوشاک منسوجات خانگی و صنعتی به کار می رود.
• نایلون : الیافی بسیار مستحکم و کشسان است که مقاومت بالایی در برابر سایش دارد. نایلون برای تولید جوراب شلواری لباس ورزشی چتر نجات چادر و فرش استفاده می شود.
• اکریلیک : الیافی نرم و پشمی مانند است که مقاومت خوبی در برابر نور خورشید و مواد شیمیایی دارد. اکریلیک معمولاً برای تولید لباس های بافتنی پتو و اثاثیه منزل استفاده می شود.
• ریون (ویسکوز) : اگرچه از سلولز طبیعی (چوب) ساخته می شود اما فرآیند تولید آن شیمیایی است و به همین دلیل در دسته الیاف بازیافتی یا نیمه مصنوعی قرار می گیرد. ریون نرم جاذب و تنفس پذیر است و شبیه ابریشم یا پنبه عمل می کند.
• اسپاندکس (لاکرا الاستین) : الیافی بسیار کشسان که معمولاً با الیاف دیگر ترکیب می شود تا خاصیت کشسانی به پارچه ببخشد. در تولید لباس ورزشی مایو و لباس زیر استفاده می شود.

انتخاب ترکیب مناسبی از این الیاف (مانند ترکیب پنبه و پلی استر) می تواند پارچه هایی با ترکیبی از خواص مطلوب الیاف مختلف ایجاد کند.

مراحل اصلی تولید پارچه

فرآیند تولید پارچه یک زنجیره عملیاتی پیچیده است که از آماده سازی الیاف خام آغاز شده و تا تولید پارچه نهایی ادامه می یابد. این فرآیند شامل چندین مرحله کلیدی است که هر یک نیازمند دانش تخصصی و ماشین آلات پیشرفته است.

مراحل اصلی شامل ریسندگی (تبدیل الیاف به نخ) بافندگی یا نبافته سازی (تبدیل نخ یا الیاف به سطح پارچه) رنگرزی (افزودن رنگ) و تکمیل (بهبود خواص و ظاهر پارچه) است. در ادامه به شرح جزئیات هر یک از این مراحل می پردازیم.

ریسندگی : تبدیل الیاف به نخ

ریسندگی فرآیندی است که الیاف کوتاه و نامنظم را به نخ های بلند پیوسته و مستحکم تبدیل می کند. کیفیت نخ تولیدی تاثیر مستقیمی بر ظاهر استحکام و بافت پارچه نهایی دارد. این فرآیند شامل چندین مرحله است :

• آماده سازی الیاف : الیاف خام (مانند پنبه خام یا الیاف مصنوعی) معمولاً به صورت بسته های فشرده وارد کارخانه می شوند. در این مرحله بسته ها باز شده الیاف از هم جدا شده و ناخالصی های اولیه مانند برگ ساقه یا گرد و غبار از آن ها زدوده می شود. این کار معمولاً توسط ماشین آلات بازکن و مخلوط کن انجام می گیرد.
• مخلوط کردن (Blending) : برای دستیابی به خواص مطلوب یا کاهش هزینه ممکن است الیاف مختلف با هم مخلوط شوند (مثلاً پنبه با پلی استر). همچنین مخلوط کردن الیاف از دسته های مختلف یک نوع الیاف (مثلاً پنبه از مزارع مختلف) برای یکنواخت کردن کیفیت ضروری است.
• کاردینگ (Carding) : الیاف مخلوط شده وارد دستگاه کاردینگ می شوند. در این دستگاه الیاف به صورت موازی درآمده و باقی مانده ناخالصی های کوچک تر حذف می شوند. خروجی کاردینگ یک نوار نرم و پهن از الیاف موازی به نام ‘وب’ است که سپس به صورت یک رشته ضخیم به نام ‘اسلایور’ جمع می شود.
• شانه زنی (Combing – اختیاری) : این مرحله بیشتر برای تولید نخ های ظریف و باکیفیت بالا انجام می شود. در دستگاه شانه زنی الیاف کوتاه و ناخالصی های ریزتر از اسلایور حذف می شوند و الیاف باقی مانده کاملاً موازی و منظم می گردند. این فرآیند نخ را نرم تر محکم تر و درخشان تر می کند.
• کشیدن (Drawing) : در این مرحله چندین اسلایور (حاصل از کاردینگ یا شانه زنی) با هم ترکیب شده و از بین غلتک هایی با سرعت های متفاوت عبور داده می شوند. این کار باعث کشیده شدن موازی تر شدن و یکنواخت تر شدن ضخامت اسلایور می شود.
• روبینگ (Roving) : اسلایور کشیده شده وارد دستگاه روبینگ می شود. در این دستگاه اسلایور کمی تاب داده شده و روی ماسوره های کوچکتر پیچیده می شود. این محصول ‘روبینگ’ نام دارد و برای مرحله نهایی ریسندگی آماده است.
• ریسندگی نهایی (Spinning) : روبینگ وارد دستگاه ریسندگی نهایی می شود. در این مرحله روبینگ کشیده شده تاب کافی به آن داده می شود تا الیاف به هم بپیچند و نخ تشکیل شود سپس روی بوبین یا دوک پیچیده می شود. روش های مختلفی برای ریسندگی وجود دارد مانند ریسندگی رینگ (Ring Spinning) ریسندگی اپن اند (Open-End Spinning) ریسندگی ایرجت (Air-Jet Spinning) و ریسندگی واتر جت (Water-Jet Spinning) که هر کدام برای تولید انواع خاصی از نخ مناسب هستند.

پس از ریسندگی نخ های تولید شده آماده بافندگی بافتنی یا نبافته سازی می شوند.

بافندگی : ایجاد پارچه با درهم بافی نخ ها

بافندگی یکی از قدیمی ترین و رایج ترین روش های تبدیل نخ به پارچه است. در این فرآیند دو مجموعه نخ به صورت عمود بر هم (نخ های تار و نخ های پود) در هم بافته می شوند تا ساختار پارچه شکل گیرد. این کار توسط دستگاهی به نام دستگاه بافندگی یا ‘لوم’ (Loom) انجام می شود.

مراحل اصلی بافندگی عبارتند از :

• چله کشی (Warping) : در این مرحله تعداد زیادی نخ تار (نخ های طولی پارچه) به صورت موازی و با طول مشخص روی یک غلطک بزرگ به نام ‘تیر تار’ پیچیده می شوند. این نخ ها باید استحکام کافی برای تحمل کشش در طول فرآیند بافندگی را داشته باشند.
• آهارزنی (Sizing – اختیاری) : نخ های تار ممکن است برای افزایش استحکام و کاهش پارگی در طول بافندگی با ماده ای چسبناک (آهار) پوشانده شوند. این کار باعث می شود نخ ها صاف تر و مقاوم تر در برابر سایش شوند. آهار پس از بافندگی شسته می شود.
• نصب تار در دستگاه بافندگی (Drawing-in/Tying-in) : تیر تار آماده شده در دستگاه بافندگی نصب می شود. نخ های تار از داخل میل میلک ها (Healds یا Heddles) و شانه (Reed) عبور داده می شوند. میل میلک ها به قاب های هیلد متصل هستند که وظیفه بالا و پایین بردن نخ های تار را برای ایجاد دهانه بافندگی بر عهده دارند. شانه وظیفه کوبیدن نخ پود به لبه پارچه بافته شده را دارد.
• بافندگی (Weaving) : این مرحله اصلی در دستگاه بافندگی انجام می شود و شامل سه حرکت اصلی تکرارشونده است : تشکیل دهانه (Shedding) : قاب های هیلد نخ های تار را به دو گروه بالا و پایین تقسیم می کنند و دهانه ای بین آن ها ایجاد می شود.پودگذاری (Picking) : نخ پود (نخ عرضی پارچه) از داخل این دهانه عبور داده می شود. روش های مختلفی برای پودگذاری وجود دارد مانند استفاده از ماکو (Shuttle Looms) راپیر (Rapier Looms) جت هوا (Air-Jet Looms) یا جت آب (Water-Jet Looms). دستگاه های بدون ماکو سرعت بسیار بالاتری دارند.کوبیدن پود (Beating-up) : شانه حرکت کرده و نخ پود تازه عبور داده شده را به سمت لبه پارچه بافته شده می کوبد تا با نخ های قبلی محکم شود.این سه حرکت به سرعت تکرار می شوند و با پیشروی بافندگی پارچه خام روی غلطک دیگری به نام ‘تیر پارچه’ پیچیده می شود.

نوع در هم بافتن نخ های تار و پود ‘ساختار بافت’ (Weave Structure) نامیده می شود که تاثیر زیادی بر ظاهر بافت استحکام و کاربرد پارچه دارد. بافت های اصلی شامل بافت ساده (Plain Weave) بافت کج راه (Twill Weave) و بافت ساتن (Satin Weave) هستند. بافت های پیچیده تر مانند ژاکارد (Jacquard) و دابی (Dobby) نیز وجود دارند.

نبافته سازی : تولید پارچه بدون بافت

روش نبافته سازی (Non-woven) یک روش تولید پارچه است که در آن نیازی به تبدیل الیاف به نخ و سپس بافندگی نیست. در این روش الیاف به صورت مستقیم به یکدیگر متصل شده و تشکیل یک سطح پارچه ای می دهند. پارچه های نبافته معمولاً استحکام کمتری نسبت به پارچه های بافته شده دارند اما فرآیند تولید آن ها سریع تر و ارزان تر است.

فرآیندهای نبافته سازی شامل :

• تشکیل وب الیاف (Web Formation) : الیاف به صورت یک لایه یا ‘وب’ روی یک سطح قرار می گیرند. این کار می تواند به روش های خشک (مانند کاردینگ) تر (مانند کاغذسازی) یا پلیمری (مانند اسپان باند) انجام شود.
• اتصال الیاف (Bonding) : الیاف در وب به روش های مختلفی به هم متصل می شوند تا ساختار پارچه شکل گیرد. روش های اتصال شامل : اتصال مکانیکی (Mechanical Bonding) : مانند نمدسازی (Felting) که الیاف پشم با رطوبت و حرارت و اصطکاک به هم گره می خورند یا سوزن زنی (Needle Punching) که سوزن های خاردار الیاف را در هم فرو می برند.اتصال حرارتی (Thermal Bonding) : الیاف ترموپلاستیک (مانند پلی پروپیلن یا پلی استر) با حرارت ذوب شده و در نقاط تماس به هم می چسبند.اتصال شیمیایی (Chemical Bonding) : از چسب ها یا بایندرهای شیمیایی برای اتصال الیاف به هم استفاده می شود.اتصال هیدرودینامیکی (Hydroentangling یا Spunlace) : از جت های پرفشار آب برای در هم گره زدن الیاف استفاده می شود.

پارچه های نبافته کاربردهای گسترده ای دارند از جمله در تولید پوشک بچه دستمال مرطوب ماسک های پزشکی فیلترها عایق ها لایی لباس و محصولات بهداشتی.

رنگرزی : افزودن رنگ و طرح به پارچه

پس از تولید پارچه خام (که معمولاً به رنگ طبیعی الیاف است) نوبت به فرآیندهای رنگرزی و چاپ می رسد تا به آن رنگ و طرح دلخواه داده شود. این مرحله نقش مهمی در زیبایی و جذابیت نهایی پارچه دارد.

مراحل رنگرزی :

• آماده سازی برای رنگرزی (Pre-treatment) : پارچه خام قبل از رنگرزی باید آماده شود. این شامل فرآیندهایی مانند : سوزاندن پرز (Singeing) : حذف پرزهای ریز از سطح پارچه با عبور سریع از روی شعله.آهارگیری (Desizing) : حذف ماده آهار از نخ های تار در پارچه های بافته شده.مرسریزه کردن (Mercerizing – برای پنبه) : فرآیندی شیمیایی که استحکام درخشش و جذب رنگ پنبه را افزایش می دهد.شستشو (Scouring) : حذف چربی ها واکس ها و ناخالصی های طبیعی و افزودنی از الیاف.سفیدگری (Bleaching) : حذف رنگ طبیعی الیاف برای دستیابی به رنگ سفید یکنواخت که پایه مناسبی برای رنگ های روشن فراهم می کند.
• رنگرزی (Dyeing) : پارچه یا الیاف با استفاده از رنگزاها در محیط مایع (معمولاً آب) رنگ می شوند. روش های مختلفی برای رنگرزی وجود دارد که بسته به نوع الیاف نوع رنگزا و شکل ماده نساجی (الیاف نخ پارچه پوشاک) انتخاب می شوند : رنگرزی الیاف (Stock Dyeing) : الیاف قبل از ریسندگی رنگ می شوند.رنگرزی نخ (Yarn Dyeing) : نخ ها قبل از بافندگی یا بافتنی رنگ می شوند (مانند نخ دنیم).رنگرزی پارچه (Piece Dyeing) : کل رول پارچه پس از بافندگی یا نبافته سازی رنگ می شود. این رایج ترین روش است.رنگرزی پوشاک (Garment Dyeing) : لباس های آماده پس از دوخت رنگ می شوند.فرآیند رنگرزی شامل قرار دادن ماده نساجی در حمام رنگ حاوی رنگزا مواد شیمیایی کمکی (مانند نمک یا اسید) و کنترل دما و زمان است تا رنگ به طور یکنواخت جذب الیاف شود.
• چاپ (Printing) : چاپ فرآیند اعمال رنگ به صورت طرح های موضعی روی سطح پارچه است برخلاف رنگرزی که کل پارچه را رنگ می کند. روش های مختلفی برای چاپ وجود دارد مانند چاپ اسکرین (Screen Printing) چاپ روتاری (Rotary Printing) چاپ ترانسفر (Transfer Printing) و چاپ دیجیتال (Digital Printing).
• شستشو و تثبیت (Washing and Fixing) : پس از رنگرزی یا چاپ پارچه شسته می شود تا رنگزاهای اضافی و مواد شیمیایی باقی مانده حذف شوند. سپس ممکن است از فرآیندهای تثبیت کننده برای افزایش ثبات رنگ در برابر شستشو نور و سایش استفاده شود.

کیفیت رنگرزی و چاپ به شدت به نوع الیاف نوع رنگزا دقت فرآیند و کنترل کیفیت بستگی دارد.

تکمیل : بهبود خواص و ظاهر پارچه

تکمیل (Finishing) مجموعه ای از فرآیندها است که پس از رنگرزی یا چاپ روی پارچه انجام می شود تا خواص فیزیکی شیمیایی و ظاهری آن بهبود یابد و برای کاربرد نهایی آماده شود. این فرآیندها می توانند دائمی نیمه دائمی یا موقت باشند.

فرآیندهای تکمیل بسیار متنوع هستند و برخی از رایج ترین آن ها عبارتند از :

• تکمیل مکانیکی : کالندرینگ (Calendering) : عبور پارچه از بین غلتک های داغ و تحت فشار برای صاف کردن براق کردن یا ایجاد طرح های سطحی.نپینگ (Napping) یا خارزنی : بیرون کشیدن الیاف از سطح پارچه برای ایجاد سطح پرزدار و نرم (مانند پارچه فلانل).سنفورایزینگ (Sanforizing) یا ضد آبرفت کردن : فرآیندی مکانیکی برای کنترل و به حداقل رساندن آبرفت پارچه در شستشوهای بعدی.شانه کردن سطح (Brushing) : ایجاد سطح نرم و لطیف با استفاده از برس های سیمی.
• تکمیل شیمیایی : ضد چروک کردن (Crease Resistance Finishing) : استفاده از رزین ها برای کاهش تمایل پارچه به چروک شدن.ضد آب کردن (Water Repellent Finishing) : اعمال مواد شیمیایی برای دفع آب از سطح پارچه.ضد آتش کردن (Flame Retardant Finishing) : اعمال مواد شیمیایی برای کاهش اشتعال پذیری پارچه.نرم کردن (Softening) : استفاده از نرم کننده های شیمیایی برای بهبود لمس و دراپ پارچه.ضد بید و ضد کپک کردن : محافظت از پارچه در برابر حملات بیولوژیکی.تکمیل آنتی باکتریال : افزودن مواد برای جلوگیری از رشد باکتری ها و بوی نامطبوع.
• بازرسی و بسته بندی : پس از اتمام فرآیندهای تکمیل پارچه به دقت بازرسی می شود تا از عدم وجود عیوب اطمینان حاصل شود. سپس پارچه به صورت رول یا عدل بسته بندی شده و آماده ارسال به تولیدکنندگان پوشاک منسوجات خانگی یا سایر صنایع می شود.

انتخاب فرآیندهای تکمیل به کاربرد نهایی پارچه و خواص مورد نیاز آن بستگی دارد.

انواع پارچه و کاربردهای آنها

شناخت انواع پارچه و ویژگی هایشان برای انتخاب صحیح در کاربردهای مختلف ضروری است. پارچه ها بر اساس نوع الیاف ساختار بافت یا نبافته و فرآیندهای تکمیلشان دسته بندی می شوند.

این تنها نمونه کوچکی از تنوع بی نهایت پارچه ها است. هر پارچه با ترکیبی از الیاف ساختار و تکمیل های خاص خود برای کاربردهای منحصر به فردی بهینه شده است.

نکات مهم در انتخاب و نگهداری پارچه

انتخاب پارچه مناسب برای یک پروژه یا خرید لباس و سپس نگهداری صحیح از آن تاثیر زیادی بر دوام ظاهر و عملکرد آن در طول زمان دارد. توجه به نکات زیر می تواند به شما در این زمینه کمک کند.

• شناخت الیاف : به ترکیب الیاف پارچه توجه کنید. الیاف طبیعی حس و تنفس پذیری متفاوتی نسبت به الیاف مصنوعی دارند. مخلوط الیاف می تواند ترکیبی از خواص را ارائه دهد. برچسب اطلاعات محصول معمولاً ترکیب الیاف را نشان می دهد.
• ساختار پارچه : بافندگی بافتنی یا نبافته بودن پارچه بر کشسانی دراپ و استحکام آن تاثیر می گذارد. پارچه های بافته شده معمولاً پایدارترند پارچه های بافتنی کشسان تر و پارچه های نبافته معمولاً برای کاربردهای خاص و یکبار مصرف یا با دوام کمتر طراحی شده اند.
• تکمیل ها : بررسی کنید که آیا پارچه دارای تکمیل های خاصی مانند ضد آب ضد چروک یا ضد لک است. این تکمیل ها می توانند بر نگهداری و کاربرد پارچه تاثیر بگذارند.
• برچسب مراقبت : همیشه دستورالعمل های شستشو و نگهداری روی برچسب محصول را مطالعه کنید. این دستورالعمل ها توسط تولیدکننده بر اساس نوع الیاف و تکمیل های پارچه ارائه شده اند و بهترین راه برای حفظ کیفیت پارچه هستند.
• شستشو : دمای مناسب آب نوع مواد شوینده و چرخه شستشو (معمولی ملایم) را بر اساس نوع پارچه انتخاب کنید. برخی پارچه ها نیاز به شستشوی دستی یا خشک شویی دارند.
• خشک کردن : حرارت بالای خشک کن می تواند به بسیاری از الیاف به خصوص الیاف مصنوعی و برخی الیاف طبیعی مانند پشم و ابریشم آسیب برساند و باعث آبرفت یا تغییر شکل شود. خشک کردن در هوای آزاد معمولاً بهترین گزینه است.
• اتو کشی : دمای اتو را بر اساس نوع الیاف تنظیم کنید. برخی پارچه ها مانند پلی استر به حرارت پایین نیاز دارند در حالی که پنبه و کتان حرارت بالاتری را تحمل می کنند. ابریشم و پشم معمولاً نیاز به اتو کشی با بخار و دمای پایین دارند.
• نور خورشید : قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور مستقیم خورشید می تواند باعث رنگ پریدگی و ضعیف شدن الیاف بسیاری از پارچه ها شود.

با رعایت این نکات ساده می توانید عمر مفید پارچه ها و لباس های خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهید.

تاثیرات زیست محیطی صنعت تولید پارچه و راهکارهای کاهش آن

صنعت نساجی یکی از بزرگترین صنایع جهان است اما متاسفانه یکی از آلاینده ترین آن ها نیز محسوب می شود. فرآیندهای طولانی و پیچیده تولید پارچه می تواند تاثیرات قابل توجهی بر محیط زیست داشته باشد از مصرف منابع طبیعی گرفته تا تولید آلاینده ها.

برخی از اصلی ترین تاثیرات زیست محیطی عبارتند از :

• مصرف آب بالا : به خصوص در کشت پنبه و فرآیندهای رنگرزی و تکمیل.
• آلودگی آب : تخلیه پساب های حاوی رنگزاها مواد شیمیایی و فلزات سنگین به منابع آبی.
• مصرف انرژی : نیاز به انرژی زیاد در فرآیندهای ریسندگی بافندگی خشک کردن و تکمیل.
• انتشار گازهای گلخانه ای : ناشی از مصرف انرژی (به خصوص سوخت های فسیلی) و حمل و نقل.
• استفاده از مواد شیمیایی : کاربرد طیف گسترده ای از مواد شیمیایی در فرآیندهای مختلف که برخی از آن ها می توانند سمی یا پایدار در محیط زیست باشند.
• تولید پسماند نساجی : ضایعات الیاف نخ و پارچه در طول فرآیند تولید و همچنین پسماندهای پوشاک پس از مصرف.
• کشت پنبه : نیاز به مقادیر زیادی آب سموم دفع آفات و کود شیمیایی در کشت پنبه سنتی.
• الیاف مصنوعی : تولید الیاف مصنوعی مانند پلی استر از منابع نفتی صورت می گیرد و زیست تخریب پذیر نیستند و در طول زمان به میکروپلاستیک تبدیل می شوند.

خوشبختانه آگاهی نسبت به این مسائل در حال افزایش است و صنعت نساجی به سمت پایداری بیشتر حرکت می کند. راهکارهایی برای کاهش این تاثیرات شامل :

• استفاده از الیاف پایدار : ترویج کشت پنبه ارگانیک استفاده از الیاف بازیافتی (پنبه بازیافتی پلی استر بازیافتی از بطری های پلاستیکی) استفاده از الیاف جایگزین مانند لایوسل (Tencel) که از چوب با فرآیند سازگار با محیط زیست تولید می شود و استفاده از الیاف طبیعی که نیاز کمتری به آب و مواد شیمیایی دارند (مانند کتان و کنف).
• بهبود فرآیندهای تولید : کاهش مصرف آب و انرژی از طریق به کارگیری فناوری های جدید و بهینه سازی فرآیندها (مانند رنگرزی با آب کمتر یا بدون آب استفاده از انرژی های تجدیدپذیر).
• مدیریت پساب و پسماند : تصفیه پیشرفته پساب قبل از تخلیه بازیافت آب در فرآیندهای تولید و توسعه فناوری های بازیافت منسوجات برای تبدیل پسماند پارچه به الیاف جدید.
• استفاده از مواد شیمیایی سازگار با محیط زیست : جایگزینی مواد شیمیایی خطرناک با گزینه های ایمن تر و پایدارتر.
• طراحی برای پایداری : تولید پارچه ها و لباس هایی با دوام بالاتر قابل تعمیر و قابل بازیافت در پایان عمر مفیدشان.
• استانداردها و گواهینامه های زیست محیطی : تشویق تولیدکنندگان به رعایت استانداردهایی مانند Oeko-Tex GOTS (Global Organic Textile Standard) و Bluesign که نشان دهنده تولید پایدار و مسئولانه هستند.

همچنین مصرف کنندگان نیز نقش مهمی در ترویج پایداری دارند از طریق انتخاب محصولات از برندهای مسئولیت پذیر خرید کمتر و با کیفیت تر مراقبت صحیح از لباس ها برای افزایش عمر آن ها و مشارکت در برنامه های بازیافت منسوجات.

آینده صنعت تولید پارچه

صنعت تولید پارچه در آستانه تحولات بزرگی قرار دارد که ناشی از پیشرفت های فناوری افزایش آگاهی زیست محیطی و تغییر نیازهای مصرف کننده است. آینده این صنعت به سمت هوشمندی پایداری و شخصی سازی حرکت می کند.

• منسوجات هوشمند (Smart Textiles) : پارچه هایی که قادر به حس کردن واکنش نشان دادن و تطبیق با محیط اطراف خود هستند. این شامل پارچه هایی با قابلیت های الکترونیکی (برای نظارت بر سلامت گرمایش/سرمایش) تغییر رنگ یا قابلیت های ارتباطی است. این منسوجات در پوشاک ورزشی پزشکی نظامی و مد کاربرد خواهند داشت.
• تولید افزودنی (Additive Manufacturing) یا چاپ سه بعدی پارچه : فناوری هایی در حال توسعه هستند که امکان چاپ مستقیم ساختارهای پارچه ای پیچیده را فراهم می کنند بدون نیاز به فرآیندهای سنتی ریسندگی و بافندگی. این می تواند منجر به تولید پارچه های با ساختار و خواص کاملاً جدید شود.
• نانوتکنولوژی در نساجی : استفاده از نانوذرات و نانوالیاف برای افزودن خواص جدید به پارچه ها مانند مقاومت عالی در برابر آب و لک خواص آنتی باکتریال محافظت در برابر اشعه UV یا افزایش استحکام.
• اقتصاد چرخشی (Circular Economy) : تمرکز بیشتر بر بازیافت کامل منسوجات پس از مصرف توسعه روش های بازیافت شیمیایی و مکانیکی پیشرفته و طراحی محصولات برای قابلیت بازیافت آسان. هدف ایجاد یک چرخه بسته است که در آن پسماند به عنوان منبع برای تولید محصولات جدید استفاده می شود.
• اتوماسیون و دیجیتالی شدن : استفاده گسترده تر از رباتیک هوش مصنوعی و تحلیل داده ها برای افزایش کارایی کاهش خطاها و بهبود کنترل کیفیت در تمام مراحل تولید.
• شخصی سازی انبوه (Mass Customization) : فناوری های جدید امکان تولید پارچه ها و پوشاک بر اساس سفارش و نیازهای دقیق هر مشتری را فراهم می کنند که منجر به کاهش پسماند و افزایش رضایت مشتری می شود.
• منابع الیاف جدید : تحقیق و توسعه بر روی منابع جدید و پایدار الیاف مانند الیاف تولید شده از جلبک ها قارچ ها پروتئین های بازیافتی یا حتی دی اکسید کربن.

این تحولات نشان دهنده آینده ای هیجان انگیز برای صنعت نساجی است صنعتی که نه تنها به تولید مواد مورد نیاز ما ادامه می دهد بلکه به طور فزاینده ای هوشمندتر پایدارتر و نوآورانه تر خواهد شد.

چه عواملی بر قیمت پارچه تاثیر می گذارند؟

قیمت پارچه تحت تاثیر عوامل متعددی است از جمله نوع و کیفیت الیاف (طبیعی گران تر از مصنوعی) پیچیدگی فرآیندهای ریسندگی بافندگی یا نبافته سازی نوع و تعداد فرآیندهای رنگرزی و تکمیل حجم تولید هزینه نیروی کار و هزینه های حمل و نقل و توزیع.

چگونه می توان پارچه باکیفیت را از پارچه بی کیفیت تشخیص داد؟

پارچه باکیفیت معمولاً دارای بافت یکنواخت رنگ ثابت دراپ خوب و حس مطلوب در دست است. نخ ها نباید به راحتی پاره شوند و سطح پارچه نباید پرز زیاد یا گره های نامنظم داشته باشد. توجه به تراکم بافت نیز می تواند نشان دهنده کیفیت باشد.

بهترین روش شستشوی پارچه های مختلف چیست؟

بهترین روش شستشو همیشه بر روی برچسب مراقبت محصول درج شده است. به طور کلی الیاف طبیعی مانند پنبه حرارت بیشتری را تحمل می کنند در حالی که پشم و ابریشم نیاز به آب سرد و شوینده ملایم دارند. الیاف مصنوعی معمولاً در دمای پایین تر شسته می شوند و سریع خشک می شوند.

چگونه می توان از رنگ دهی پارچه جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری از رنگ دهی پارچه های رنگی جدید را قبل از استفاده یا شستشو با لباس های دیگر جداگانه و با آب سرد بشویید. استفاده از تثبیت کننده های رنگ در شستشوهای اولیه نیز می تواند کمک کننده باشد. همیشه دستورالعمل های برچسب مراقبت را دنبال کنید.

آیا پارچه های بازیافتی گزینه مناسبی هستند؟

بله پارچه های بازیافتی گزینه بسیار مناسب و پایداری هستند. استفاده از الیاف بازیافتی (مانند پنبه بازیافتی از ضایعات نساجی یا پلی استر بازیافتی از بطری های PET) به کاهش پسماند صرفه جویی در منابع طبیعی (آب انرژی زمین) و کاهش آلودگی کمک می کند و کیفیت آن ها نیز پیوسته در حال بهبود است.